Umowa sprzedaży udziałów: representations and warranties

Przeczytaj także: Representations and warranties: czasowe ograniczenia odpowiedzialności

Z tej perspektywy na pewno należy rozróżnić sytuację sprzedającego będącego jedynie wspólnikiem spółki od sytuacji sprzedającego, który pełni jednocześnie funkcję członka Zarządu. Osoba zasiadająca w Zarządzie powinna co do zasady mieć pełną wiedzę na temat wszelkich aspektów działalności spółki i znacznie trudniej będzie jej wykazać, iż posiadania konkretnej wiedzy nie można było od niej oczekiwać.

W tym miejscu wymaga zaznaczenia, że pomimo ograniczenia znaczenia oświadczenia odwołaniem do „najlepszej wiedzy”, to na sprzedającym składającym takie oświadczenie w dalszym ciągu spoczywa ciężar dowodu, iż o nieprawdziwości oświadczenia nie wiedział i nie musiał wiedzieć zgodnie z obowiązującymi go standardami odpowiedzialności.

Klauzula „zgodnie z najlepszą wiedzą” prowadzi bowiem do ustanowienia zasady winy, jednakże nie zmienia ogólnej zasady domniemania winy w ramach odpowiedzialności kontraktowej, wynikającej z art. 471 kodeksu cywilnego.

Oznacza to, że zastosowanie klauzuli „zgodnie z najlepszą wiedzą” nie prowadzi do znaczącej poprawy sytuacji sprzedającego, zwłaszcza, gdy jest on jednocześnie członkiem Zarządu sprzedawanej spółki. W dalszym ciągu bowiem kupujący zobowiązany jest jedynie do wykazania, iż oświadczenie złożone przez sprzedającego jest nieprawdziwe. Sprzedający natomiast musi udowodnić brak wiedzy i brak obowiązku uzyskania wiedzy o nieprawdziwości oświadczenia, co może wywołać poważne trudności dowodowe.

Akceptacja ryzyka

Ustalenie podmiotu ponoszącego ryzyko związane z potencjalnymi wadami prawnymi przedsiębiorstwa spółki będącej przedmiotem transakcji jest stałym elementem towarzyszącym negocjacjom każdej umowy sprzedaży udziałów lub akcji. Zauważalna jest przy tym tendencja obciążania sprzedającego takim ryzykiem. Wyjątkiem są transakcje, w ramach których pozycja sprzedającego jest bardzo silna, a wybór kupującego odbywa się w formie przetargu czy aukcji.

Natomiast w przypadku standardowych transakcji sprzedaży udziałów coraz częściej zasady odpowiedzialności z tytułu representations and warranties są ustalane w sposób korzystny dla kupującego.

W związku z powyższym sprzedającym coraz trudniej jest przeforsować postanowienia ograniczające ich odpowiedzialność, w tym poprzez kwalifikowanie oświadczeń za pomocą klauzuli „zgodnie z najlepszą wiedzą”. Znamiennym jest, iż coraz częściej kupującym udaje się przeforsować koncepcję, zgodnie z którą nawet informacje ujawnione kupującemu w ramach badania due diligence nie zwalniają sprzedającego z odpowiedzialności za wady spółki ujawnione w trakcie takiego badania.

Z uwagi na coraz węższy margines negocjacyjny, sprzedający pragnący ograniczyć odpowiedzialność z tytułu representations and warranties powinni rozważyć ograniczenie negocjacji do jednego, najbardziej skutecznego rodzaju ograniczeń, np. w postaci wyłączenia odpowiedzialności w zakresie informacji ujawnionych w trakcie badania spółki. W pozostałym zakresie być może warto rozważyć zaakceptowanie ryzyka. Zwłaszcza, że ograniczenie odpowiedzialności poprzez klauzulę „według najlepszej wiedzy” w wielu przypadkach będzie stanowiło dla sprzedającego jedynie iluzoryczne zabezpieczenie z uwagi na spoczywający na nim ciężar dowodowy.