Umowa sprzedaży udziałów: representations and warranties

Przeczytaj także: Representations and warranties: czasowe ograniczenia odpowiedzialności

Z powyższych względów złożenie oświadczeń i zapewnień w standardowym zakresie wymaga od sprzedających pokonania silnej bariery psychicznej. Standardowy zakres oświadczeń i zapewnień przeważnie wyczerpuje bowiem wszelkie możliwe ryzyka prawne związane z działalnością spółki. Złożenie oświadczeń i zapewnień w takim zakresie oznacza w praktyce zapewnienie, że spółka nie jest narażona na jakiekolwiek ryzyko prawne związane z dotychczasową działalnością.

Przeciętny sprzedający, w szczególności w przypadku, w którym nie jest on jednocześnie zarządcą spółki będącej przedmiotem transakcji, nigdy nie ma pełnej wiedzy na temat wszelkich zagadnień objętych oświadczeniami i zapewnieniami. Co więcej, wiedzy takiej nie ma również przeważnie sprzedający będący jednocześnie członkiem Zarządu spółki.

W związku z tym wyrażenie przez sprzedającego zgody na odpowiedzialność gwarancyjną z tytułu nieprawdziwości representations and warranties wymaga uprzedniego zaakceptowania przez niego faktu, że odpowiedzialność ta jest wynikiem obarczenia go ryzykiem wad sprzedawanej spółki. Nie wynika ona zaś z domniemania posiadania przez sprzedającego pełnej wiedzy na temat działalności spółki. Jak bowiem wspomniano powyżej, domniemanie takie jest w rzeczywistości fikcją, w żadnym wypadku sprzedający nie posiada wiedzy odpowiadającej w pełni zakresowi oświadczeń i zapewnień. Cały spór sprowadza się więc do ustalenia, na kim powinno spoczywać ryzyko wad spółki.

Z tego względu kupujący dąży do ustalenia w pełni gwarancyjnej odpowiedzialności sprzedającego z tytułu representations and warranties, na co sprzedający coraz częściej się godzą akceptując ryzyko złożenia zapewnień w bardzo szerokim zakresie zgodnie z założeniem, iż podstawowym celem kupującego jest kupno spółki nieobarczonej wadami.

W niektórych jednak przypadkach sprzedający, z różnych względów – nierzadko z przyczyn psychologicznych - nie wyrażają zgody na poniesienie pełnej odpowiedzialności za spółkę, w związku z czym uzgodnienie zasad odpowiedzialności wymaga wypracowania rozwiązania kompromisowego.

Klauzula „zgodnie z najlepszą wiedzą”

Rozwiązaniem kompromisowym jest w praktyce przejście z zasady odpowiedzialności gwarancyjnej na zasadę winy w odniesieniu do najbardziej newralgicznych oświadczeń i zapewnień. W tym celu stosuje się zabieg kwalifikowania oświadczeń ich odniesieniem do „najlepszej wiedzy” sprzedającego (np. „zgodnie z najlepszą wiedzą sprzedającego spółka nie naruszyła jakiegokolwiek postanowienia umowy, której jest stroną i nie istnieją podstawy do podnoszenia w przyszłości przez jakąkolwiek osobę trzecią roszczeń z tytułu jakiejkolwiek umowy, której stroną jest spółka”). Dzięki takiej kwalifikacji oświadczenie traci swój bezwarunkowy charakter. Sprzedający nie zapewnia, iż określony fakt miał miejsce, a jedynie, iż miał on miejsce według jego najlepszej wiedzy.

Sama nieprawdziwość oświadczenia nie będzie więc warunkiem wystarczającym do powstania odpowiedzialności sprzedającego. Warunkiem koniecznym przypisania sprzedającemu odpowiedzialności będzie dodatkowo jego wina, polegająca na złożeniu oświadczenia wbrew „najlepszej wiedzy”.

W związku z powyższym kluczowe dla zdefiniowania zakresu odpowiedzialności sprzedającego jest ustalenie zakresu pojęcia „najlepszej wiedzy”. Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że odwołanie nie dotyczy „wiedzy”, lecz „najlepszej wiedzy”.

Odpowiedzialność sprzedającego powstanie więc nie tylko w przypadku, w którym rzeczywiście nie wiedział on o nieprawdziwości oświadczenia, ale również w przypadku, w którym co prawda o takiej nieprawdziwości nie wiedział, ale powinien wiedzieć według najwyższych standardów staranności, jakich należy od niego oczekiwać.

Odwołanie się do pojęcia „najlepszej wiedzy” oznacza więc konieczność dokonania przez sprzedającego odpowiednich aktów staranności w procesie uzyskiwania informacji o stanie przedsiębiorstwa spółki. Nieuzasadniona nieświadomość tego stanu nie zwolni sprzedającego z odpowiedzialności.

Samo pojęcie „najlepszej wiedzy” nie definiuje natomiast określonych standardów staranności, jakim powinien sprostać sprzedający. Standardy takie z pewnością powinny być zobiektywizowane. Sprzedający powinien więc dokonać takich aktów staranności, jakie mogą być w sposób uzasadniony oczekiwane od przeciętnego sprzedającego znajdującego się w podobnej sytuacji.