Postępowanie administracyjne: uprawnienia stron

Przeczytaj także: Co zawiera prawomocna decyzja administracyjna?

Każda odmowa udostępnienia akt wymaga wydania postanowienia, a naruszenie zasady czynnego udziału strony w postępowaniu jest przesłanką wznowienia postępowania uzasadniającą uchylenie decyzji przez Naczelny Sąd Administracyjny. Warto podkreślić, że dzieje się tak bez względu na to, czy miało ono czy też nie wpływ na wynik sprawy (wyrok WSA w Krakowie z dnia 14 grudnia 2007 r., sygn. akt II SA/Kr 569/07).

W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego twierdzi się jednak, iż w przypadku, gdy w decyzji rozstrzygnięto sprawę zgodnie z żądaniem strony, to nie ma podstawy do postawienia zarzutu naruszenia prawa tej strony do czynnego udziału w postępowaniu. Naruszenie to bowiem nie miało wpływu na wynik sprawy (wyrok NSA z dnia 5 czerwca 2006 r., sygn. akt I OSK 911/05).

Strona postępowania może korzystać ze wskazanych uprawnień osobiście, albo przez pełnomocnika. W postępowaniu administracyjnym strona może bowiem działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania. Ustanowiony pełnomocnik powinien być osobą fizyczną, może to być nawet osoba posiadająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Okoliczność ta nie ma wpływu na ważność czynności dokonanej przez niego w imieniu mocodawcy (art. 100 k.c.). Obowiązek zapewnienia stronie czynnego udziału jak i umożliwienia jej wypowiedzenia się co do zebranych dowodów przed wydaniem decyzji zgodnie z ww. art. 10 § 1 k.p.a. jest niezmienny i obowiązuje w każdym postępowaniu w danej sprawie, niezależnie ile razy jest ono ponowione, a szczególnie gdy organ z urzędu nie zamierza przeprowadzać dowodów nowych (wyrok NSA z dnia 7 maja 2008 r., sygn. akt II OSK 504/07).

W zakresie czynności podejmowanych w ramach postępowania dowodowego stronie przysługuje prawo składania wniosków dowodowych (np. o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego) oraz prawo przedkładania dowodów (np. dokumentów). Ponadto strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem. Datą zawiadomienia strony o tych czynnościach jest dzień doręczenia zawiadomienia stronie. Decyzja o wzięciu udziału w przeprowadzaniu dowodu należy wyłącznie do strony, a nie organu, przed którym toczy się postępowanie administracyjne.

Jak wskazuje art. 81 k.p.a., okoliczność faktyczna może być co do zasady uznana za udowodnioną jedynie w sytuacji, gdy strona miała możność wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów. Strona jest oczywiście uprawniona, a nie zobowiązana do wypowiadania się na temat zgromadzonych dowodów. Jednakże uniemożliwienie przez organ administracji zapoznania się przez stronę z dowodami powoduje, iż nie mają one w sprawie żadnego znaczenia. Przeprowadzenie dowodu czyni bowiem wiarygodną okoliczność faktyczną dopiero wtedy, gdy strona mogła się wypowiedzieć co do dowodu (wyrok NSA z dnia 5 kwietnia 2001 r., II SA 1095/00).

Naruszenie przez organ administracji wskazanych uprawnień strony jest uchybieniem mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy i stanowić może podstawę wznowienia postępowania. W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się bowiem postępowanie między innymi w przypadku, gdy strona bez własnej winy nie brała w nim udziału.

Jędrzej Dokurno