Cash Pooling jako metoda zarządzania finansami

Przeczytaj także: Umowa cash poolingu w kosztach i przychodach podatkowych

Zazwyczaj cash pooling określany jest jako metoda zwiększająca efektywność zarządzania finansami grupy podmiotów powiązanych. Polega ona na koncentrowaniu środków z jednostkowych rachunków poszczególnych uczestników i zarządzaniu zgromadzoną w ten sposób sumą przy wykorzystaniu możliwości wynikających z koncentracji środków (sald) na poszczególnych rachunkach. Dzięki takiemu rozwiązaniu wynik odsetkowy uczestników cash – poolingu jest zdecydowanie korzystniejszy od rezultatów indywidualnego inwestowania nadwyżek i indywidualnego ponoszenia kosztów finansowania przez poszczególne jednostki. Walorem cash poolingu jest także możliwość koncentracji środków kilku podmiotów oraz kompensowania przejściowych nadwyżek wykazywanych przez jedne z podmiotów z przejściowymi niedoborami zaistniałymi u innych podmiotów. Dzięki takiej konstrukcji następuje minimalizowanie kosztów kredytowania działalności podmiotów z grupy poprzez kredytowanie „wewnętrzne” (przy wykorzystaniu środków własnych grupy). Instytucja cash poolingu jest narzędziem finansowym znanym w innych państwach i stosowanym w szerokim zakresie przez wiele podmiotów. Niejednokrotnie planują one stworzenie tego typu schematu w Polsce lub też włączenie jednej ze swoich spółek-córek do już istniejącej struktury.

Jak już wspomniano ekonomicznie cash pooling (konsolidacja rachunków bankowych) jest narzędziem umożliwiającym racjonalne zarządzanie finansami przez grupę kapitałową (koncern) lub też podmioty niezależne zawierające tego rodzaju porozumienie (np. zgrupowanie kilku niezależnych hurtowni dążących do obniżenia kosztów kredytowania i uzyskania instrumentu maksymalizującego zyski odsetkowe). W praktyce spotkać można zazwyczaj jedną z 2 postaci cash poolingu:

1. zero-balancing cashpooling , w którym dokonywany jest fizyczny transfer środków pomiędzy rachunkami uczestników (ewentualnie specjalnie wyodrębnionymi subkontami) i rachunkiem głównym grupy. Nadwyżki (tj. salda dodatnie) są przekazywane na rachunek główny, natomiast deficyt (tj. salda ujemne) na rachunkach uczestników są pokrywane z rachunku głównego;
2. notional cashpooling , który dokonywany jest bez fizycznego transferu środków - fundusze są przekazywane wyłącznie „na papierze”. Salda podlegające potrąceniu fizycznie są pozostawiane na własnych rachunkach uczestników systemu, zaś odsetki naliczane są od kwoty netto zgromadzonych sald.

Charakter umowy cash poolingu, elementy konieczne

W Polsce podobnie jak i na świecie brak jest regulacji prawnych w sposób ścisły definiującej umowę cash - poolingu i ustalającej uprawnienia oraz obowiązki jej stron. Z punktu widzenia prawnego cash pooling nie jest także instytucją jednolitą, wymaga bowiem podjęcia kilku czynności prawnych. Po pierwsze konieczne jest zawarcie umowy między „skarbnikiem grupy” (pool leaderem) a bankiem o prowadzenie rachunku skonsolidowanego lub o dokonywanie konsolidacji sald rachunków członków grupy.

Po drugie w przypadku cash poolingu rzeczywistego niezbędnym będzie zawarcie umowy między członkami grupy kapitałowej (uczestnikami porozumienia cash poolingowego) a pool leaderem regulującej zasady transferu środków finansowych na rachunek skonsolidowany i będącej podstawą dla takiego transferu. W przypadku cash poolingu wirtualnego, jako drugą z umów zawiera się umowę rachunku bankowego między bankiem dokonującym konsolidacji a członkami grupy, mocą której rachunki uczestników porozumienia poddane zostaną osobnemu reżimowi, przejawiającemu się głównie w ich nieoprocentowaniu (oprocentowany jest tylko rachunek skonsolidowany).

Dodatkowo, umowa cash poolingu rzeczywistego może wymusić zmianę uregulowań wewnętrznych spółki (umowę, statut) poprzez dostosowania do umowy cash poolingu istniejących mechanizmów zarządzania finansami a zarazem zagwarantowania praw udziałowców mniejszościowych (w przypadku cash poolingu rzeczywistego utrudniona jest np. kontrola kondycji finansowej spółki, skoro regularnie jej konto jest zerowane).