Cash Pooling jako metoda zarządzania finansami

Przeczytaj także: Umowa cash poolingu w kosztach i przychodach podatkowych

Na świecie przyjmuje się zazwyczaj, że umowa cash poolingu stanowi odmianę umowy rachunku bankowego, przy czym wykracza poza sferę jej regulacji cywilistycznej. Stąd też zaliczyć ją należy do tzw. „umów nienazwanych”, których istnienie w polskim obrocie prawnym umożliwią zasada swobody umów o jakiej mowa w art. 3531 kc. Takie postawienie sprawy nie zwalnia jednak od konieczności wskazania elementów umowy o charakterze podstawowym.

Definiując prawny model cash poolingu odsetkowego (wirtualnego) należy mieć na uwadze, iż ta instytucja została częściowo opisana w art. 93a Prawa bankowego poprzez wskazanie że: „w umowie zawartej ze spółkami tworzącymi podatkową grupę kapitałową w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych, reprezentowanymi przez spółkę dominującą w tej grupie, bank może określić wysokość skonsolidowanego oprocentowania dla środków zgromadzonych na rachunkach bankowych tych spółek oraz udzielonych im kredytów i pożyczek pieniężnych”. Należy jednak mieć na uwadze, że jest to definicja niepełna i niewyłączna. Nie wyklucza ona stosowania innych mechanizmów prawnych.

Pierwszym i najważniejszym ograniczeniem płynącym z powołanego przepisu jest uzależnienie możliwości skorzystania z tego instrumentu jedynie do podatkowych grup kapitałowych. Bardzo ostre wymagania stawiane przez pkt 2 art. 1a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych powodują, iż takie grupy kapitałowe są nieliczne i mają znaczenie marginalne. Zastosowaniem cash poolingu mogą być natomiast zainteresowane grupy kapitałowe niespełniające tych restrykcyjnych wymagań, jak choćby te, w których podmiot dominujący ma mniej niż 95% udziałów. Wówczas treść art. 93a Prawa bankowego stanowić będzie swoisty wzorzec, na którym zostanie oparta umowa.

W każdej z tych sytuacji przez umowę cash poolingu odsetkowego bank zobowiązuje się wobec klienta do naliczania odsetek od skonsolidowanych środków grupy a nie od środków zgromadzonych na poszczególnych rachunkach członków tej grupy. Oznacza to, że umowa cash poolingu winna zawierać:

• określenie rachunków podlegających konsolidacji;
• określenie skonsolidowanego oprocentowania dla środków pieniężnych oraz dla kredytów i pożyczek.

Wskazany wyżej pod literą b wymóg ustalenia, że oprocentowanie lokacyjne, kredytowe i pożyczkowe będzie naliczane wyłącznie od skonsolidowanych środków jest o tyle istotne, że przy jego braku dochodziłoby do dwukrotnego oprocentowania. Z uwagi, iż owo dwukrotne oprocentowanie dotyczyłoby nie tylko wolnych środków lokacyjnych ale także oprocentowania udzielanych kredytów i pożyczek doniosłość omawianego zapisu umownego jest wręcz oczywista.

Z kolei brak jest w polskim systemie prawnym jakiejkolwiek regulacji dotyczącej cash poolingu rzeczywistego. Bez wątpienia jednak niezbędnymi jej elementami są:

• zobowiązanie do prowadzenia skonsolidowanego rachunku bankowego
• zobowiązania do transferu środków z rachunków podlegających konsolidacji na rachunek skonsolidowany
• ustalenie terminów do których środki finansowe powinny zostać przekazane na rachunek skonsolidowany
• ustalenie oprocentowania aktywów i pasywów znajdujących się na rachunku skonsolidowanym

W przypadku tego rodzaju cash poolingu (odmiennie niż przy cash poolingu wirtualnym) kwestia oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach podlegających konsolidacji staje się problemem teoretycznym. Należy zauważyć, iż przy tym wariancie cash poolingu, transfer środków finansowych odbywa się zwykle na koniec każdego dnia – następuje on więc przed kapitalizacją odsetek. Ponieważ mamy tu do czynienia z transferem rzeczywistym, a nie fikcyjną konsolidacją nie jest możliwe podwójne oprocentowanie środków, gdyż w momencie kapitalizacji mogą się one znajdować tylko na jednym rachunku.