Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy już obowiązuje

Przeczytaj także: Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy a bezpieczeństwo i higiena pracy

Z treści ustawy wynika, że szczególne zasady zalegalizowania pobytu, które zostaną wprowadzone, obejmują wyłącznie obywateli Ukrainy,którzy wjechali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa. Jako obywatela Ukrainy należy rozumieć również nieposiadającego obywatelstwa ukraińskiego małżonka obywatela Ukrainy, o ile przybył on na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa.

Obywatele Ukrainy, którzy legalnie wjechali z Ukrainy na terytorium Polski od dnia 24 lutego 2022 r. oraz deklarują zamiar pozostania na terytorium RP mają zapewniony legalny pobyt na 18 miesięcy liczone od dnia 24 lutego 2022 r. tj. do 24 sierpnia 2023 r. – mówi Agata Kowalska, Partnerka Zarządzająca CK Legal

Za legalny wjazd do Polski należy uznać przekroczenie granicy przez obywatela Ukrainy na wyznaczonym w tym celu przejściu granicznym, bez względu na posiadane przez niego dokumenty tożsamości czy też ich brak. Wskazana długoterminowa legalizacja pobytu na terytorium Polski nie dotyczy jednak obywateli Ukrainy, którzy posiadają inną podstawę pobytu w Polsce tj. zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenie na pobyt czasowy, status uchodźcy, ochronę uzupełniającą, zgodę na pobyt tolerowany lub którzy po przekroczeniu granicy złożyli w wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub w imieniu których takie wnioski zostały złożone albo zadeklarowali zamiar złożenia takich wniosków.

Należy również zaznaczyć, że w przypadku gdy obywatel Ukrainy wyjedzie z Polski na okres powyżej 1 miesiąca to traci on prawo do legalnego pobytu przez okres wskazanych 18 miesięcy na terytorium Polski.

W przypadku gdy wjazd obywatela Ukrainy po 24 lutym 2022 r. na terytorium Polski nie został zarejestrowany podczas kontroli granicznej przez komendanta placówki Straży Granicznej, obywatel powinien w ciągu 60 dni od dnia wjazdu do Polski złożyć wniosek w dowolnym organie wykonawczym gminy o nadanie mu numeru PESEL. Na podstawie takiego wniosku Komendant Główny SG dokonuje rejestracji pobytu. W przypadku małoletnich do lat 18 oraz innych osób nie posiadających zdolności do czynności prawnych lub posiadających ograniczoną zdolność do czynności prawnych powyższy wniosek o nadanie numeru PESEL składa w ich imieniu przedstawiciel ustawowy, kurator lub opiekun tymczasowy.

Obywatel Ukrainy, który wjechał do Polski od dnia 24 lutego 2022 r. i którego pobyt na terytorium Polski uważa się za legalny przez wskazany powyżej okres 18 miesięcy lub obywatel Ukrainy, który przebywa legalnie na terytorium RP na innej podstawie, może wykonywać pracę w okresie jego pobytu w Polsce bez konieczności uzyskiwania wcześniejszego zezwolenia na pracę, a pracodawca (podmiot powierzający pracę) w ciągu 14 dni od podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy musi jedynie powiadomić odpowiedni powiatowy urząd pracy o powierzeniu pracy temu obywatelowi. Powiadomienie takie powinno nastąpić przy wykorzystaniu systemu dostępnego pod adresem praca.gov.pl. Obowiązek zgłoszenia wykonywania pracy i jej legalizacja spoczywa zatem na pracodawcy – pracownik nie musi w tej kwestii podejmować żadnych formalności.

Dodatkowo obywatele Ukrainy, którzy mają zapewniony legalny pobyt w Polsce we wspominanym okresie 18 miesięcy tj. do 24 sierpnia 2024 r. mogą w terminach określonych w ustawie ubiegać się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy. Zezwolenia takiego udziela się jednorazowo na okres 3 lat liczony od dnia wydania decyzji. Wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy można jednak złożyć dopiero po upływie 9 miesięcy od dnia rzeczywistego wjazdu do Polski, ale najpóźniej do 24 sierpnia 2024 r. Oznacza to zatem, że obywatele Ukrainy będą mogli w uproszczonej procedurze przedłużyć swój legalny pobyt w Polsce. Oprócz tego, w przypadku udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy w tej procedurze, obywatel Ukrainy będzie mógł w okresie pobytu wykonywać pracę w Polsce bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę – samo zezwolenie na pobyt w tej sytuacji będzie wystarczające.

O legalizację pobytu nie muszą martwić się również obywatele Ukrainy, którzy legalnie wjechali do Polski przed dniem 24 lutego 2022 r., a okres ich legalnego pobytu lub okres ważności ich dokumentów pobytowych upływa po tym dniu. W takiej sytuacji ich pobyt ulega z mocy prawa przedłużeniu o okres 18 miesięcy. Nie jest zatem konieczne podejmowanie żadnych działań w celu wydłużenia tego terminu lub też uzyskania nowych dokumentów, gdyż takie nie zostaną wydane. Obywatele Ukrainy, którzy wjechali na terytorium RP na podstawie zgody komendanta SG uprawniającej do 15-dniowego pobytu w Polsce również nie muszą martwić się o ich dalszy pobyt, ponieważ ulega on automatycznemu wydłużeniu do 18 miesięcy od dnia wjazdu do Polski.

Obywatele Ukrainy, którzy wjechali do Polski przed dniem 24 lutego 2022 r. i ich pobyt nie był legalny i do tego dnia nie został zalegalizowany nie będą mogli skorzystać z uproszczonych procedur opisanych powyżej. Również obywatele Ukrainy, którzy nie wjechali do Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy tylko przekroczyli granicę Polski z innego państwa graniczącego będą musieli zalegalizować swój pobyt w oparciu o standardowe procedury. To samo dotyczy obywateli państw trzecich, którzy przekroczyli granicę Polski w związku z konfliktem zbrojnym na Ukrainie i nie są objęci zakresem ustawy (tj. nie są małżonkami obywatela Ukrainy).Na ten moment ustawodawca nie objął tych osób szczególną ochroną i odrębnym trybem legalizacji pobytu. Tymczasową ochronę dla wskazanych osób przewiduje jednak decyzja wykonawcza Rady UE, ale na ten moment brak polskich wykonawczych przepisów, które umożliwiałyby skuteczne zastosowanie tej procedury ochronnej.

W związku z tym dla osób, które nie są objęte ochroną przewidzianą powyżej sugerujemy złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy. Zezwolenie takie może obejmować również zezwolenie na podjęcie pracy, jednak proces jest bardziej skomplikowany, ponieważ nakłada na pracodawcę dodatkowe obowiązki, które przedłużają czas trwania postępowania, a cudzoziemiec jest uprawniony do rozpoczęcia wykonywania pracy dopiero po wydaniu pozwolenia. Zezwolenie na pobyt czasowy może zostać udzielone na okres nawet do 3 lat, a następnie przedłużane. Inną możliwością jest również złożenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz nadanie statusu uchodźcy, ale procedura ta dla wielu może być bardzo niekorzystna, ponieważ uniemożliwia ona w okresie 6 miesięcy od momentu złożenia wniosku podjęcie legalnej pracy oraz opuszczenie Polski. Należy pamiętać, że wskazane wnioski muszą zostać złożone przed końcem legalnego pobytu cudzoziemca na terytorium Polski tj. np. przed upływem 15-dniowego terminu, wynikającego ze zgody na pobyt udzielonej przez komendanta SG lub przed upływem 90-dniowego terminu, wynikającego z paszportu biometrycznego.