Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych

Wprowadzenie zaproponowanych zmian do ustawy o usługach płatniczych jest zgodne z interesami wszystkich
uczestników rynku obrotu bezgotówkowego: uczestników końcowych (konsumentów, innych użytkowników),
akceptantów, agentów rozliczeniowych, wydawców instrumentów płatniczych oraz organizacji płatniczych.
Proponowane zmiany przyczynią się do rozwoju oraz wzrostu konkurencyjności i obrotów polskiego rynku
detalicznego, co z pewnością będzie korzystne dla wszystkich wyżej wymienionych podmiotów oraz dla
Państwa z tytułu podatków. Potwierdzają to symulacje ekonomiczne, zakładające obniżenie stawek opłaty
interchange (raport NBP „Analiza funkcjonowania opłaty interchange w transakcjach bezgotówkowych na rynku
polskim”). Z punktu widzenia Państwa rozwiązanie to może ograniczyć szarą strefę (przepływy finansowe w
płatnościach bezgotówkowych są łatwo uchwytne dla organów podatkowych).
Należy zwrócić uwagę na fakt, że polscy obywatele i polskie przedsiębiorstwa nie mogą być stawiane w sytuacji
mniej korzystnej konkurencyjnie niż obywatele innych krajów UE (ze względu na wysokie koszty akceptacji, jak i
ograniczenie dostępu do nowoczesnych instrumentów płatniczych).

4. Przewidywane skutki społeczne

Wprowadzenie proponowanej zmiany spowoduje wzrost atrakcyjności płatności bezgotówkowych dla polskich
przedsiębiorców, co przełoży się na równomierny rozwój sieci akceptacji na terenie całej Polski. Wpłynie to na chęć
posiadania nowoczesnych instrumentów płatniczych przez mieszkańców mniejszych miejscowości i wsi.
Zmniejszenie kosztów akceptacji i wzrost ilości Polaków płacących kartami płatniczymi przełoży się na wzrost
obrotów kluczowych dla polskiej gospodarki branż, jakimi są branża handlowa, paliwowa, hotelarska czy sektor
bankowy. Obniżka opłat spowoduje silny impuls dla całej gospodarki poprzez zwiększenie konkurencyjności polskich
przedsiębiorstw posiadających dzięki temu większe środki finansowe na inwestycje, marketing czy promocje. Dla
konsumentów kluczowa jest możliwość płacenia kartami w znacznie większej ilości punktów handlowo-usługowych
oraz płacenia bez ograniczeń kwotowych. Dzięki uwolnieniu środków finansowych po stronie przedsiębiorców (dotąd
przeznaczonych na pokrycie kosztów akceptacji), konsumenci będą mogli skorzystać z atrakcyjniejszej oferty
(promocje, szerszy asortyment).

5. Przewidywanie skutki finansowe

Proponowane rozwiązanie nie powoduje dodatkowego obciążenie budżetu państwa ani budżetów jednostek
samorządu terytorialnego.

6. Projekt nowelizacji nie wymaga wydania aktów wykonawczych

7. Zgodność z prawem Unii Europejskiej

Projektowana regulacja dotyczy obszaru leżącego w zakresie oddziaływania prawa unijnego, i jest z nim zgodna.

8. Informacja o przeprowadzonych konsultacjach społecznych

Projekt nie został poddany konsultacjom, o których mowa w art. 34 Regulaminu Sejmu.





Warszawa, 4 września 2012 roku

BAS-WAPEiM-2043/12
Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej




Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej
poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych
(przedstawiciel wnioskodawców: poseł Wincenty Elsner)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r. poz. 32)
sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt przewiduje dodanie art. 28a w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r.
o usługach płatniczych (Dz. U., Nr 199, poz. 1175 ze zm.). Projekt przewiduje
m.in. iż:
 wszelkie opłaty pobierane od akceptanta lub agenta rozliczeniowego
w związku z akceptacją płatności przy użyciu karty płatniczej lub innego
podobnego instrumentu płatniczego przez podmioty inne niż agent
rozliczeniowy, w tym przez wydawców kart płatniczych lub innych
instrumentów płatniczych powinny zostać wyraźnie określone w umowie
pomiędzy akceptantem lub odpowiednio agentem rozliczeniowym,
a takim podmiotem. Umowa powinna określać wysokość opłaty, jej
strukturę oraz wyszczególnienie wszystkich składników wraz
ze wskazaniem ich dokładnej wysokości (ust. 1),
 wysokość opłat, o których mowa w ust. 1, związanych z akceptacją
płatności przy użyciu kart płatniczych lub innych podobnych
instrumentów płatniczych ustalana przez podmioty inne niż agent
rozliczeniowy, w tym przez wydawców kart płatniczych lub innych
podobnych instrumentów płatniczych powinna być ustalana przez te
podmioty z uwzględnieniem: (i) stawki maksymalnej określonej w ust. 5,
(ii) konieczności zróżnicowania wysokości opłat związanych z akceptacją
dotyczącą różnych rodzajów kart płatniczych lub innych podobnych
instrumentów płatniczych, (iii) sytuacji ekonomicznej podmiotów
akceptujących płatności kartą płatniczą lub innym podobnym
instrumentem płatniczym, (iv) zasady uczciwej konkurencji,
a w szczególności konieczności zachowania równowagi wszystkich
uczestników obrotu bezgotówkowego (ust. 2),
 na żądanie akceptanta lub agenta rozliczeniowego podmiot pobierający
opłaty, o którym mowa w ust. 1, przedstawi na piśmie szczegółowy
sposób wyliczenia wszystkich składników opłat, o których mowa w ust. 1
(ust. 3),
 informacja o wysokości oraz strukturze opłat, o których mowa w ust 1
może być podawana przez akceptantów lub agentów rozliczeniowych do
publicznej wiadomości (ust. 4),
 łączna kwota opłat pobierana od akceptantów lub agentów
rozliczeniowych, o której mowa w ust. 1, nie może być wyższa niż 0,5 %
wartości pojedynczej transakcji (ust. 5),
 niedozwolone są wszelkie postanowienia w umowach lub w innego
rodzaju porozumieniach wyłączające lub ograniczające uprawnienia
akceptanta oraz agenta rozliczeniowego lub obowiązki podmiotu
pobierającego opłaty, o którym mowa w ust. 1-5 (ust.6)
Proponowana ustawa ma wejść w życie po upływie trzech miesięcy
od dnia ogłoszenia.

1.2 Analizując istotę projektu, należy mieć na uwadze iż problem opłat
interchange: (i) przynależy do specjalistycznej materii prawa kart płatniczych,
(ii) występuje na rynku polskim stosunkowo od niedawna, tj. od początku lat 90.
XX wieku, (iii) jest przedmiotem ożywionej dyskusji na całym świecie.
Problematyka ta wymaga zatem na wstępie dokładniejszego naświetlenia.
System kart płatniczych jest siecią powiązań organizacyjnych
i prawnych mającą na celu zapewnienie autoryzacji i rozliczeń transakcji
dokonywanych kartami płatniczymi. Systemy kart płatniczych prowadzone są
przez organizacje kart płatniczych. Systemy te dzielą się na czterostronne
i trójstronne. W skład systemu czterostronnego wchodzą: (i) bank - wydawca
karty płatniczej; (ii) bank rozliczający transakcje kartami płatniczymi;
(iii) posiadacz karty płatniczej oraz (iv) akceptant karty płatniczej. W systemie
trójstronnym role (i) oraz (ii) są skupione w jednym podmiocie (właścicielu
systemu). Do
systemów czterostronnych należą Visa i MasterCard, zaś
do trójstronnych np. Diners Club i American Express. W konsekwencji, karty
płatnicze wyznaczają niejako dwa odrębne rynki; pierwszym rynkiem jest rynek
kart płatniczych, na którym spotykają się posiadacz karty z wydawcą; drugim
rynkiem jest rynek usług autoryzacyjno-rozliczeniowych, na którym spotykają
się agent rozliczeniowy z akceptantem.

1 por. R. Kaszubski, Ł. Obzejta, Karty płatnicze w Polsce, Warszawa 2012, str. 42
2 R. Kaszubski, Ł. Obzejta, op.cit., str. 375

2
Opłata interchange w praktyce organizacji kart płatniczych stanowi
prowizję wypłacaną przez agenta rozliczeniowego na rzecz wydawcy karty
płatniczej od każdej bezgotówkowej transakcji realizowanej przy jej użyciu.
Występuje ona w systemach czterostronnych. Podstawą prawną ustalania opłat
interchange są regulaminy organizacji płatniczych. Opłatę interchange należy
odróżnić od opłaty akceptanta (ang. merchant discount fee), czyli opłaty
ponoszonej przez akceptanta na rzecz agenta rozliczeniowego z tytułu usługi
autoryzacji transakcji. Zasadniczym elementem opłaty akceptanta jest opłata
interchange; w transakcjach terminalowych w Polsce według danych na 2010 r.
jej udział w opłacie akceptanta wynosił 84,9% i wykazywał tendencję
wzrostową. Pozostałymi elementami opłat akceptanta jest opłata na rzecz
organizacji płatniczych (ang. assessment fee) oraz marża agenta
rozliczeniowego.
Poza opłatą akceptanta akceptanci obciążani są przez agentów
rozliczeniowych opłatami za dzierżawę i obsługę serwisową terminali
płatniczych; ponoszą oni także koszty autoryzacyjnego połączenia
telekomunikacyjnego z serwerem agenta.


1.3 Krajowe stawki opłat interchange w Polsce – zarówno w ramach
systemu Visa, jak i MasterCard – należą do najwyższych w Unii Europejskiej.
Przykładowo, jeśli chodzi o stawki tych opłat w ujęciu procentowym
dla
transakcji typu EMV Chip dla kart debetowych Visa wydawanych
dla klientów indywidualnych, według danych z września 2011 r., jest to poziom
najwyższy w Unii (1,60 %), podczas gdy unijna średnia wynosi 0,72 %
(najniższą wartość odnotowano w Finlandii – 0,19%; dla porównania: Węgry –
0,21%, Słowacja – 0,70%, Czechy – 1,00 %).
W dokumentach Narodowego Banku Polskiego wskazuje się iż trudno
znaleźć uzasadnienie dla tak wysokich stawek opłat interchange w Polsce.
Prognozuje się również negatywne konsekwencje braku obniżenia tych opłat.
Może on doprowadzić do silnej presji na ustawowe dopuszczenie opłaty
dodatkowej typu surcharge, pobieranej przez sprzedawców od klientów
dokonujących płatności kart , jako rekompensatę za wysokie opłaty ponoszone
na rzecz agentów rozliczeniowych. Można oczekiwać również dalszego spadku
tempa wzrostu sieci akceptacji. NBP deklaruje iż dołoży wszelkich starań, aby
nie dopuścić do zahamowania rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce,
ale jeśli uzna, iż nader wysoka w Polsce opłata interchange zagraża dalszemu
rozwojowi rynku kart płatniczych, to nie będzie powstrzymywał inicjatyw
o charakterze regulacyjnym w tym zakresie.

3 Analiza funkcjonowania opłaty interchange w transakcjach bezgotówkowych na rynku polskim – dokument
opracowany przez Departament Systemu Płatniczego Narodowego Banku Polskiego, Warszawa, styczeń 2012 r.,
dostępny na stronie internetowej http://www.nbp.gov.pl/home.aspx?f=/systemplatniczy/obrot_bezgotowkowy/
obrot_bezgotowkowy.html, str. 43, 45, 66; R. Kaszubski, Ł. Obzejta, op.cit., str. 110, 112, 114
4 Analiza funkcjonowania…, str. 52-60
5 Analiza funkcjonowania…, str. 62
6 Analiza funkcjonowania…, str. 100-101

3