Poselski projekt ustawy o dotacji przeznaczonej dla niektórych podmiotów

UZASADNIENIE PROJEKTU USTAWY

Przeznaczenie dotacji

Niniejszy projekt ustawy określa cel i zakres wykorzystania oraz sposób udzielania
dotacji przeznaczonych dla następujących podmiotów:
4) Przedsiębiorstwa Państwowego Kopalnia Soli „Bochnia” z siedzibą w Bochni
w likwidacji lub jego następcy prawnego, który przejął realizację zadań
przewidzianych ustawą, zwanego dalej Kopalnia Soli „Bochnia”;
5) Kopalni Soli „Wieliczka” Spółka Akcyjna w Wieliczce, zwanej dalej Kopalnia Soli
„Wieliczka”;
6) Centralnej Pompowni „Bolko” Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Bytomiu,
zwanej dalej Centralna Pompownia „Bolko”.
Artykuł 131 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2009 r.
Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.), określa podstawę prawną udzielania dotacji podmiotowych
z budżetu państwa. Dotacje podmiotowe mogą być udzielane wyłącznie na cele i w zakresie
określonym w ustawach innych niż ustawa budżetowa lub w umowach międzynarodowych.
Zasady dysponowania środkami publicznymi w ramach dotacji podmiotowej znajdują
odzwierciedlenie w przepisach przedmiotowego projektu ustawy. Po pierwsze w art. 1
wskazano podmioty, którym dotacja może być udzielana. Po drugie ściśle określono cel
dotacji (art. 3 i 4). Ponadto projekt ustawy reguluje warunki i podstawę przyznania dotacji
(art. 6). Dalszą konsekwencją określania podmiotu i celu dotacji podmiotowej w odrębnych
materialnoprawnych przepisach rangi ustawowej, jest wskazanie beneficjentów dotacji
podmiotowych w załącznikach do ustawy budżetowej, zgodnie z wymogiem art. 122 ust. 1
pkt 2 lit. a ww. ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.
W świetle zapisów projektu ustawy, dotacje przeznacza się na finansowanie działalności
bieżącej w zakresie:
1) całkowitej likwidacji zakładu górniczego „Siedlec-Moszczenica” oraz niezabytkowej
części zakładu górniczego „Bochnia”, a także utrzymania, zabezpieczenia i ratowania
zabytkowych części zakładu górniczego „Bochnia” - wchodzących w skład Kopalni Soli
„Bochnia”,
2) całkowitej likwidacji niezabytkowych części kopalni soli „Wieliczka” w Wieliczce,
a także utrzymania, zabezpieczenia i ratowania zabytkowych części kopalni soli
„Wieliczka” w Wieliczce - wchodzących w skład Kopalni Soli „Wieliczka”,
3) działań wykonywanych po zakończeniu likwidacji byłych Zakładów Górniczo-
Hutniczych „Orzeł Biały” w Bytomiu, realizowanych przez Centralną Pompownię
„Bolko”,
Dotacje przeznacza się również na finansowanie:
1) ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla, na zasadach określonych
w zakładowych układach zbiorowych pracy (dotyczy Kopalni Soli „Bochnia” oraz
Kopalni Soli „Wieliczka”),
2) roszczeń byłych pracowników dotyczących rent wyrównawczych oraz jednorazowych
odszkodowań pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dotyczy
Kopalni Soli „Bochnia” oraz Kopalni Soli „Wieliczka”).
Zakres projektu ustawy nie obejmuje Zakładów Górniczo – Hutniczych „Bolesław” S.A.
w Bukownie i Zakładów Górniczych „trzebionka” S.A. w Trzebini (dotacje dla
podmiotów przewidziane były tylko do 31 grudnia 2006 r.), zadań związanych
z likwidacją zakładu górniczego „Łężkowice” i „Barycz” (prace zostały już zakończone)
oraz przepisów dotyczących świadczeń socjalnych dla pracowników likwidowanych
zakładów górniczych oraz świadczeń dodatkowych w postaci: deputatu węglowego,
nagrody z okazji „Dnia Górnika” i dodatkowej nagrody rocznej oraz uznaniowych
świadczeń wynikających z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych dla pracowników
otrzymujących świadczenie socjalne (2006 r. był ostatnim rokiem wypłat świadczeń),
w związku z wykonaniem ww. zakresie finansowania.


Tryb udzielania i rozliczania dotacji

Zgodnie z projektem ustawy dotacje budżetowe dla podmiotów są przyznawane na
podstawie zatwierdzonych przez ministra właściwego do spraw gospodarki wieloletnich
programów i rocznych planów zadań likwidacji zakładów górniczych oraz planów działań
wykonywanych po zakończeniu likwidacji. Wysokość dotacji na dany rok jest zgłaszana na
podstawie wystosowanych przez uprawnione podmioty zapotrzebowań na dotację, zgodnie
z zatwierdzonymi planami.
Dotacje są wypłacane na podstawie umowy zawartej z dysponentem środków
budżetowych tj. ministrem właściwym do spraw gospodarki, w comiesięcznych ratach na
specjalnie w tym celu wyodrębniony przez podmiot rachunek bankowy, po zgłoszeniu
miesięcznych zapotrzebowań i złożeniu sprawozdania z wykonania zadań objętych projektem
ustawy za miesiąc poprzedni. Rozliczenie roczne dotacji następuje na podstawie
sprawozdania rocznego składanego ministrowi właściwemu do spraw gospodarki.


Stan prawny

Aktualnie podmioty, których dotyczy projekt ustawy otrzymują dotacje budżetowe na
podstawie ustawy z dnia 17 lutego 2006 r. o dotacji przeznaczonej dla niektórych podmiotów
(Dz. U. z 2006 r. Nr 64, poz. 446 z późn. zm.). Ustawa ta przewiduje jednak przekazywanie
dotacji budżetowych dla Przedsiębiorstwa Państwowego Kopalnia Soli „Bochnia” z siedzibą
w Bochni w likwidacji oraz Przedsiębiorstwa Państwowego Kopalnia Soli „Wieliczka”
w Wieliczce do dnia 31 grudnia 2013 r.
Występujące w latach ubiegłych ograniczenia otrzymywanej przez Kopalnie dotacji
budżetowej spowodowały opóźnienia w realizacji procesu zabezpieczania kopalń co nie
pozwoliło na realizację wszystkich zadań zaplanowanych w zaakceptowanych programach
likwidacji. Wszelkie ograniczenia mogą przyczynić się do wystąpienia niekontrolowanych
zagrożeń naturalnych i górniczych, a nawet katastrofy górniczej, spowodowanej utratą
stateczności zabytkowych wyrobisk. Ponadto mogą skutkować potęgowaniem istniejącego
stanu zagrożenia dla wyrobisk i powierzchni ziemi w tym bezpośrednio dla miast Bochnia
i Wieliczka. W konsekwencji doprowadzi to do nawarstwienia niezrealizowanych prac,
a w przyszłości poszerzenia zakresu koniecznych do wykonania robót likwidacyjno-
zabezpieczających, jak również wzrostu kosztów.
Finansowanie w postaci dotacji budżetowej jest dla ww. podmiotów jedynym obecnie
możliwym sposobem zapewnienia zabezpieczenia unikalnych zabytków, a należy podkreślić,
że oba zakłady funkcjonują nieprzerwanie co najmniej od XIII wieku. Brak zapewnienia
niezbędnych środków spowodowałby konieczność zamknięcia obu niepowtarzalnych
zabytków dla odwiedzających ze względów bezpieczeństwa. Pod znakiem zapytania
stanęłaby również ich obecność na liście UNESCO, bowiem zaprzestanie procesu
zabezpieczenia oddziaływałoby również na zabytkową substancję, która byłaby zagrożona
przez nieodwracalne procesy zachodzące w górotworze (w tym konwergencję wyrobisk oraz
zagrożenie wodne, które jest zabójcze dla środowiska solnego).
Wskazać także należy, że od chwili uchwalenia ww. ustawy z dnia 17 lutego 2006 r.
o dotacji przeznaczonej dla niektórych podmiotów, zmianom uległ stan prawny dotyczący
podmiotów otrzymujących dotacje. W dniu 1 maja 2007 r. Przedsiębiorstwo Państwowe
Kopalnia Soli „Wieliczka” w Wieliczce zostało przekształcone w wyniku komercjalizacji
w Kopalnię Soli „Wieliczka” S.A. w Wieliczce. Ponadto w związku z planami
przekształcenia Przedsiębiorstwa Państwowego Kopalnia Soli „Bochnia” z siedzibą
w Bochni w likwidacji w inny podmiot w art. 1 pkt 1 dodana wyrażenie „lub jego następca
prawny, który przejął realizację zadań przewidzianych ustawą”..
W konsekwencji, w związku z ograniczeniami finansowymi, technicznymi oraz
szczególnymi wymogami dotyczącymi wykonywania prac w obiektach zabytkowych,
uchwalenie nowej ustawy o dotacji przeznaczonej dla niektórych podmiotów podyktowane
jest koniecznością:
1) przedłużenia okresu finansowania realizacji zdań objętych projektem ustawy,
2) zaktualizowania stanu prawnego.

Potrzeba i cel wydania ustawy

Kopalnia Soli „Bochnia” sp. z o.o. w Bochni

Ustawa z dnia 17 lutego 2006 r. o dotacji przeznaczonej dla niektórych podmiotów
zakłada, że finansowanie zadań realizowanych przez Przedsiębiorstwo Państwowe Kopalnia
Soli „Bochnia” z siedzibą w Bochni w likwidacji, a obecnie Kopalnię Soli „Bochnia”, będzie
realizowane wyłącznie do dnia 31 grudnia 2013 r.
W związku z faktem, iż z powodu:
1) niewystarczających środków finansowych przewidzianych w ustawach budżetowych,
2) konieczności przesunięcia, ze względów techniczno-technologicznych, terminu realizacji
niektórych zadań poza rok 2013,
3) wprowadzenia zadania dotyczącego likwidacji około 6 600 m3 wyrobisk dołowych,
do końca 2013 r. nie uda się zrealizować wszystkich planowanych prac związanych
z funkcjonowaniem tego podmiotu. Zachodzi zatem konieczność przedłużenia okresu
dotowania zadań realizowanych przez Kopalnię Soli „Bochnia” do końca 2017 r.
Aktualnie Kopalnia Soli „Bochnia” nie prowadzi żadnej działalności produkcyjnej,
realizuje natomiast zadania w zakresie likwidacji zakładów górniczych oraz utrzymania,
zabezpieczenia
i ratowania zabytkowej ich części, zgodnie z wydanymi decyzjami administracyjnymi
dotyczącymi tej Kopalni, ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.
U. 2011 r. Nr 163, poz. 981) oraz innymi obowiązującymi w tym zakresie aktami prawnymi.
Właścicielem Kopalni Soli „Bochnia” jest w 100% Skarb Państwa.
Działalność Kopalni Soli „Bochnia”, finansowana jest ze środków budżetowych
począwszy od 1990 r. Wielkość środków budżetowych przekazywanych przez ministra
właściwego do spraw gospodarki, bez środków pochodzących z Narodowego Funduszu
Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, w latach 1990 – 2011 wyniosła ok. 282 mln zł.
Przyznana w roku 2012 dotacja wynosi 17,0 mln zł.
Zgodnie z programami likwidacji w latach 2013 – 2017zadania realizowane w Kopalni
będą wymagały finansowania z dotacji budżetowej w wysokości:
2013 – 19 126,7 tys. zł,
2014 – 17 363 tys. zł,
2015 – 16 951 tys. zł,
2016 – 13 568 tys. zł,
2017 – 13 243 tys. zł,
co stanowi łączną kwotę 80 251,7 tys. zł.
Na przestrzeni ostatnich lat prace likwidacyjne poszczególnych zakładów górniczych
oraz działania związane z utrzymaniem, zabezpieczeniem i ratowaniem zabytkowej części
zakładu górniczego „Bochnia”, prowadzone były w oparciu o opracowywane przez Kopalnię
Soli „Bochnia” i zatwierdzane przez ministra właściwego ds. gospodarki, kilkuletnie
programy likwidacji oraz roczne plany likwidacji zakładów górniczych.
Niewystarczająca wielkość środków budżetowych nie zapewniała realizacji wszystkich
zadań przedstawianych w programach likwidacji, w tym przede wszystkim zadań istotnych
dla bezpieczeństwa zabudowy miejskiej miasta Bochnia. Przykładowo, Kopalnia w latach
2006-2011 otrzymała środki budżetowe na poziomie ok. 66% w stosunku do planowanych, co
spowodowało opóźnienie procesu zabezpieczenia i ratowania zabytkowej części Kopalni Soli
„Bochnia”.
W latach 2014-2017 planuje się zlikwidować dodatkowo około 6 600 m3 wyrobisk
górniczych, co wynika z raportu zespołu ekspertów z Akademii Górniczo Hutniczej
w Krakowie. W raporcie tym stwierdzono między innymi, że perforacja górotworu wywołana
kilkusetletnią eksploatacją wywołuje nadal procesy destrukcyjne. Efektem tego jest
zaciskanie się wyrobisk oraz osiadanie powierzchni nad wybranymi pustkami. Oddziaływanie
płytkich wyrobisk, w perspektywie wieloletniej może owocować niekontrolowanymi
zawałami w wyrobiskach i znacznymi deformacjami górotworu mogącymi przenosić się
nawet na powierzchnię. Dla zapobieżenia tym procesom niezbędne jest więc prowadzenie
robót likwidacyjnych przez podsadzanie zbędnych pustek oraz prowadzenie nieprzerwanego
procesu zabezpieczania najcenniejszych wyrobisk.
Ze względów techniczno-technologicznych, a także z uwagi na trudne warunki górniczo-
geologiczne istnieje konieczność przesunięcia realizacji części zadań likwidacyjnych na lata
2014-2017.
Kopalnia Soli „Bochnia” uzyskuje dodatkowe przychody na podstawie podpisanej
umowy z Uzdrowiskiem Kopalnia Soli Bochnia Sp. z o.o. Przewiduje się, iż Kopalnia Soli
„Bochnia” w latach 2013-2016 uzyska dochody z tytułu czynszu dzierżawnego w wysokości
3 180 tys. zł.
rodki te nie będą jednak wystarczające na prowadzenie prac likwidacyjnych oraz
kosztownych prac związanych z utrzymaniem, zabezpieczeniem i ratowaniem zabytkowej
części Kopalni Soli „Bochnia”.
Dodatkowo zadania realizowane przez Kopalnię Soli „Bochnia” będą w latach 2013-
2015 współfinansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska
i Gospodarki Wodnej. Kwota dofinansowania wyniesie 4,9 mln zł.
W latach ubiegłych podejmowane były bezskuteczne próby pozyskania przez Kopalnię
Soli „Bochnia środków z innych źródeł krajowych i zagranicznych, w tym w szczególności
funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, które miały być przeznaczone na zmniejszenie
zaangażowania środków budżetowych. Działania te jednak okazały się bezowocne, z uwagi
na fakt, iż beneficjentem środków unijnych nie może być przedsiębiorstwo państwowe
w likwidacji.
Kopalnia Soli „Bochnia” jest obiektem unikatowym.  W latach 1980 i 1981 została
wpisana do rejestru zabytków (w 1980 r. do rejestru zabytków została wpisana zabudowa
powierzchniowa, a w 1981 r. podziemna część Kopalni Soli „Bochnia”). W dniu 26 września
2000 r. rozporządzeniem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, „Bochnia - kopalnia soli”
została uznana za pomnik historii (Dz. U. z 2000 r. Nr 83, poz. 938). W styczniu 2011 r.
został przekazany, do Centrum wiatowego Dziedzictwa UNESCO w Paryżu, jako jedyny
w tym roku złożony przez Polskę, wniosek o wpis podziemnych, zabytkowych wyrobisk
Kopalni Soli „Bochnia” na listę UNESCO jako rozszerzenie pochodzącego z 1978 r. wpisu
Kopalni Soli „Wieliczka”. Wniosek uzyskał pozytywną rekomendację Polskiego Komitetu ds.
wiatowego Dziedzictwa Kulturowego w Polsce, a także Ministra Skarbu Państwa. Decyzji
o wpisie można się spodziewać w 2013 r. Stworzy to możliwość na pozyskanie dodatkowych
pozabudżetowych środków.
Kopalnia Soli „Bochnia” uzyskała decyzję Komisji Europejskiej z dnia 15 grudnia 2010
r. uznającą pomoc publiczną dla Kopalni Soli „Bochnia” w latach 2004-2013 na realizację
prac ochronnych i zabezpieczających za zgodną z rynkiem wewnętrznym na mocy art. 107
ust.3 lit. d Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.


Kopalni Soli „Wieliczka”


Ustawa z dnia 17 lutego 2006 r. o dotacji przeznaczonej dla niektórych podmiotów
zakłada dotowanie zadań związanych z finansowaniem prac zabezpieczających
i likwidacyjnych realizowanych przez Kopalnię Soli „Wieliczka” do dnia 31 grudnia 2013 r.
W związku z faktem, iż zakres niezbędnych działań nie jest możliwy do wykonania w okresie
2006 – 2013, ze względu na niewystarczające środki finansowe przewidziane w ustawach
budżetowych, konieczne jest przedłużenie możliwości dotowania zadań wykonywanych przez
Kopalnię Soli „Wieliczka” do końca 2020 r.
Właścicielem Kopalni Soli „Wieliczka” jest w 100% Skarb Państwa. Prace
zabezpieczające unikalny i bezcenny zabytek kultury i przyrody, wykonuje Kopalnia Soli
„Wieliczka”, która powstała w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa Kopalnia Soli
„Wieliczka” Przedsiębiorstwo Państwowe.
Aktualnie Kopalnia Soli „Wieliczka” nie prowadzi żadnej działalności wydobywczej,
głównym obszarem jej działalności jest realizacja zadań w zakresie likwidacji
niezabytkowych części Kopalni Soli „Wieliczka” oraz utrzymania, zabezpieczenia i ratowania
części zabytkowej Kopalni Soli „Wieliczka”, zgodnie z wydanymi decyzjami
administracyjnymi, ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U.
z 2011 Nr 163, poz. 981) oraz innymi obowiązującymi w tym zakresie aktami prawnymi, jak
również zobowiązaniami międzynarodowymi wynikającymi z wpisu na listę obiektów
światowego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego UNESCO. W 1976 Kopalnia Soli
„Wieliczka” została wpisana do rejestru zabytków, a w 1978 roku na pierwszą Listę
wiatowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO (na liście tej wpisano
wówczas tylko 12 obiektów z całego świata). W dniu 8 września 1994 r. zarządzeniem
Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, „Wieliczka - kopalnia soli” została uznana za pomnik
historii (M. P. z 1994 r. Nr 50, poz. 424). Ponadto w wyrobiskach Kopalni Soli „Wieliczka”
zlokalizowany jest podziemny rezerwat przyrody nieożywionej „Groty Kryształowe” oraz
podziemna ekspozycja Muzeum up Krakowskich.
Działania przewidziane w projekcie ustawy zmierzają do osiągnięcia zaakceptowanego
przez Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie docelowego
kształtu Kopalni Soli „Wieliczka”, który zapewni optymalny zakres ochrony substancji
zabytkowej i przyrodniczej, możliwy do trwałego zachowania. Roboty mające na celu
osiągnięcie docelowego kształtu Kopalni Soli „Wieliczka” muszą być wykonywane zgodnie
z zaleceniami konserwatorskimi oraz uwzględniać wnioski zawarte w „Sprawozdaniu Komisji
ds. opiniowania stanu zagrożenia wodnego i zawałowego oraz podjęcia niezbędnych działań
profilaktycznych dla zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania Kopalni Soli „Wieliczka”
S.A. w Wieliczce”, powołanej przez Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego.
Prace likwidacyjne i zabezpieczające w Kopalni Soli „Wieliczka” finansowane były do
1991 r. ze środków państwowych oraz funduszy celowych, a po 1991 r. finansowane są ze
środków budżetowych. Wielkość przekazanych środków budżetowych przez ministra