Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty

Druk nr 884

Warszawa, 25 maja 2012 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja









Pani

Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej




Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani
posłowie wnoszą projekt ustawy:


- o zmianie ustawy o systemie oświaty.


Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy
upoważniamy pana posła Ryszarda Kalisza.



(-) Romuald Ajchler; (-) Leszek Aleksandrzak; (-) Jacek Czerniak;
(-) Tomasz Garbowski; (-) Tadeusz Iwiński; (-) Dariusz Joński; (-) Ryszard
Kalisz;
(-) Tomasz
Kamiński; (-) Krystyna Łybacka; (-) Zbigniew
Matuszczak; (-) Leszek Miller; (-) Cezary Olejniczak; (-) Artur Ostrowski;
(-) Tadeusz Tomaszewski; (-) Jerzy Wenderlich; (-) Bogusław Wontor;
(-) Zbyszek Zaborowski; (-) Ryszard Zbrzyzny.
 
 
Ustawa
z dnia ....
o zmianie ustawy o systemie oświaty

Art. 1. W ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r.,
nr 256, poz. 2572 ze zm.) art. 12 otrzymuje brzmienie:


„ 1. Lekcje religii lub etyki organizują:
a) publiczne przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazja – na yczenie rodziców,
b) publiczne szkoły ponadgimnazjalne – wyłącznie na yczenie uczniów.
2. Uczestniczenie lub nieuczestniczenie w lekcjach religii bąd etyki nie mo e być przyczyną
bezpośredniej lub pośredniej dyskryminacji ucznia lub jego rodziców.
3. yczenie, o którym mowa w ust. 1, wyra a się w drodze pisemnej deklaracji, której wzór i
tryb składania określa minister właściwy do spraw oświaty i wychowania. Deklaracja
powinna uwzględniać w sposób wyra ny mo liwość wyboru między uczestniczeniem w
lekcjach religii, lekcjach etyki lub nieuczestniczeniem w adnych z wymienionych zajęć oraz
informację o treści ust. 2.
4. Oceny z religii ani etyki nie wlicza się do średniej ocen uzyskanej przez ucznia w wyniku
rocznej klasyfikacji. Uzyskania ocena nie ma wpływu na promocję ucznia do klasy
programowo wy szej ani na ukończenie szkoły.
5. Oceny z religii ani etyki nie umieszcza się na świadectwach państwowych.
                                                           
1 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 273, poz. 2703, Nr 281,
poz. 2781; z 2005 r. Nr 17, poz. 141, Nr 94, poz. 788, Nr 122, poz. 1020, Nr 131, poz. 1091, Nr 167, poz. 1400, Nr 249,
poz. 2104; z 2006 r. Nr 144, poz. 1043, Nr 208, poz. 1532, Nr 227, poz. 1658; z 2007 r. Nr 42, poz. 273, Nr 80, poz.
542, Nr 115, poz. 791, Nr 120, poz. 818, Nr 180, poz. 1280, Nr 181, poz. 1292; z 2008 r. Nr 70, poz. 416, Nr 145, poz.
917, Nr 216, poz. 1370, Nr 235, poz. 1618; z 2009 r. Nr 6, poz. 33, Nr 31, poz. 206, Nr 56, poz. 458, Nr 157, poz. poz.
1241, Nr 219, poz.1705; z 2010 r. Nr 44, poz. 250, Nr 54, poz. 320, Nr 127, poz. 857, Nr 148, poz. 991; z 2011 r. Nr
106, poz. 622, Nr 112, poz. 654, Nr 139, poz. 814, Nr 149, poz. 887, Nr 205, poz. 1206. 
6. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w porozumieniu z władzami
kościołów i związków wyznaniowych o uregulowanej sytuacji prawnej określa, w drodze
rozporządzenia, warunki i sposób wykonywania przez szkoły zadania obejmującego
organizację lekcji religii, uwzględniając w szczególności treść ust. 2 oraz konieczność
przeprowadzania tych zajęć na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.
7. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określa, w drodze rozporządzenia,
warunki i sposób wykonywania przez szkoły zadania obejmującego organizację lekcji etyki,
uwzględniając w szczególności treść ust. 2 oraz konieczność przeprowadzania tych zajęć na
pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.”

Art. 2. Ustawa wchodzi w ycie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.



















Uzasadnienie


Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, gwarantując ka demu wolność sumienia i
wyznania, jednocześnie wskazuje, e rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom
wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Są to
prawa, które znajdują podstawę nie tylko w postanowieniach ustawy zasadniczej, ale i
Europejskiej Karcie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Jak wskazał bowiem
Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku w sprawie Grzelak przeciwko Polsce,
wolność przekonań, sumienia i wyznania jest jednym z fundamentów społeczeństwa
demokratycznego w rozumieniu Konwencji. Zdaniem Trybunału, wolność ta stanowi
wymiarze religijnym jeden z najistotniejszych elementów składających się na to samość
wyznawców i ich koncepcji ycia, mający jednocześnie wartość dla ateistów, agnostyków,
sceptyków i laików. Pluralizm jest bowiem – w opinii Trybunału – nieodłączną częścią
wywalczonego przez stulecia demokratycznego modelu społeczeństwa.
Stanowisko Trybunału powinno słu yć za dyrektywę dla władz publicznych przy
wydawaniu i stosowaniu norm określających sposób realizacji wspomnianych praw.
Szczególną wra liwość powinny one zachować przy określaniu zasad organizowania lekcji
religii i etyki, sytuacji uczniów uczestniczących w tych zajęciach, jak i z nich
niekorzystających. Wolność sumienia i wyznania mo e bowiem być w szczególnie istotny
sposób naruszana w kontekście świadczenia usług edukacyjnych.

Zasady organizowania lekcji religii i etyki określa obecnie rozporządzenie Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu
organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. Nr 36, poz. 155
ze zm.). Wprowadza ono po stronie publicznych szkół podstawowych, gimnazjów, szkół
ponadgimnazjalnych obowiązek zorganizowania lekcji etyki na yczenie rodziców, a w
szkołach ponadgimnazjalnych – tak e na yczenie samych uczniów. Zarówno lekcje etyki,
jak i religii odbywają się wyłącznie na yczenie rodziców lub samych uczniów wyra one w
formie oświadczenia. Zgodnie z rozporządzeniem, uczestniczenie lub nieuczestniczenie w
przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie mo e być powodem dyskryminacji
przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie, natomiast w czasie trwania lekcji religii lub etyki
szkoły są obowiązane zapewnić opiekę lub zajęcia wychowawcze uczniom, którzy nie
korzystają z nauki religii lub etyki w szkole. Nale y podkreślić, e w myśl przywołanego
rozporządzenia status lekcji etyki jest mniej korzystny ani eli zajęć z religii. Te pierwsze
bowiem nie mogą być organizowane w przedszkolach, a ich wymiar ustalany jest przez
dyrektora szkoły, co oznacza, e mo e być potencjalnie ni szy ani eli w przypadku religii.
Niestety, powszechna wiedza wskazuje, e opisane normy nie są w wielu szkołach
przestrzegane. W szczególności muszą budzić sprzeciw praktyki, o których donoszą media,
a które potwierdza codzienna działalność polskich szkół.
Po pierwsze, rodzice i uczniowie nie są informowani przez dyrektorów wielu szkół o
mo liwości zorganizowania dla ka dego zainteresowanego lekcji etyki. Wydaje się, e taki
obowiązek wynika wyra nie ze statuowanej przez Konstytucję zasady zaufania obywatela
do państwa, wynikającej z zasady demokratycznego państwa prawnego. Praktyka ta
prowadzi do dyskryminacji osób zainteresowanych lekcjami etyki.
Po drugie, wiele szkół stosuje domniemanie uczestnictwa uczniów w zajęciach z religii.
Zazwyczaj przejawia się ono w zakładaniu przez nie obecności lekcji religii w danej
placówce (np. w planie lekcji) przed zło eniem przez rodziców bąd uczniów stosownego
oświadczenia przy jednocześnie odmiennym traktowaniu lekcji etyki, które – jeśli są
organizowane – to na wyra ny wniosek rodziców bąd uczniów. A przecie , stosownie do
przepisów przywołanego rozporządzenia, zajęcia z religii i etyki organizowane są w tym
samym trybie.
Po trzecie, wiele szkół nie zapewnia uczniom nieuczęszczającym w szkole na lekcje
religii w czasie ich trwania stosownej opieki lub zajęć wychowawczych, które
odpowiadałyby ich potrzebom oraz nie byłyby ródłem niedopuszczalnej dyskryminacji.
Opisane praktyki doprowadziły do stanu faktycznej niedostępności lekcji etyki w
polskich szkołach oraz dyskryminacji osób wyra ających zainteresowanie tymi zajęciami.
Potwierdza to fakt, e trzykrotnie (sprawy: Janik przeciwko Polsce, Saniewski przeciwko
Polsce, Grzelak przeciwko Polsce) kwestia faktycznego dostępu do zajęć z etyki w Polsce
była przedmiotem orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.
Problem ten był równie wielokrotnie poruszany w mediach, a tak e stał się elementem
działalności wielu organizacji społecznych (w tym Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka),
aktywności Rzecznika Praw Obywatelskich, parlamentarzystów oraz samorządowców.