Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o zabezpieczeniu społecznym, sporządzonej w Kijowie dnia 18 maja 2012r.

– świadczeń emerytalno-rentowych (art. 12 – 16 Umowy)
W tym zakresie Umowa przewiduje, że uprawnienia do świadczeń emerytalno-rentowych będą
ustalane z uwzględnieniem łączonych okresów ubezpieczenia przebytych w obydwu państwach,
przy czym koszty tak ustalanych świadczeń będą obciążały instytucje ubezpieczeniowe każdej
z Umawiających się Stron proporcjonalnie do okresów ubezpieczenia przebytych w danym
państwie. Są to standardowe zapisy dotyczące ustalania prawa i wysokości świadczeń emerytalno-
-rentowych. Wysokość świadczeń będzie obliczana według następujących zasad:
– w przypadkach, gdy okresy ubezpieczenia przebyte tylko w Polsce dają prawo do emerytury lub
renty w myśl polskich przepisów, wówczas ubezpieczony otrzyma polskie świadczenie
wyliczone tylko na podstawie okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce, a druga
Umawiająca się Strona (Ukraina) wypłaci pozostałą część świadczenia, przyznaną za okresy
ubezpieczenia przebyte na jej terytorium. Wysokość przyznanej części świadczenia będzie
odpowiadała sumie okresów ubezpieczenia przebytych na Ukrainie do sumy okresów
ubezpieczenia przebytych w obydwu państwach,
– w przypadkach, gdy okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce nie dają prawa do polskiej
emerytury lub renty oraz okresy ubezpieczenia przebyte na Ukrainie nie dają prawa do
ukraińskiej emerytury lub renty, każde z państw ustali prawo do świadczenia na podstawie
sumy okresów ubezpieczenia przebytych w obydwu państwach i będzie je wypłacać
w wysokości odpowiadającej sumie własnych okresów ubezpieczenia do ich sumy uzyskanej
w obydwu państwach.
Powyższe oznacza obowiązek stosowania zasady „pro rata temporis” (proporcji okresów),
zgodnie z którą ustalanie częściowych świadczeń (z zastosowaniem sumowania okresów) będzie
obligatoryjne tylko w tych przypadkach, gdy w żadnym z państw nie ma on prawa do emerytury lub
renty w pełnej wysokości lub gdy jest to dla zainteresowanego korzystniejsze.
Trzeba zauważyć, że przyjęcie powyższego uregulowania dla osób posiadających status
repatrianta byłoby równoznaczne z tym, że polskie instytucje ubezpieczeniowe nie przyznawałyby
polskich świadczeń emerytalnych za okresy zatrudnienia przebyte na terytorium Ukrainy, jak
czynią to obecnie. W takim przypadku część repatriantów, szczególnie tych posiadających
wyłącznie okresy zatrudnienia przebyte na Ukrainie, wprawdzie zyskałaby prawo do emerytury
z Ukrainy, ale jednocześnie utraciłaby prawo do polskiej emerytury, która nawet jeżeli jest
przyznana i wypłacana w wysokości najniższej polskiej emerytury, to prawdopodobnie jest
świadczeniem wyższym niż świadczenia przyznawane na Ukrainie.
Repatrianci z Ukrainy przybywający do Polski to często osoby starsze, posiadające długi staż
ubezpieczeniowy przebyty na Ukrainie, które po osiedleniu się w Polsce zazwyczaj nie podejmują
zatrudnienia, a tym samym nie są objęte polskim ubezpieczeniem społecznym. Wprawdzie długi

8
staż ubezpieczeniowy przebyty na Ukrainie – po wejściu w życie Umowy – uprawniałby ich do
świadczenia otrzymywanego z instytucji ubezpieczeniowej Ukrainy, jednak po jego przeliczeniu na
walutę polską mogłoby się zdarzyć, że wysokość tego świadczenia byłaby bardzo niska,
szczególnie w odniesieniu do kosztów utrzymania w Polsce. Możliwe byłyby przypadki, w których
mimo zawarcia dwustronnej Umowy między obu państwami – wbrew oczekiwaniu osób
zainteresowanych – świadczenia przyznane i wypłacane niektórym repatriantom przez instytucje
ubezpieczeniowe Ukrainy, z zastosowaniem reguł wynikających z tej Umowy, byłyby niższe niż
świadczenia aktualnie przez nich otrzymywane na podstawie polskich przepisów.
W celu uniknięcia tego typu niekorzystnych sytuacji w Umowie zawarto rozwiązanie
polegające na tym, że świadczenia emerytalno-rentowe, które zostały przyznane do czasu wejścia
w życie Umowy, zostaną uznane jako prawa nabyte i nie będą poddane rewizji z mocy prawa.
Jednakże na podstawie art. 28 ust. 4 Umowy będzie możliwe dokonanie ustalenia wysokości
świadczenia, z uwzględnieniem postanowień Umowy, na wniosek świadczeniobiorcy, przy
zachowaniu gwarancji wypłaty świadczeń w wysokości nie niższej niż dotychczas wypłacane.
Oznacza to, że jeżeli w wyniku ustalenia prawa do świadczenia z uwzględnieniem postanowień
Umowy, wysokość przyznanych świadczeń (ukraińskich lub sumy świadczeń polskich
i ukraińskich) będzie niższa od wysokości polskich świadczeń aktualnie wypłacanych, polska
instytucja właściwa zapewni uzupełnienie wysokości przyznanych świadczeń do wysokości
świadczeń dotychczas wypłacanych.

– świadczeń z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej (art. 17 i 18 Umowy)
W tym zakresie Umowa przewiduje, że prawo do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych będzie ustalane zgodnie z ustawodawstwem, któremu podlegał pracownik lub osoba
pracująca na własny rachunek w chwili wypadku lub wykonywania pracy niosącej ryzyko
powstania choroby zawodowej.
W odniesieniu do świadczeń z tytułu choroby zawodowej Umowa przewiduje, że jeżeli ich
przyznanie jest uzależnione:
–
od stwierdzenia danej choroby po raz pierwszy na terytorium Umawiającej się Strony, warunek
ten uważa się za spełniony także, jeżeli choroba ta zostanie stwierdzona po raz pierwszy na
terytorium drugiej Umawiającej się Strony,
–
od wykonywania pracy, która tę chorobę spowodowała przez określony czas, uwzględnia się
także okres wykonywania tego samego rodzaju pracy zgodnie z ustawodawstwem drugiej
Umawiającej się Strony.

9
W przypadku gdy osoba pobierająca świadczenia z tytułu choroby zawodowej będzie wykonywać
na terytorium drugiego państwa pracę mogącą spowodować pogłębienie się choroby zawodowej
i choroba ta faktycznie ulegnie pogłębieniu, instytucja drugiego państwa przyzna świadczenie
uzupełniające.

– zasiłków pogrzebowych (art. 19 Umowy)
Zasiłki pogrzebowe będą przyznawane i wypłacane przez właściwą instytucję tej Umawiającej się
Strony, której ustawodawstwo ma zastosowanie do pracownika, osoby pracującej na własny
rachunek oraz emeryta lub rencisty w chwili śmierci. Jednakże, jeżeli prawo do zasiłku
pogrzebowego będzie przysługiwało zgodnie z ustawodawstwem obu Umawiających się Stron
wówczas właściwą do wypłaty zasiłku będzie instytucja miejsca zamieszkania zmarłego w chwili
jego śmierci.


Zawarte w Umowie zasady ustalania prawa do świadczeń oraz ich wypłaty będą
obowiązywały od dnia wejścia w życie Umowy. Postanowienia Umowy nie będą uzasadniały
roszczeń o wypłatę świadczeń za okres przed jej wejściem w życie, ale okresy ubezpieczenia
przebyte zgodnie z ustawodawstwem każdej z Umawiających się Stron przed dniem wejścia
w życie Umowy będą uwzględniane przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń przyznawanych
na jej podstawie.

Umowa zawiera także uregulowania administracyjne, odnoszące się np. do: pomocy
administracyjnej i prawnej (art. 21 Umowy), ochrony danych osobowych (art. 22 Umowy),
zwolnienia z opłat i uwierzytelnień (art. 23 Umowy), składania dokumentów (art. 24 Umowy),
stosowanego języka (art. 25 Umowy), wypłaty świadczeń (art. 26 Umowy), rozstrzygania sporów
(art. 27 Umowy).

Należy zauważyć, że zakresem przedmiotowym Umowy nie zostaną objęte świadczenia dla
tzw. „służb mundurowych”, z uwagi na to, że polskie ustawodawstwo:
– wyklucza
możliwość sumowania okresów przebytych w służbie w Polsce (np. w Wojsku
Polskim) z okresami odpowiedniej służby przebytymi na Ukrainie (np. w Wojsku

6) Zgodnie z ustawą z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin
(Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66, z pó n. zm.) w celu uzyskania prawa do emerytury wojskowej wymagane jest
posiadanie 15 lat służby wojskowej w Wojsku Polskim.


10
Ukraińskim). W celu uzyskania prawa do świadczeń nie jest więc możliwe skorzystanie
z

zasady sumowania okresów i uwzględnienie na prawo do polskich „świadczeń
mundurowych” okresów służby przebytych w ukraińskich „służbach mundurowych”,
– umożliwia – w oparciu o polskie ustawodawstwo wewnętrzne – transfer „świadczeń
mundurowych” do tych państw, z którymi zawarto umowy o zabezpieczeniu społecznym,
mimo iż świadczenia te nie są objęte zakresem przedmiotowym tych umów. Oznacza to, że
zawarcie umowy z Ukrainą umożliwi transfer „świadczeń mundurowych” także osobom do
nich uprawnionym, a zamieszkałym na Ukrainie.
Umowa będzie miała rangę ratyfikowanej umowy międzynarodowej. Związanie Rzeczypospolitej
Polskiej Umową nastąpi w trybie określonym w art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 14 kwietnia 2000 r.
o umowach międzynarodowych (Dz. U. Nr 39, poz. 443, z pó n. zm.), tj. w drodze ratyfikacji za
uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie (tzw. duża ratyfikacja). Umowa zostanie zawarta na czas
nieokreślony.


4.
Skutki wejścia w życie Umowy

Chcąc określić przewidywane skutki wejścia w życie polsko-ukraińskiej Umowy
o zabezpieczeniu społecznym, należy stwierdzić, że przyjęcie i wprowadzenie w życie jej
uregulowań z pewnością zapewni:
– możliwość uwzględniania okresów ubezpieczenia przebytych na Ukrainie w celu ustalenia
prawa i wysokości polskich świadczeń (i odwrotnie). Uregulowanie to będzie korzystne dla
osób posiadających okresy zatrudnienia na Ukrainie, zamieszkałych w Polsce
i nieposiadających statusu repatrianta. Tej grupie osób Umowa da możliwość sumowania
okresów ubezpieczenia przebytych na Ukrainie i w Polsce, co niejednokrotnie przesądzi o
nabyciu prawa do częściowej emerytury przyznanej przez instytucje ubezpieczeniowe Polski i
Ukrainy oraz jej wypłacie w miejscu zamieszkania świadczeniobiorcy,
– transfer świadczeń emerytalno-rentowych oraz z tytułu choroby i macierzyństwa osobom
uprawnionym zamieszkałym na terytorium drugiej Umawiającej się Strony.

7) Zgodnie z art. 57 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich
rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66, z pó n. zm.) oraz art. 63 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby
Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej,
Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67,
z pó n. zm.).


11
Natomiast rozwiązanie dotyczące osób posiadających status repatrianta i uprawnionych już do
polskich świadczeń emerytalno-rentowych:
– umożliwi uzyskanie – za okresy ubezpieczenia przebyte na Ukrainie – prawa do ukraińskich
świadczeń emerytalno-rentowych, co niejednokrotnie dla tych osób ma znaczenie nie tylko
finansowe, ale często prestiżowe. Repatriantom trudno jest zrozumieć brak możliwości
otrzymania prawa do ukraińskich świadczeń za niejednokrotnie kilkudziesięcioletni okres
ciężkiej pracy na Ukrainie. Obecna sytuacja rodzi w nich poczucie krzywdy,
– stworzy gwarancje wypłaty świadczeń emerytalno-rentowych w kwocie nie niższej niż obecnie
otrzymywane.
Ponadto postanowienia dotyczące właściwego ustawodawstwa – poprzez eliminację
podwójnego opłacania składek ubezpieczeniowych – mogą przyczynić się do poprawy współpracy
gospodarczej między Polską a Ukrainą, przede wszystkim pozytywnie wpłynąć na decyzje polskich
przedsiębiorstw o podejmowaniu nowych inwestycji na Ukrainie, jak też decyzje ukraińskich
przedsiębiorstw w sprawie realizacji usług eksportowych w Polsce. Z uzyskanych przez
Ministerstwo danych wynika, że od kilku lat utrzymuje się tendencja wzrostowa w zakresie
zainteresowania ukraińskich przedsiębiorstw i pracowników zatrudnieniem w Polsc. Rośnie także
zainteresowanie polskich przedsiębiorstw możliwością delegowania polskich pracowników do
pracy na Ukrainie.
Wejście w życie każdej umowy o zabezpieczeniu społecznym oczywiście wiąże się
z określonymi skutkami finansowymi. Dokładne, a nawet szacunkowe określenie tych skutków –
wobec braku wymaganych danych – nie jest możliwe. Jednak można tu rozgraniczyć następujące
kwestie, tj. skutki finansowe dla budżetu państwa, skutki finansowe dla jednostek samorządu
terytorialnego oraz skutki finansowe dla funduszy ubezpieczeniowych.
Analizując możliwe skutki finansowe dla budżetu państwa, trzeba zwrócić uwagę, że wejście
w życie polsko-ukraińskiej Umowy o zabezpieczeniu społecznym:
1) nie spowoduje wydatków budżetu państwa z tytułu finansowania świadczeń rzeczowych
(zdrowotnych), gdyż świadczenia te nie są objęte zakresem przedmiotowym Umowy,
a w przypadku tego typu umów zazwyczaj właśnie świadczenia rzeczowe rodzą
najpoważniejsze skutki finansowane dla budżetu państwa;

8) W 2006 r. obywatelom Ukrainy wydano 3 533 pozwoleń na pracę w Polsce, w tym 285 pozwoleń dla pracowników
delegowanych w ramach eksportu usług. W 2007 r. pozwoleń tych wydano już 4 750, w tym 899 pozwoleń dla
pracowników delegowanych w ramach eksportu usług. W 2008 r. wydano 5 400 pozwoleń na pracę, w tym 921
pozwoleń dla pracowników delegowanych w ramach eksportu usług. W 2009 r. wydano 9 504 pozwoleń pracę, w tym
696 pozwoleń dla pracowników delegowanych w ramach eksportu usług. W 2010 r. wydano 12 894 pozwoleń, w tym
444 dla pracowników delegowanych w ramach eksportu usług. W 2011 r. wydano 18 669 pozwoleń, w tym 669 dla
pracowników delegowanych w ramach eksportu usług (typ zezwolenia D).


12