Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie innych ustaw

U Z A S A D N I E N I E

Ustawa o samorządzie terytorialnym określa mechanizmy proceduralne Gminy
w sytuacji, gdy jeden z jej organów z określonych względów nie może
wykonywać swoich obowiązków. Zgodnie z art. 28g ust. 1 dotychczasowego
brzmienia ustawy ustawodawca wyliczył enumeratywnie przesłanki powodujące
zawieszenie wykonywania mandatu wójta z mocy prawa. Są to tymczasowe
aresztowanie, odbywanie kary pozbawienia wolności, niezdolność do pracy z
powodu choroby trwającej dłużej niż 30 dni. Wnioskodawcy proponują dodanie
do tego katalogu sytuacji podjęcia przez Radę Gminy uchwały o zawieszeniu
wójta w pełnieniu obowiązków. W sytuacjach tych, zadania i kompetencje wójta
przejmuje czasowo zastępca wójta, lub w gminach gdzie jest kilku zastępców –
pierwszy zastępca.
Wnioskodawcy proponują w dodanym art. 28i sprecyzować przesłanki podjęcia
przez Radę Gminy uchwały o zawieszeniu wójta w pełnieniu obowiązków.
Zgodnie z art. 28i ust. 1 Rada Gminy powinna zawiesić („zawiesza”) wójta w
pełnieniu obowiązków, jeżeli uprawomocniło się postanowienie o postawieniu
zarzutów wójtowi, wydane przez Prokuraturę w sprawie ściganej z oskarżenia
publicznego za przestępstwo popełnione umyślnie, w sprawie czynu
zagrożonego karą pozbawienia wolności.
Zawieszenie następuje na czas trwania postępowania karnego. Oczywiście okres
ten limituje wygaśnięcie mandatu na skutek upływu kadencji. Zgodnie z art. 28i
ust. 5 uprawomocnienie się wyroku skazującego wójta za przestępstwo umyślne
ścigane z oskarżenia publicznego powoduje wygaśnięcie mandatu wójta z mocy
prawa. Uchwalenie niniejszej nowelizacji jest szczególnie ważne ze względu na
występujące w praktyce przypadki, w których prezydent miasta, czy wójt, albo
burmistrz, jest osobą przeciwko której Prokuratura prowadzi postępowanie
karne o przestępstwo korupcyjne. W przypadku, gdy następuje wydanie przez
Prokuraturę postanowienia o postawieniu zarzutów, czyli w sytuacji, gdy
popełnienie przestępstwa jest – w ocenie Prokuratury – uprawdopodobnione,
pomimo tego prezydent miasta wraca do Ratusza, do pełnienia swoich
obowiązków. Czynne wykonywanie mandatu przez prezydenta miasta (wójta,
burmistrza) w takiej sytuacji zaprzecza idei samorządu terytorialnego, która daje
ogromne kompetencje organom gminy w zaufaniu wykonywania ich w
zgodności z prawem. Osoba z postawionymi przez Prokuraturę zarzutami
powinna czasowo wyłączyć się od rozstrzygania ważnych dla miasta (gminy)
spraw. Takie wyłączenie poprzez zawieszenie wykonywania obowiązków
przewiduje niniejszy projekt.

Niniejsza nowelizacja wprowadza także zmianę do ustawy o
bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta.
Wybory wójta, burmistrza i prezydenta miasta dotychczas nie były objęte
zakazem sprawowania tych funkcji przez okres więcej niż dwóch kadencji. W
rzeczywistości powstawały sytuacje, w których jedna osoba pełniła wymienione
funkcje nawet przez okres kilkunastu lat. Taka sytuacja została wykluczona w
przypadku prezydenta państwa, gdzie zgodnie z art. 8a ust. 1 ustawy z dnia 27
września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej można pełnić
ten urząd wyłącznie przez dwie kadencje. Zakłada się generalnie, że
wprowadzenie ograniczenia w sprawowaniu urzędu prezydenta państwa ma na
celu wykluczenie niebezpieczeństwa powstania powiązań korupcjogennych,
zawłaszczenia państwa przez jedno środowisko polityczne. Taki sam cel
przyświeca projektowanej przez wnioskodawców zmianie ustawy. Piastowanie
funkcji wójta, burmistrza i prezydenta miasta przez więcej niż dwie kadencje
stwarza zagrożenie zawłaszczenia tego urzędu przez określoną grupę lokalną,
rodzinną, czy środowisko polityczne, stworzenia zagrożenia powstania trudnych
do przezwyciężenia powiązań i korupcji. Z uwagi na to wnioskodawcy
proponują dodanie w art. 3 ustępu 4 o treści ustalającej zakaz zgłaszania
kandydatur na wójta, burmistrza i prezydenta miasta przez osoby, które pełniły
już ten urząd przez 2 kadencje. Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 8 ust.
2, pisemne oświadczenie kandydata o wyrażeniu zgody na kandydowanie oraz o
posiadaniu prawa wybieralności (biernego prawa wyborczego) zawierałoby
także oświadczenie kandydata o spełnieniu przesłanki z art. 3 ust.4.

Zmiany w ustawie Kodeks Postępowania Karnego są konsekwencją
obarczenia Prokuratury i Sądu obowiązkiem zawiadamiania Gminy

o okolicznościach związanych z podjęciem przez Radę Gminy uchwały
o zawieszeniu wójta, burmistrza, prezydenta miasta. Powstaje zatem obowiązek
Prokuratury zawiadomienia o ogłoszeniu podejrzanemu postanowienia

o przedstawieniu zarzutów, o wniesieniu do Sądu aktu oskarżenia, lub
umorzeniu postępowania. Także Sąd jest obowiązany zawiadomić Gminę o
uprawomocnieniu się wyroku skazującego lub o prawomocnym umorzeniu
postępowania.

Projekt niniejszy nie powoduje negatywnych skutków społecznych i
ekonomicznych. Nie powoduje także zwiększenia wydatków budżetu Państwa.
Projekt niniejszy nie jest sprzeczny z Prawem Unii Europejskiej.

Warszawa, 6 grudnia 2011 r.
BAS-WAPEiM-156/11


Pani Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna dotycząca zgodności z prawem Unii Europejskiej
poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym
oraz o zmianie innych ustaw
(przedstawiciel wnioskodawców: poseł Krzysztof Lipiec)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2009 r. Nr 5, poz.
47, ze zm.) sporządza się następującą opinię:


I.
Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie
innych ustaw przewiduje zmiany w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o
samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591 ze zm.), w ustawie z
dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta
miasta (Dz. U. z 2002 r., Nr 113, poz. 984 ze zm.) oraz w ustawie z dnia 6
czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.).
Przedmiotem projektu jest dodanie do zawartego w ustawie o samorządzie
gminnym katalogu okoliczności powodujących przemijającą przeszkodę w
wykonywaniu zadań i kompetencji wójta, burmistrza lub prezydenta miasta
przesłanki polegającej na podjęciu przez właściwą radę gminy uchwały o
zawieszeniu wójta, burmistrza lub prezydenta miasta w pełnieniu obowiązków
oraz określenie warunków podjęcia przez radę gminy uchwały o zawieszeniu
wójta, burmistrza lub prezydenta miasta w pełnieniu obowiązków.
Zaproponowana w projekcie zmiana ustawy o bezpośrednim wyborze
wójta, burmistrza i prezydenta miasta jest pozbawiona treści normatywnej, gdyż
wskazana ustawa utraciła moc z dniem 1 sierpnia 2011 r., tj. z chwilą wejścia w
życie ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Przepisy wprowadzające ustawę –
Kodeks wyborczy.
Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.



II.
Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
ustawy
Akty prawa UE nie regulują spraw objętych opiniowanym projektem
ustawy. Ze względu na brak treści normatywnej nie jest możliwe dokonanie
analizy prawa UE w zakresie objętym zaproponowaną w projekcie zmianą
ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta.

III. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Projekt nie jest objęty zakresem regulacji prawa UE. Ze względu na brak
treści normatywnej nie jest możliwa ocena projektu w zakresie zaproponowanej
zmiany ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta.

IV. Konkluzje
Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o
zmianie innych ustaw nie jest objęty zakresem regulacji prawa Unii
Europejskiej. Zaproponowana w projekcie zmiana ustawy o bezpośrednim
wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta jest pozbawiona treści
normatywnej.


Autor:
Mateusz Zreda
ekspert ds. legislacji
w Biurze Analiz Sejmowych



Akceptował:

Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Michał Królikowski