Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw

U Z A S A D N I E N I E

1.
Wyjaśnienie potrzeby i celu ustawy
Podstawowym celem projektu ustawy jest doprecyzowanie przepisów regulujących
postępowanie z pojazdami usuniętymi z dróg na podstawie art. 130a ustawy z dnia
20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1137, z pó n. zm.).
Projekt w zasadniczej części realizuje wnioski de lege ferenda wynikające z kontroli
Najwyższej Izby Kontroli (dalej NIK) nr P/13/165 zawarte w Informacji o wynikach kontroli,
opublikowanej przez NIK w grudniu 2013 r., nt. „Usuwania przez powiaty pojazdów
i prowadzenia parkingów strzeżonych dla tych pojazdów”.
Celem kontroli przeprowadzonej przez NIK było dokonanie oceny realizacji zadań
własnych powiatów związanych z usuwaniem pojazdów z dróg na podstawie art. 130a
ustawy – Prawo o ruchu drogowym. Zadania te zostały nałożone na powiaty na podstawie
przepisów ustawy z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz
niektórych innych ustaw (Źz. U. Nr 152, poz. 1018 i Nr 225, poz. 1466).
Kontroli poddano w szczególności postępowanie w stosunku do pojazdów
nieodebranych przez ich właścicieli z parkingów w określonym w ustawie terminie, w tym
wnioskowanie do sądu o orzeczenie ich przepadku na rzecz powiatu, wykonywanie
postanowień sądów, jak też wydawanie przez starostów decyzji o zapłacie przez właściciela
pojazdu kosztów związanych z usunięciem pojazdu z drogi, jego przechowywaniem,
oszacowaniem wartości, sprzedażą lub zniszczeniem.
NIK ocenił negatywnie podejmowanie działań przez objęte kontrolą podmioty.
Stwierdzone nieprawidłowości, polegające na naruszaniu obowiązujących przepisów, jak
również braku rzetelności w podejmowanych działaniach, dotyczyły w szczególności
wyznaczania podmiotów usuwających i przechowujących pojazdy, kierowania do sądu
wniosków o orzeczenie przepadku pojazdu na rzecz powiatu, jak również ustalania wysokości
kosztów związanych z usunięciem pojazdu z drogi, jego przechowywaniem, oszacowaniem
wartości, sprzedażą lub zniszczeniem.
Nieprawidłowości występujące w działalności kontrolowanych jednostek skutkowały
przede wszystkim nieuzasadnionym wzrostem kosztów przechowywania pojazdów
– 2 –
usuniętych z drogi na parkingu strzeżonym, którymi w całości obciążani byli właściciele
pojazdów w dniu ich usunięcia z drogi.
W związku z powyższym NIK wysunął postulat wprowadzenia rozwiązań ustawowych
mających na celu ochronę uzasadnionych interesów poprzednich właścicieli pojazdów przed
negatywnymi skutkami zaniechań organów władzy publicznej. W ocenie NIK zasadnym jest,
aby właściciel pojazdu usuniętego z drogi ponosił koszty jego przechowywania na parkingu
strzeżonym, jednakże granice tej odpowiedzialności powinny zostać tak wyznaczone, aby
uwzględniały zarówno interes społeczny, jak również uzasadniony interes osób bezpośrednio
zainteresowanych. W ocenie NIK wątpliwości budzi sytuacja, w której właściciel
nieodebranego z parkingu pojazdu, nie mając realnego wpływu na postępowanie organów
władzy publicznej, jest obciążany kosztami, których wysokość codziennie rośnie wskutek
przewlekłości takiego postępowania. Ustalenia kontroli wskazują, że przypadki takiej
przewlekłości, zarówno na etapie wnioskowania do sądu o stwierdzenie przepadku pojazdu
na rzecz powiatu, jak również przy wykonywaniu takich orzeczeń są bardzo częste.
Jednocześnie NIK zwrócił uwagę, że powiat nie ponosi skutków własnej opieszałości bowiem
w myśl art. 130a ust. 10h ustawy – Prawo o ruchu drogowym kosztami usunięcia,
przechowywania, oszacowania, sprzedaży lub zniszczenia pojazdu, od momentu wydania
dyspozycji usunięcia pojazdu do zakończenia postępowania, w całości obciążana jest osoba
będąca właścicielem pojazdu w dniu wydania dyspozycji jego usunięcia z drogi.
NIK w Informacji o wynikach kontroli wskazał również na celowość wprowadzenia
zmian legislacyjnych polegających na zobowiązaniu podmiotu wydającego dyspozycję
usunięcia pojazdu do niezwłocznego przedstawienia właściwemu staroście powiadomienia
o usunięciu pojazdu z drogi. Brak regulacji w tym zakresie powoduje, że starosta dowiaduje
się o tym, że dany pojazd został usunięty z drogi dopiero wtedy, gdy właściciel takiego
pojazdu – w celu odbioru pojazdu z parkingu – dokonuje opłaty za usunięcie pojazdu oraz
jego przechowywanie na parkingu strzeżonym, lub po otrzymanej informacji od podmiotu
prowadzącego taki parking, że pojazd usunięty z drogi nie został odebrany przez jego
właściciela. W praktyce oznacza to, że w przypadku jeżeli właściciel nie zamierza odebrać
pojazdu z parkingu, starosta przez okres 3 miesięcy nie posiada wiedzy o tym, że pojazd
został usunięty z drogi znajdującej się na terenie powiatu i umieszczony na parkingu
wyznaczonym przez starostę.
– 3 –
W trakcie prac senackich zdecydowano o poszerzeniu projektu o zmiany mające na celu
rozwiązanie również innych problemów pojawiających się na gruncie przepisów dotyczących
usuwania i przechowywania pojazdów oraz doprecyzowanie przepisów budzących
wątpliwości interpretacyjne. Potrzeba wprowadzenia rozwiązań ustawowych wykraczających
poza propozycje wynikające z Informacji o wynikach kontroli NIK została zasygnalizowana
w opiniach przedstawionych przez Związek Powiatów Polskich, Ministra Spraw
Wewnętrznych oraz Ministra Finansów.

2.
Rzeczywisty stan w dziedzinie, która ma być unormowana i różnica pomiędzy
dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym
W praktyce stosowania art. 130a ustawy – Prawo o ruchu drogowym pojawiają się
problemy związane z usuwaniem z dróg pojazdów powypadkowych, bąd które uległy
awarii. Jak wskazuje Związek Powiatów Polskich, niejednokrotnie wydawane są dyspozycję
usunięcia pojazdu powypadkowego, przy czym koszt takiej operacji jest często znacznie
wyższy niż maksymalna opłata możliwa do pobrania od właściciela pojazdu, o której mowa
w art. 130a ust. 6a. W związku z powyższym proponuje się uzupełnienie ustawy o przepis
szczególny (art. 130a ust. 3a), który określi przesłanki usunięcia z drogi pojazdu, który
uczestniczył w wypadku drogowym, albo który uległ awarii. Zgodnie z tym przepisem
usunięcie z drogi pojazdu powypadkowego będzie możliwe w przypadku jeżeli pojazd taki
będzie pozostawiony w miejscu, gdzie jest to zabronione i utrudnia ruch lub w inny sposób
zagraża bezpieczeństwu, albo jego stan techniczny zagrażać będzie bezpieczeństwu ruchu
drogowego, powodować uszkodzenie drogi albo naruszać wymagania ochrony środowiska,
a osoba nim kierująca lub inna korzystająca z niego osoba nie będą w stanie zabezpieczyć
pojazdu we własnym zakresie.
Konsekwencją dodania do art. 130a ust. 3a jest uzupełnienie odesłań sformułowanych
w ust. 4 pkt 1, ust. 5c, ust. 10 i ust. 10b.
Jednocześnie projekt przewiduje uzupełnienie art. 130a o przepis ust. 6da, który
wskazuje, że w przypadku jeżeli koszt usunięcia lub przechowywania pojazdu
powypadkowego lub pojazdu, który uległ awarii, będzie wyższy niż opłata, o której mowa
w ust. 6a, właściciel pojazdu będzie obowiązany do uiszczenia różnicy pomiędzy
rzeczywistymi kosztami, a opłatą. Przy tym wysokość tych kosztów określi starosta
w decyzji. Termin płatności należności ustalonych decyzją będzie wynosił 30 dni od dnia,
– 4 –
w którym decyzja ta stanie się ostateczna. Odpowiednie zastosowanie znajdą w tym
przypadku przepisy art. 130a ust. 10j–10l.
Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami podmiot prowadzący parking strzeżony
w przypadku nieodebrania przez właściciela pojazdu z parkingu w terminie 3 miesięcy od
dnia jego usunięcia z drogi, ma obowiązek powiadomić o tym fakcie starostę i podmiot, który
wydał dyspozycję usunięcia pojazdu nie pó niej niż 3 dnia od upływu tego terminu (art. 130a
ust. 10g ustawy – Prawo o ruchu drogowym). Starosta występuje do sądu z wnioskiem
o orzeczenie przepadku pojazdu jeżeli prawidłowo powiadomiony właściciel lub osoba
uprawniona nie odebrała pojazdu w terminie 3 miesięcy od jego usunięcia (art. 130a ust. 10).
Przepis art. 130a ust. 10a stanowi jedynie, iż starosta nie może wystąpić z takim wnioskiem
przed upływem 30 dni od dnia powiadomienia właściciela. Brak jest natomiast przepisu
wskazującego maksymalny termin na złożenie stosownego wniosku. Jedyne ograniczenia
czasowe dla powiatu wynikają z przepisu art. 130a ust. 10k, który przewiduje, iż decyzji
o zapłacie kosztów nie wydaje się, jeżeli od uprawomocnienia się orzeczenia sądu
o przepadku pojazdu upłynęło 5 lat oraz art. 35 Kodeksu postępowania administracyjnego,
który określa terminy załatwiania spraw, jednakże obejmujące postępowanie od momentu
sprzedaży lub zniszczenia pojazdu do wydania decyzji o zapłacie kosztów. Jednocześnie
w myśl art. 130a ust. 10h kosztami usunięcia, przechowywania, oszacowania, sprzedaży lub
zniszczenia pojazdu, od momentu wydania dyspozycji usunięcia pojazdu do zakończenia
postępowania, w całości obciążana jest osoba będąca właścicielem pojazdu w dniu wydania
dyspozycji jego usunięcia z drogi.
Mając na uwadze powyższe, przedstawiony projekt ustawy przewiduje wprowadzenie
do art. 130a ustawy – Prawo o ruchu drogowym obowiązku poinformowania starosty o fakcie
usunięcia pojazdu przez podmiot wydający dyspozycję usunięcia pojazdu (ust. 4a pkt 4).
Wprowadzenie tego obowiązku przyczyni się do usprawnienia przepływu informacji
pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w postępowaniu związanym z usunięciem pojazdu
z drogi, a w efekcie umożliwi szybsze podejmowanie przez starostów stosownych czynności
w toku tego postępowania. Jednocześnie, ze względu na fakt, że zgodnie z § 3 ust. 1
rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 czerwca 2011 r.
w sprawie usuwania pojazdów, których używanie może zagrażać bezpieczeństwu lub
porządkowi ruchu drogowego albo utrudniających prowadzenie akcji ratowniczej
(Dz. U. Nr 143, poz. 846) ten sam podmiot jest zobowiązany do powiadomienia również
– 5 –
komendanta powiatowego Policji, właściciela pojazdu, bąd osoby dysponującej pojazdem na
podstawie innego niż własność tytułu prawnego, zaproponowano przeniesienie tych
rozwiązań bezpośrednio do treści ustawy (dodawany do art. 130a ust. 4a).
Ponadto, w związku z faktycznym prowadzeniem przez komendanta Policji ewidencji
usuniętych pojazdów, co wiąże się z przetwarzaniem danych osobowych, niezbędne jest
uregulowanie w ustawie również i tych kwestii. Źlatego też w projekcie proponuje się
dodanie do art. 130a ust. 4c, który określa zakres danych gromadzonych w ewidencji
usuniętych pojazdów.
Projekt przewiduje również uzupełnienie ustawy o przepis umożliwiający dokonanie
usunięcia pojazdu nienormatywnego poprzez jego pilotowanie. W przypadkach określonych
w art. 130a ust. 1 pkt 3 i ust. 1a usunięcie pojazdu w typowy sposób jest praktycznie
niewykonalne, a z reguły stan techniczny pojazdu podlegającego usunięciu nie budzi
zastrzeżeń, a więc pojazd ten może być przemieszczony przez jego dotychczasowego
kierowcę. Jednocześnie istotne są koszty usunięcia takiego pojazdu. Niewątpliwie nakład
pracy przy usunięciu ciężkiego pojazdu i koszt użycia w tym celu specjalistycznego sprzętu
są znacznie większe niż zastosowanie np. samochodu osobowego do pilotowania usuwanego
pojazdu. W związku z tym proponuje się dodanie do art. 130a ust. 4d.
Konsekwencją powyższej propozycji jest zmiana brzmienia art. 130a ust. 6a,
określającego stawki opłat za usunięcie pojazdu oraz jego przechowywanie na parkingu,
poprzez dodanie lit. h. Zgodnie z tym przepisem za pilotowanie pojazdu nienormatywnego
pobierana będzie opłata w wysokości do 100 zł, zaś stawka za każdą dobę przechowywania
takiego pojazdu na parkingu strzeżonym będzie uzależniona od jego masy.
Jednocześnie zdecydowano się na wyeliminowanie z ustawy regulacji określającej
maksymalne stawki opłat za usunięcie pojazdu przewożącego towary niebezpieczne
(art. 130a ust. 6a lit. g). Po pierwsze, należy zwrócić uwagę, że w dotychczas obowiązującym
przepisie, tj. w lit. g w ust. 6a, określając wysokość opłaty za usunięcie takiego pojazdu nie
różnicowano jej wysokości w zależności od masy pojazdu, co – w kontekście regulacji
dotyczących opłat za usunięcie pojazdów nieprzewożących takich towarów – jest przejawem
niekonsekwencji. Jeżeli usunięcie pojazdu przewożącego towary niebezpieczne odbywa się
na podstawie art. 130a ust. 1–3, a więc nie wynika ze stwierdzonych nieprawidłowości
w przewozie takich towarów, powinno następować według tych samych reguł, które dotyczą