Rządowy projekt ustawy - Prawo o zgromadzeniach

uniemożliwia lub usiłuje udaremnić zgromadzenie. W razie niepodporządkowania się
żądaniu, przewodniczący zwróci się o pomoc do Policji lub straży gminnej. Dopiero w
sytuacji, w której uczestnicy zgromadzenia nie podporządkują się poleceniom
przewodniczącego lub gdy zgromadzenie naruszy przepisy ustawy albo przepisy karne,
przewodniczący rozwiąże zgromadzenie. Z chwilą rozwiązania zgromadzenia jego uczestnicy
będą mieli obowiązek niezwłocznego opuszczenia miejsca zgromadzenia. Z chwilą
rozwiązania zgromadzenia jego dotychczasowi uczestnicy przestaną podlegać ochronie
przewidzianej przepisami o zgromadzeniach (za ewentualne zakłócanie porządku odpowiadać
będą na zasadach ogólnych). Odpowiedzialność kierującego zgromadzeniem
przewodniczącego za brak podejmowania środków mających na celu przywrócenie
prawidłowego przebiegu zgromadzenia, a także odpowiedzialność uczestników zgromadzenia
za brak podporządkowania się poleceniom przewodniczącego, zostały określone w art. 52 § 1
i 1a Kodeksu wykroczeń. Należy podkreślić, że przepis art. 19 ust. 1 projektu należy
rozumieć jako „niestanowiący podstawy do odpowiedzialności majątkowej przewodniczącego
zgromadzenia za szkody powstałe z winy uczestników zgromadzenia” (Trybunał
Konstytucyjny wydał w tym zakresie tzw. wyrok interpretacyjny – stwierdził zgodność art. 10
ust. 3 obowiązującej ustawy z dnia 5 lipca 1990 r. – Prawo o zgromadzeniach –
analogicznego do proponowanego art. 19 ust. 1 – pod warunkiem że przepis ten jest tak
rozumiany – pkt 11 sentencji wyroku TK z dnia 18 września 2014 r. sygn. akt K 44/12).
(Art. 20)
W przypadku zagrożenia życia lub zdrowia ludzi albo mienia w znacznych rozmiarach lub
naruszenia przepisów ustawy albo przepisów karnych przedstawiciel organu gminy będzie
mógł rozwiązać zgromadzenie, jeżeli przewodniczący zgromadzenia, uprzedzony o
konieczności jego rozwiązania, nie rozwiąże go. Zgodnie z art. 20 ust. 2 projektu
funkcjonariusz Policji będzie mógł w przypadku wystąpienia ww. okoliczności zwrócić się do
przedstawiciela organu gminy o rozwiązanie zgromadzenia. Rozwiązanie zgromadzenia
nastąpi przez wydanie decyzji ustnej podlegającej natychmiastowemu wykonaniu,
poprzedzonej dwukrotnym ostrzeżeniem uczestników zgromadzenia o możliwości jego
rozwiązania, a następnie ogłoszonej przewodniczącemu lub ogłoszonej publicznie
uczestnikom zgromadzenia, w przypadku niemożności skontaktowania się z tym
przewodniczącym. Dwukrotne ostrzeżenie o możliwości rozwiązania zgromadzenia
gwarantuje skuteczne przekazanie uczestnikom komunikatu, a jednocześnie pozwala na
uniknięcie przedłużania sytuacji zagrożenia dóbr chronionych prawem. Decyzja o
17
rozwiązaniu zgromadzenia będzie doręczana organizatorowi na piśmie w terminie 72 godzin
od jej podjęcia (art. 20 ust. 3 projektu).
Organizatorowi zgromadzenia przysługiwać będzie prawo odwołania się do sądu okręgowego
właściwego ze względu na siedzibę organu gminy od decyzji w sprawie rozwiązania
zgromadzenia w terminie 7 dni od dnia rozwiązania zgromadzenia (art. 20 ust. 4 projektu). W
porównaniu z aktualnym stanem prawnym następuje wydłużenie terminu na wniesienie
odwołania z 3 do 7 dni, co pozwoli na zapewnienie dłuższego czasu na przygotowanie środka
zaskarżenia i jego uzasadnienie, a ponadto ułatwi dochowanie terminu na jego wniesienie. Na
postanowienie sądu okręgowego będzie przysługiwało w terminie 5 dni zażalenie do sądu
apelacyjnego. Od postanowienia sądu apelacyjnego nie będzie przysługiwała skarga
kasacyjna.
3. Postępowanie uproszczone w sprawach zgromadzeń
(Art. 21)
W celu przyspieszenia procedur i urzeczywistnienia w sposób najpełniejszy korzystania z
wolności gromadzenia się, rozdział 3 określa postępowanie uproszczone m.in. w zakresie
zawiadamiania o organizacji zgromadzenia. Projekt przewiduje możliwość wniesienia
zawiadomienia o zamiarze zorganizowania zgromadzenia w postępowaniu uproszczonym,
jeżeli organizator zgromadzenia uzna, że planowane zgromadzenie nie będzie powodować
utrudnienia dla ruchu drogowego, a w szczególności powodować zmiany w jego organizacji.
(Art. 22)
Organizator zgromadzenia, o którym mowa w art. 21 projektu, zawiadamia właściwe gminne
(miejskie) centrum zarządzania kryzysowego – jeżeli zostało utworzone – albo wojewódzkie
centrum zarządzania kryzysowego o organizowanym zgromadzeniu, nie wcześniej niż na
30 dni i nie później niż na 2 dni przed planowaną datą jego rozpoczęcia.
Notyfikacja zgromadzenia do odpowiedniego centrum zarządzania kryzysowego w
postępowaniu uproszczonym umożliwia przekazanie informacji o zgromadzeniu do
wszystkich zainteresowanych służb państwowych. W art. 22 ust. 1 pkt 1–3 projekt określa
informacje, które organizator powinien podać w zawiadomieniu kierowanym do centrum
zarządzania kryzysowego, tj.:
1) datę, godzinę i miejsce rozpoczęcia zgromadzenia, przewidywany czas trwania,
przewidywaną liczbę uczestników oraz ewentualną trasę przejścia ze wskazaniem miejsca
jego zakończenia;
18
2) imię i nazwisko organizatora zgromadzenia, jego numer PESEL albo rodzaj i numer
dokumentu tożsamości w przypadku osoby nieposiadającej numeru PESEL, adres poczty
elektronicznej i numer telefonu umożliwiające z nim kontakt;
3) ewentualne zagrożenia, które w ocenie organizatora mogą pojawić się w trakcie trwania
zgromadzenia.
Do przekazywania przez centrum zarządzania kryzysowego informacji o organizacji
zgromadzenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 8 projektu.
Zawiadomienie o organizacji zgromadzenia przekazywane będzie telefonicznie lub na adres
poczty elektronicznej. Projekt nakłada na organ gminy obowiązek udostępnienia na stronie
podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej informacji o numerze telefonu oraz adresie
poczty elektronicznej, na które kieruje się zawiadomienie o mającym się odbyć
zgromadzeniu, a na wojewodę obowiązek udostępnienia na stronie podmiotowej Biuletynu
Informacji Publicznej informacji o numerze telefonu oraz adresie poczty elektronicznej, na
które kieruje się zawiadomienie o mającym się odbyć zgromadzeniu na obszarze
województwa (art. 22 ust. 4 projektu).
Organ gminy i wojewoda udostępnią niezwłocznie na stronach podmiotowych w Biuletynie
Informacji Publicznej informację o miejscu i terminie zgromadzenia, którego dotyczy
zawiadomienie i które ma zostać zorganizowane na terenie gminy.
(Art. 23)
W sytuacji, w której uczestnicy zgromadzenia nie podporządkują się poleceniom organizatora
lub gdy zgromadzenie naruszy przepisy ustawy albo przepisy karne, organizator podejmie
decyzję o rozwiązaniu zgromadzenia (art. 23 projektu).
(Art. 24)
W przypadku zagrożenia życia lub zdrowia ludzi albo mienia w znacznych rozmiarach,
spowodowania istotnego zagrożenia bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego na
drogach publicznych lub takie utrudnienia dla ruchu drogowego, które stanowią istotne
zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego na drogach publicznych, lub
naruszenia przepisów ustawy albo przepisów karnych zgromadzenie będzie mogło być
rozwiązane przez przedstawiciela organu gminy, jeżeli organizator zgromadzenia, uprzedzony
o konieczności jego rozwiązania, nie rozwiązuje go (art. 24 ust. 1 projektu).
19
Rozwiązanie zgromadzenia nastąpi przez wydanie decyzji ustnej podlegającej
natychmiastowemu wykonaniu, poprzedzonej dwukrotnym ostrzeżeniem uczestników
zgromadzenia o możliwości jego rozwiązania, a następnie ogłoszonej organizatorowi lub
ogłoszonej publicznie uczestnikom zgromadzenia, w przypadku niemożności skontaktowania
się z organizatorem. Dwukrotne ostrzeżenie o możliwości rozwiązania zgromadzenia
gwarantuje skuteczne przekazanie uczestnikom komunikatu, a jednocześnie pozwala na
uniknięcie przedłużania sytuacji zagrożenia dóbr chronionych prawem. Decyzja o
rozwiązaniu zgromadzenia będzie doręczana organizatorowi na piśmie w terminie 72 godzin
od jej podjęcia (art. 24 ust. 2 projektu).
Organizatorowi zgromadzenia przysługiwać będzie prawo odwołania się do sądu okręgowego
właściwego ze względu na siedzibę organu gminy od decyzji w sprawie rozwiązania
zgromadzenia w terminie 7 dni od dnia rozwiązania zgromadzenia (art. 24 ust. 3 projektu).
Wydłużenie terminu na wniesienie odwołania do 7 dni pozwoli na zapewnienie dłuższego
czasu na przygotowanie środka zaskarżenia i jego uzasadnienie, a ponadto ułatwi dochowanie
terminu na jego wniesienie. Sąd okręgowy rozpatrzy odwołanie nie później niż w terminie
30 dni. Na postanowienie sądu okręgowego będzie przysługiwało w terminie 5 dni zażalenie
do sądu apelacyjnego. Od postanowienia sądu apelacyjnego nie będzie przysługiwała skarga
kasacyjna (art. 24 ust. 4 projektu).
(Art. 25)
Do zgromadzeń, o których mowa w art. 21 projektu, będą miały odpowiednie zastosowanie
przepisy art. 17 i art. 19 ust. 1, 5 i 7 projektu, dotyczące uczestnictwa przedstawiciela organu
gminy w zgromadzeniu, odpowiedzialności organizatora zgromadzenia za jego przebieg, jego
uprawnienia do rozwiązania zgromadzenia oraz obowiązku uczestników do niezwłocznego
opuszczenia zgromadzenia, które zostało rozwiązane.
4. Zgromadzenia spontaniczne
(Art. 26)
Zgodnie z art. 26 projektu uczestnicy zgromadzenia spontanicznego nie będą mogli zakłócać
przebiegu zgromadzenia organizowanego w trybie przepisów rozdziału 2 lub 3.
Przedstawione rozwiązanie ma umożliwić niezakłócony przebieg zgromadzeń, które zostały
zgłoszone i których organizatorzy musieli spełnić wyższe wymagania niż w przypadku
zgromadzenia spontanicznego.

20
(Art. 27)
Projekt precyzuje sytuacje, w których zgromadzenie spontaniczne może zostać rozwiązane
przez funkcjonariusza kierującego działaniami Policji.
Przesłanki te są następujące:
1) przebieg zgromadzenia zagraża życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych
rozmiarach;
2) przebieg zgromadzenia powoduje poważne zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku
publicznego;
3) zgromadzenie powoduje istotne zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu
drogowego na drogach publicznych lub takie utrudnienia dla ruchu drogowego, które
stanowią istotne zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego na drogach
publicznych;
4) zgromadzenie narusza przepisy ustawy lub przepisy karne;
5) uczestnicy tego zgromadzenia zakłócają przebieg innych zgromadzeń zgłaszanych w
trybie zwykłym lub uproszczonym.
Przyznanie funkcjonariuszowi kierującemu działaniami Policji prawa do rozwiązania
zgromadzenia spontanicznego należy uznać za rozwiązanie optymalne. Z istoty zgromadzenia
spontanicznego wynika, że nie jest możliwa obecność w czasie jego trwania przedstawiciela
organu gminy oraz że może zostać zorganizowane w czasie, w którym wyznaczenie przez
organ gminy swojego przedstawiciela będzie niemożliwe z uwagi na zakończenie godzin
pracy urzędu i związane z tym trudności z wyznaczeniem pracownika. Tylko Policja jest
organem władzy publicznej zdolnym do natychmiastowej reakcji w przypadku wystąpienia
zagrożeń, o których mowa w art. 27 ust. 1 projektu.
Zwrócić należy również uwagę, że decyzje o rozwiązaniu zgromadzeń podejmowane są przez
Policję m.in. w krajach: Szwecja, Finlandia, Łotwa, Słowenia. Ze względu na fakt, że w
części państw członków UE nie ma odrębnych regulacji dotyczących rozwiązywania
zgromadzeń publicznych i stosowane są ogólne przepisy porządkowe, można przyjąć, że
europejskim standardem jest uznanie Policji jako właściwej do skutecznego zabezpieczenia
przebiegu i zakończenia zgromadzeń publicznych. Uprawnienie do rozwiązania zgromadzenia
spontanicznego jest narzędziem skutecznego działania Policji, która przecież i tak odpowiada
za bezpieczeństwo i porządek publiczny.
Szerszy katalog przesłanek uzasadniających rozwiązanie zgromadzenia spontanicznego jest
związany m.in. z brakiem możliwości uprzedniego przygotowania organów władzy
21