Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

2
3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Prawo Unii Europejskiej nie reguluje kwestii zawartych w przepisach
opiniowanego projektu.

4. Konkluzja
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.
Uzasadnienie dołączone do projektu ustawy nie zawiera oświadczenia w
sprawie zgodności projektu z prawem UE, wymaganego art. 34 ust. 2 pkt 7
regulaminu Sejmu.


Szef Kancelarii Sejmu









Lech Czapla

























Warszawa, 21 marca 2012 r.
BAS-WAPEiM-687/12

Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia prawna
w sprawie stwierdzenia – w trybie art. 95a ust. 3 regulaminu Sejmu – czy
poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (przedstawiciel wnioskodawców: poseł
Jerzy Borkowski) jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii
Europejskiej

Przedstawiony projekt ustawy przewiduje dodanie ustępów 2a–2c
w art. 70 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zmianami).
Proponowane przepisy przyznają wdowie prawo do renty rodzinnej po
ubezpieczonym, który zmarł wskutek wypadku przy pracy w czasie
wykonywania zadań służbowych w ruchu zakładu górniczego. Świadczenie
będzie przysługiwało bez względu na wiek i stan zdrowia. Będzie przysługiwało
po ubezpieczonym, który nawiązał stosunek pracy w zakładzie górniczym przed
dniem 1 stycznia 1999 r. Proponowane przepisy ustępów 2a–2c będą stosowane
odpowiednio do wdowca (art. 70 ust. 5 ustawy).
Przedmiot projektu ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.
Projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych nie jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii
Europejskiej.

Szef Kancelarii Sejmu

Lech Czapla


Warszawa, dnia 10 kwietnia 2012 r.
SĄD NAJWYŻSZY
BIURO STUDIÓW I ANALIZ
Pl. Krasińskich 2/4/6, 00-951 Warszawa


BSA III – 021 – 136/12


U w a g i
do projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych


Klub Poselski „Ruch Palikota” przedstawił projekt zmiany art. 70 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z
2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w kierunku zwiększenia uprawnień do renty rodzinnej
dla żony górnika zmarłego wskutek wypadku przy pracy.
Zmiany zmierzają do przyznawania renty rodzinnej żonie bez względu na wiek i
stan zdrowia (zdolność do pracy) przy czym ma to dotyczyć tylko żon górników, którzy
nawiązali stosunek pracy w zakładzie górniczym przed dniem 1 stycznia 1999 r.

I

W odniesieniu do propozycji dotyczącej prawa do renty rodzinnej poza okoliczno-
ściami określonymi w art. 70 ustawy o emeryturach i rentach należy zauważyć co następu-
je:
Analizowany projekt ustawy zmieniającej przewiduje aby prawo do renty rodzinnej
dla wdowy po górniku, który zmarł wskutek wypadku przy pracy, przysługiwało bez wzglę-
du na wiek i stan zdrowia wdowy.
Proponuje się zatem powrót do uregulowań obowiązujących w tej kwestii przed 1
stycznia 1999 r. Przed tą datą prawo do renty rodzinnej górniczej regulowała ustawa z 1
lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (Dz. U. z 1995 r. Nr 30,
poz. 154), która nie stawiała żonie górnika żadnych warunków w celu nabycia prawa do
renty rodzinnej. Ustawa z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach pieniężnych z tytułu wy-
padków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144) odsyłała w tym
względzie do obowiązujących wówczas ustaw emerytalnych i tym samym do ustawy o za-
opatrzeniu emerytalnym górników.
W efekcie żony górników nabywały prawo do renty rodzinnej wypadkowej na wa-
runkach korzystniejszych niż wdowy, których prawo do renty regulowała ustawa z 14
grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz.
267).
Ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin obowiązywała do 1
stycznia 1999 r. tj. do wejścia w życie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227). Nowa
ustawa emerytalna w sposób jednolity dla wszystkich ubezpieczonych uregulowała zasady
nabycia prawa do renty rodzinnej. Zasady te obowiązują także w odniesieniu do renty ro-
dzinnej nabywanej na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu
społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (j.t. Dz. U. z 2009 r. Nr
167, poz. 1322).
Zgodnie z przepisami wdowa po górniku może nabyć prawo do renty rodzinnej je-
żeli:
1) wychowuje dziecko w wieku:
- do lat 16, albo
- do lat 18 jeżeli dziecko się uczy, albo
- bez względu na wiek dziecka jeżeli dziecko jest całkowicie niezdolne do pracy, al-
bo
2) ukończyła 50 lat w chwili śmierci męża albo w ciągu 5 lat od tej śmierci, albo od
zaprzestania wychowywania dziecka.
3) w chwili śmierci męża jest niezdolna do pracy albo stała się niezdolna do pracy
w ciągu 5 lat od śmierci męża, albo od zaprzestania wychowywania dziecka.
Treścią ryzyka utraty żywiciela chronionego rentą rodzinną jest prawo do pozosta-
wania na utrzymaniu ubezpieczonego. W odniesieniu do osób, które to prawo otrzymały,
środki utrzymania po śmierci żywiciela zapewnia renta rodzinna. Inaczej mówiąc przepisy
chronią wdowę w sytuacjach, w których ze względu na stan rodzinny albo stan zdrowia
nie może sama podjąć pracy, ma więc prawo pozostawać na utrzymaniu męża, po które-
go śmierci środki utrzymania dostarczać będzie organ rentowy.
Powstaje pytanie czy żona górnika powinna mieć prawo pozostawać na utrzymaniu
męża niezależnie od tego czy sama jest w stanie pracować i czy wobec tego państwo po-
winno przejąć na siebie obowiązek utrzymania żony górnika, której ani obowiązki rodzinne
ani stan zdrowia, ani wiek nie przeszkadzają w wykonywaniu pracy.
Jak się wydaje nie ma logicznych argumentów za powrotem do regulacji przyjętej w
ustawie z 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników. Jedynie można by tu przytoczyć
argument historyczny, ale ten wydaje się zbyt słaby. Należy też zauważyć, że w ustawie z
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS ujednolicono warunki nabywania prawa

2
do wszystkich świadczeń dla wszystkich grup zawodowych i społecznych i odstąpienie od
tej reguły mogłoby prowadzić do zarzutu naruszenia zasady równości.

II

W odniesieniu do propozycji niezawieszania prawa do renty rodzinnej w razie za-
warcia przez osobę uprawnioną ponownego małżeństwa to jest ona zbędna - obowiązują-
ce przepisy nie powodują zawieszenia renty rodzinnej z tego powodu.

III

Propozycja dodania w art. 70 ust. 2b jest niezrozumiała. Renta rodzinna to jedno
łączne świadczenie przyznawane wszystkim uprawnionym, które może ulec podziałowi
pomiędzy uprawnionych (np. w sytuacji gdy uprawnione są dwie osoby rentę rodzinną
wymierza się w wysokości 90% renty inwalidzkiej jaka przysługiwałaby zmarłemu i dzieli
pomiędzy osoby uprawnione, jeśli tego zażądają).
Jak się wydaje propozycja wyrażona w ust. 2b zmierza do przyznania żonie górnika
odrębnej renty rodzinnej, obok (wspólnej) renty należnej dzieciom. Propozycja taka jest nie
do przyjęcia, bo burzy całą ubezpieczeniową konstrukcję wtórnego charakteru prawa do
renty rodzinnej.

IV

Projekt zakłada, że zmiana (większe uprawnienia żony górnika) dotyczyć będzie
tylko renty dla żony po górniku, który nawiązał stosunek pracy w zakładzie górniczym
przed dniem 1 stycznia 1999 r.
Nie do przyjęcia jest argument, że chodzi tu o ochronę praw nabytych. Prawo do
świadczeń z ubezpieczenia społecznego nabywa się w razie zajścia zdarzenia ubezpie-
czeniowego (np. zajścia niezdolności do pracy, utrata żywiciela, osiągnięcie wieku emery-
talnego) jeżeli wcześniej zostały spełnione warunki nabycia tego prawa. Nie ma konstrukcji
prawnej nabywania praw przyrzeczonych, bo oznaczałoby to konieczność stosowania
przez organ rentowy wielu ustaw wcześniej obowiązujących (np. w dniu podjęcia zatrud-
nienia przez ubezpieczonego, zawarcia związku małżeńskiego, urodzenia dziecka etc.).
Ochroną objęte są zatem jedynie prawa nabyte, co oznacza konieczność stosowa-
nia regulacji obowiązującej w dniu zajścia zdarzenia tylko wtedy jeżeli w tym dniu spełnio-
ne były warunki nabycia prawa do danego świadczenia. Zajście natomiast zdarzenia, albo
spełnienie warunków po zmianie przepisów oznacza konieczność stosowania nowych
przepisów i nie można już powoływać się na zasadę ochrony praw nabytych.

3