Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

Warszawa, 21 marca 2012 r.
BAS-WAPEiM-692/12



Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny (przedstawiciel wnioskodawców:
poseł Robert Biedroń)




Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r. poz. 32)
sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy przewiduje zmianę artykułów 119, 256 oraz 257 ustawy z
dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zmianami).
Zmiana zakłada: penalizację stosowania przemocy lub groźby bezprawnej
wobec grupy osób lub osoby ze względu na płeć, tożsamość płciową, wiek,
niepełnosprawność bądź orientację seksualną, penalizację znieważenia oraz
publicznego nawoływania do nienawiści ze względu na płeć, tożsamość
płciową, wiek, niepełnosprawność bądź orientację seksualną.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
Prawo Unii Europejskiej nie zawiera przepisów regulujących
zagadnienie będące przedmiotem projektu ustawy.

3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Przepisy projektu nie należą do materii regulacji prawa Unii
Europejskiej.


4. Konkluzja
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny nie jest
objęty prawem Unii Europejskiej.

Szef Kancelarii Sejmu

Lech Czapla






































2



Warszawa, 21 marca 2012 r.
BAS-WAPEiM-693/12


Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia prawna
w sprawie stwierdzenia – w trybie art. 95a ust. 3 regulaminu Sejmu – czy
poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny (przedstawiciel
wnioskodawców: poseł Robert Biedroń) jest projektem ustawy wykonującej
prawo Unii Europejskiej

Projekt ustawy przewiduje zmianę artykułów 119, 256 oraz 257 ustawy z
dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zmianami).
Zmiana zakłada: penalizację stosowania przemocy lub groźby bezprawnej
wobec grupy osób lub osoby ze względu na płeć, tożsamość płciową, wiek,
niepełnosprawność bądź orientację seksualną, penalizację znieważenia oraz
publicznego nawoływania do nienawiści ze względu na płeć, tożsamość
płciową, wiek, niepełnosprawność bądź orientację seksualną.
Przedmiot projektu ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny nie jest projektem
ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej.

Szef Kancelarii Sejmu

Lech
Czapla








Warszawa, dnia 11 kwietnia 2012 r.
SĄD NAJWYŻSZY
BIURO STUDIÓW I ANALIZ
Pl. Krasińskich 2/4/6, 00-951 Warszawa

BSA II-021-97/12






UWAGI
do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny


Projektowane zmiany wychodzą naprzeciw patologicznemu zjawisku
społecznemu, jakim jest mowa nienawiści. Przedmiotem niniejszych uwag nie
będzie diagnoza istnienia tego negatywnego zjawiska społecznego. Część
przedstawionych w uzasadnieniu projektu danych wydaje się jego istnienie
wysoce uprawdopodobniać. Nie wydaje się bardzo wątpliwe, aby ta przesłanka
kryminalizacji została spełniona. Dla prawa karnego nie jest ona jednak

wystarczająca.
Trzeba
również przyznać, że istniejących zarówno w prawie cywilnym, jak i
prawie karnym instytucji prawnych nie da się porównać z projektowaną w
ocenianym projekcie ochroną. Ochrona dóbr osobistych przez prawo cywilne
odnosi się do zindywidualizowanych naruszeń, nie zaś nieokreślonej grupy osób
czy społeczności, posiadających „cechę dyskryminującą”. Podobnie
skonstruowana jest prawnokarna ochrona czci, czemu dobitnie daje wyraz
ściganie zniewag z oskarżenia prywatnego. Inny jest też główny przedmiot
ochrony „zwykłych znieważeń” oraz „mowy nienawiści”.
Nie
można jednak nie przedstawić wątpliwości odnośnie istnienia innych
warunków kryminalizacji tzw. mowy nienawiści w sposób, w jaki projektuje się to
uczynić. Uwagi te dotyczą projektu w zakresie, w jakim bezpośrednio odnosi się
do kryminalizacji „mowy nienawiści” w szerszym, również pozawerbalnym
aspekcie, to jest projektowanych artykułów 119 § 1 k.k., 256 § 1 k.k., jak również
257 k.k.
1.
Projektowane regulacje mają często w założeniu osiągnąć cel
ogólnoprewencyjny, kształtujący pewne postawy społeczne oraz utwierdzające
normy społeczne zakazujące opisanych w projekcie negatywnych zachowań.
Jeśli przy tym kryminalizacja taka jest kryminalizacją na dalekim przedpolu
naruszenia dobra prawnego, nie są spełnione wszystkie jej przesłanki; uwaga ta
dotyczy w szczególności projektowanego artykułu 256 k.k. Zakorzenienie w
społeczeństwie norm zachowania powinno następować w pierwszym rzędzie w
inny sposób, niż poprzez prawo karne.
2.
Już w obecnym brzmieniu artykułu 256 k.k. nie jest oczywiste, czy spełnia on
wszystkie warunki kryminalizacji. Projektowane znamiona art. 256 k.k. określone
są w sposób mało precyzyjny, niekiedy wręcz nielogiczny. W szczególności
chodzi tu o znamię „szerzenia nienawiści” . Pod tym kątem poprawniejsze już,
choć dalekie od precyzji, jest określenie „wywołuje nienawiść”.
3.
Bodaj
największym problemem związanym z kryminalizacją „mowy nienawiści”
jest kazuistyczność regulacji, zamiast jej abstrakcyjności. Dodanie w
projektowanych przepisach kilku istotnych powodów dyskryminacji nie wyczerpuje
wszystkich możliwych znamion dyskryminujących, pomijając równie istotne. Tego
typu technika legislacyjna sprawia, że przepisy te będą musiały być
„nowelizowane w nieskończoność”, w przeciwnym bowiem razie regulacja nie
będzie równo traktowała wszystkich grup dyskryminowanych. Należy więc raczej
próbować znaleźć i zastosować określnik cechy dyskryminującej będący
„najmniejszym wspólnym mianownikiem” i zastosować go tak, aby uniknąć
niebezpiecznej kazuistyczności w abstrakcyjnej normie prawnej. Jeśli okaże się to
niemożliwe to, podtrzymując zamiar kryminalizacji opisanych w projekcie
zachowań, projektodawca powinien dokonać pełnego wyliczenia wszystkich
możliwych powodów dyskryminowania.
4.
Warto ograniczyć kryminalizację mowy nienawiści do zachowań jak
najbardziej precyzyjnie określonych normatywnie. Wydaje się, że takim jest
projektowany art. 257 k.k., w zakresie, w jakim penalizuje on publiczne
znieważenie wymienionych tam osób ze względu na przypisywaną cechę