Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i innych ustaw

przekazują państwu w celu zagwarantowania świadczenia emerytalnego. Punktem
wyjścia do przygotowania niniejszego projektu ustawy był kanadyjski system
emerytalny, który uznawany jest za jeden z najlepiej funkcjonujących systemów na
świecie. Niestety wprowadzenie do polskiego sytemu prawa modelu emerytalnego
opartego ściśle na systemie kanadyjskim, złożonym - podobnie jak system polski – z
trzech filarów, z których pierwszy stanowi jednak bezskładkową, finansowaną z
podatków emeryturę minimalną, byłoby zbytnim obciążeniem finansowym dla
państwa. Według niektórych danych wprowadzenie modelu kanadyjskiego z
emeryturą minimalną należną każdemu po osiągnięciu wieku emerytalnego
niezależnie od przepracowanego okresu, kosztowałoby Skarb państwa około 1,5
biliona złotych. Wygospodarowanie takiej kwoty na reformę emerytalną w
dzisiejszych czasach jest niestety nieosiągalne.
W związku z powyższym posłowie Sprawiedliwej Polski proponują wprowadzenie do
polskiego systemu prawnego emerytury minimalnej – umożliwiającej egzystencję na
bardzo niskiej stopie - uzależnionej od wysokości płacy minimalnej, która w obecnym
roku wynosiłaby 1.000,- zł przy składce emerytalnej w wysokości 220,- zł
miesięcznie. Warunkiem otrzymania przedmiotowej emerytury byłoby posiadanie
okresu składkowego i nieskładkowego równego co najmniej 40 latom, warunkiem
otrzymania emerytury minimalnej nie byłoby natomiast osiągnięcie żadnego
określonego z góry wieku emerytalnego. Emerytura minimalna staje się jedynie jedną
z opcji, każdy z Polaków może więc wnosić składki w dotychczasowej wysokości. Dla
tych, którzy zdecydują się na inwestowanie pieniędzy we własnym zakresie,
stworzona została zaś opcja możliwości przejścia na emeryturę minimalną.
Zadeklarowanie wnoszenia składek na emeryturę minimalną wymaga odpowiedniego
zgłoszenia organowi emerytalnemu i jest uzależnione tylko i wyłącznie od woli
ubezpieczonego. Wnoszenia składek na emeryturę minimalną nie można
ubezpieczonemu narzucić.
Podstawową różnicą pomiędzy modelem kanadyjskim, a polską emeryturą minimalną
byłaby więc konieczność ponoszenia składki, w wysokości na dzień dzisiejszy
niemalże o połowę niższej od obecnie obowiązującej oraz odprowadzanie składki na
emeryturę minimalną przez co najmniej połowę okresu uprawniającego do przejścia
na emeryturę. Ze względu na obowiązujące – korzystne - zasady przyznawania
świadczenia emerytalnego, z emerytury minimalnej nie mogłyby skorzystać niektóre
grupy, takie jak funkcjonariusze Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu
Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura
Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodziny,
żołnierze oraz ich rodziny, sędziowie, prokuratorzy, duchowni, a także rolnicy. W
przypadku służb mundurowych, oraz sędziów i prokuratorów wynika to z faktu, że co
do zasady emerytura w ich przypadku stanowi odpowiedni procent ostatnio
uzyskiwanego uposażenia. W przypadku duchownych, pobierających świadczenie
emerytalne z Funduszu kościelnego, wprowadzenie przedmiotowej regulacji jest
niecelowe, gdyż nie dotyka Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Z tych samych
względów z proponowanej regulacji nie będą mogli korzystający z przywilejów
związanych z ubezpieczeniem w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Z
emerytury minimalnej będą mogły skorzystać zaś takie grupy zawodowe jak górnicy,
kolejarze, nauczyciele i nauczyciele akademiccy, jeżeli zadeklarują – jak pozostali
ubezpieczeni - opłacanie składek na emeryturę minimalną Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych.
Zgodnie z danymi GUS wraz z osiągnięciem nowego wieku emerytalnego, czyli progu
67 lat dla ubezpieczonych kobiet urodzonych po 30 września 1973 r. oraz mężczyzn
urodzonych po 30 września 1953 r. średnia długość życia po osiągnięciu wieku
uprawniającego do pobierania emerytury wynosi 16 lat. Przez taki okres uprawnieni
po osiągnięciu wieku emerytalnego średnio uzyskują świadczenia emerytalne. Z
wyliczeń dokonanych przez ekspertów Sprawiedliwej Polski wynika, że w celu
uzyskania godziwego świadczenia emerytalnego umożliwiającego egzystencję na
najniższym poziomie na dzień dzisiejszy wystarczająca jest kwota 1.000,- zł, dla
uzyskania której według stanu na rok 2013 r. konieczne byłoby wnoszenie składki
emerytalnej w wysokości 220,-zł.
Jako miernik wartości do wyliczania składki na emeryturę minimalną oraz w latach
następnych wypłacania świadczenia emerytalnego wprowadzone zostało minimalne
wynagrodzenie za pracę. Stopy procentowe składki emerytalnej dla ubezpieczonych
uiszczających składki na emeryturę minimalną ustalono jako 13,75% wartości
minimalnego wynagrodzenia za pracę. Podstawę wymiaru emerytury minimalnej
stanowi natomiast 62,5% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Powyższe
oznacza po pierwsze, że składki na emeryturę minimalną mogą ulegać corocznej
zmianie w zależności od zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w
myśl zasady, że im wyższe wynagrodzenie minimalne, tym wyższe składki.
Przyjmując, że podmioty ustalające wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę
są racjonalne, projektodawcy wychodzą z założenia, że minimalne wynagrodzenie
pozostanie wiarygodnym miernikiem również dla ustalania wysokości świadczenia
emerytury minimalnej, której wysokość również zmienna będzie w zależności od
wysokości wynagrodzenia minimalnego na dany rok.
Zgodnie z treścią dodawanego ust. 1a w art. 22 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych, tak jak dotychczas część składki przekazywanej ZUS, zakład będzie
musiał przekazać do OFE oraz Funduszu Rezerwy Demograficznej, co oznacza, że
część środków na emeryturę minimalną przekazywana będzie na zasadach
dotychczasowych według ustaw o emeryturach kapitałowych oraz o organizacji i
funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. W związku z powyższym niniejsza
nowelizacja nie narusza zasad II filaru, ale również nie modyfikuje aktów prawnych
statuujących zasady III filaru, takich jak ustawa o indywidualnych kontach
emerytalnych i kontach zabezpieczenia emerytalnego oraz ustawa o pracowniczych
programach emerytalnych.
Mając na uwadze, że ubezpieczeni będą mogli zadeklarować ponoszenie składek na
emeryturę minimalną, ale przy wejściu w życie przedmiotowej nowelizacji
ubezpieczeni wnosili składki w wysokości dotychczasowej, po wejściu w życie
ustawy część ubezpieczonych pozostanie przy opłacaniu składek na dotychczasowych
zasadach, część zacznie opłacać składki na zasadach nowych na poczet emerytury
minimalnej, a osoby, które zaczną podlegać ubezpieczeniu emerytalnemu dopiero po
wejściu w życie przedmiotowej nowelizacji, zadeklarują wnoszenie składek na poczet
emerytury minimalnej od początku ubezpieczenia, przy czym i one będą mogły
przejść w przyszłości na opłacanie składek emerytalnych według zasad
dotychczasowych.
Wnioskodawcy przewidzieli więc trzy możliwości naliczania świadczenia
emerytalnego po wejściu w życie przedmiotowej nowelizacji. Po pierwsze emerytura
może być naliczana na zasadach obowiązujących dotychczas, po drugie w całości na
zasadach emerytury minimalnej dla ubezpieczonych, którzy przez co najmniej połowę
okresu niezbędnego do nabycia uprawnień do emerytury minimalnej, odprowadzali
składki na emeryturę minimalną i w końcu po trzecie wariant mieszany dla
ubezpieczonych, którzy przez okres co najmniej 6 miesięcy, lecz nie dłużej niż przez
połowę okresu niezbędnego do nabycia uprawnień do emerytury minimalnej,
odprowadzał składki na emeryturę minimalną. W pierwszym przypadku emerytura
będzie naliczana w całości według zasad dotychczasowych, w drugim w całości od
podstawy w postaci wynagrodzenia minimalnego za pracę, w trzecim zaś –
mieszanym – według zasad dotychczasowych z tym zastrzeżeniem, że w co najmniej
dziesięcioletnim okresie opłacania składek wybranym przez ubezpieczonego do
naliczania wysokości świadczenia emerytalnego muszą znaleźć się wszystkie okresy,
w których ubezpieczony odprowadzał składkę na emeryturę minimalną.
Ze względu na specyfikę zasad naliczania nowego świadczenia w postaci emerytury
minimalnej, w zakresie tego świadczenia wyłączone zostało stosowanie Działu VII
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a konkretnie
ustalanie górnej i dolnej granicy świadczeń, waloryzowanie świadczeń oraz zbieg
praw do świadczeń. W zakresie dwóch pierwszych punktów przyczyna wyłączenia ich
stosowania wynika ze sztywnego oparcia wysokości emerytury minimalnej na bazie,
jaką stanowi minimalne wynagrodzenie za pracę, w drugim zaś przypadku zbieg praw
do świadczeń wyłączony zostaje na podstawie konkretnych zapisów ustaw
dotyczących emerytur branżowych, w zakresie świadczeń określonych w ustawie o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zbieg praw do
świadczenia na zasadach dotychczasowych i nowych rozstrzyga art. 21a ust. 4 tej
ustawy, a ze względu na brak wieku emerytalnego nie jest możliwe określenie zasad
przekształcenia renty z tytułu niezdolności do pracy na świadczenie w postaci
emerytury minimalnej.
Mając powyższe na uwadze, projekt niniejszej ustawy wprowadza nową instytucję
emerytury minimalnej dla ubezpieczonych, którzy zamiast przekazywać składkę w
dotychczasowej wysokości decydują się na jej obniżenie do poziomu, który
zagwarantuje im otrzymywanie emerytury w wysokości minimalnej, zapewniającej
jedynie możliwość egzystencji. Założeniem leżącym u podstaw przedmiotowego
projektu ustawy jest fakt, że Polacy są na narodem gospodarnym i będą w stanie lepiej
zainwestować pieniądze, które obecnie przekazują Funduszowi Ubezpieczeń
Społecznych, zapewniając sobie zabezpieczenie po przejściu na emeryturę we
własnym zakresie.
3. Przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne
Społeczeństwo powinno pozytywnie zareagować na proponowany projekt ustawy,
który daje możliwość zainwestowania różnicy pomiędzy składką naliczaną na
zasadach dotychczasowych, a składką na emeryturę minimalną. Obywatele dotychczas
faktycznie pozbawieni kontroli nad składkami emerytalnymi dostaną możliwość
zainwestowania części tej kwoty we własnym zakresie. Pamiętać przy tym należy, że
niniejsza propozycja jest jedynie alternatywą, z której ubezpieczeni mogą, ale nie
muszą skorzystać.
W sferze gospodarczej przedmiotowa regulacja może przynieść poprawę na rynku
pracy spowodowaną zmniejszeniem po stronie pracodawców i zleceniodawców
wysokość ponoszonej przez pracownika lub zleceniobiorcę składki emerytalnej, jeżeli
ubezpieczony zdecyduje się zadeklarować wnoszenie składek na emeryturę
minimalną.
Finansowym skutkiem proponowanej nowelizacji może stać się zmniejszenie
wpływów do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej jak: FUS), co może z kolei
wiązać się z koniecznością przesunięcia do FUS środków innych funduszy celowych.
Oparcie wysokości składki emerytury minimalnej na wysokości minimalnego
wynagrodzenia może spowodować według wyliczeń zmniejszenie wpływów do FUS
ze składki emerytalnej o koło 5%, czyli według prognozy budżetowej Planu
Finansowego FUS na 2013 r. o kwotę około 3,75 mld złotych.
Prawne skutki wejścia w życie niniejszej nowelizacji opisane zostały kompleksowo w
pkt. 1 uzasadnienia.
4. Źródła finansowania jeżeli projekt niesie obciążenia dla budżetu państwa lub
jednostek samorządu terytorialnego
W wypadku, gdyby ze zmniejszeniem wpływów FUS wiązała się konieczność
przesunięcia do FUS środków, wnioskodawcy proponują pokrycie różnicy ze środków
pozabudżetowych, z Funduszu Rezerwy Demograficznej.
5. Założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych
Projekt nie wymaga wydania aktów wykonawczych.
6. Ocena zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej
Projekt ustawy nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej.