Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw

które z powodów od siebie niezależnych nie będą mogły udać się do lokalu wyborczego
zostanie zagwarantowane poprzez instytucję głosowania przez pełnomocnika.

Zabezpieczenia w odniesieniu do zmian obwodów wyborczych oraz ułatwienie
dostępności lokali wyborczych wyborcom. Projekt przewiduje zastrzeżenie dotyczące
zmiany obwodów wyborczych. Zmiana, w przypadku zmiany liczby mieszkańców w gminie,
będzie mogła nastąpić tylko wtedy, gdy zmienia się liczba wybieranych radnych gminy lub
liczba mieszkańców w obwodzie głosowania. Zmiana obwodów z powodu zmiany granic
gminy będzie mogła nastąpić wyłącznie w zakresie obszaru, którego dotyczy nowy przebieg
granicy gminy.
Wprowadzany projektem ustawy art. 13b nakłada obowiązek precyzyjnego
powiadamiania wyborców w przypadku zmiany granic obwodów wyborczych lub
przeniesienia siedzib lokali wyborczych, w obu przypadkach poprzez informację wywieszoną
na dotychczasowej siedzibie lokalu wyborczego.

Forma kart do głosowania oraz hologramy umieszczane na kartach. Niewłaściwe
przygotowanie kart do głosowania oraz niewystarczające wyjaśnienie procedury głosowania
wyborcom podczas wyborów samorządowych w 2014 roku, spowodowało, że bardzo duża
liczba głosów oddanych w wyborach okazała się nieważna. Wnioskodawcy proponują zmiany
mające na celu zapobieżeniu wystąpieniu w przyszłości podobnym sytuacjom.
Proponuje się, aby karta do głosowania była pojedynczą kartą zadrukowaną tylko po
jednej stronie i opatrzoną pieczęcią obwodowej komisji wyborczej, a ponadto hologramem
umieszczanym na karcie podczas wydawania jej wyborcy przez komisję. Ponadto karta
powinna zawierać czytelną informację o sposobie głosowania i warunkach ważności głosu.
Wnioskodawcy proponują wprowadzenie hologramów, które mają zabezpieczać karty
do głosowania i przeciwdziałać w ten sposób ewentualnym manipulacjom wyborczym.
Ustalenie wzorów hologramów, umieszczanych na karcie do głosowania, a także zarządzanie
ich wydrukowanie oraz dostarczenie właściwym komisjom wyborczym należałoby do zadań
Państwowej Komisji Wyborczej.

Obecność członków komisji w takcie głosowania oraz podczas liczenia głosów.
Projekt modyfikuje przepis określający wymaganą liczbę członków obwodowej komisji
wyborczej obecnych w lokalu w trakcie głosowania, z co najmniej 3 członków komisji do co
najmniej 2/3 jej składu.
Zgodnie z założeniami projektu również liczenie głosów będzie musiało się odbywać
w obecności co najmniej 2/3 jej pełnego składu komisji.

Rejestracja czynności obwodowej komisji wyborczej w dniu głosowania. Projekt
przewiduje wprowadzenie instytucji rejestrowania czynności podejmowanych przez komisję
za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk w dniu głosownia od momentu podjęcia
przez komisję czynności określonych w art. 42 § 1 do chwili rozpoczęcia głosowania oraz od
zamknięcia lokalu wyborczego do podpisania protokołu głosowania w obwodzie. Obecny stan
prawny nie reguluje tej kwestii. Rejestracja dźwięku i obrazu stała się obecnie sprawą prostą
technicznie dzięki upowszechnieniu tanich i łatwo dostępnych urządzeń. Udokumentowanie
w ten sposób czynności oficjalnych, formalnych i urzędowych pozwoli na ograniczenie
wszelkich potencjalnych nieprawidłowości oraz zapewni rzetelniejsze rozpatrywanie
protestów wyborczych, poprzez wprowadzenie możliwości gromadzenia wartościowego
materiału dowodowego. Nagrania dokonane w lokalu wyborczym stanowią dokumenty z
wyborów i jako takie podlegają zabezpieczeniu.

Transmisja z lokalu wyborczego w dniu głosowania. Projekt wprowadza instytucję
transmisji z lokalu wyborczego w dniu wyborów począwszy od chwili podjęcia przez
obwodową komisję wyborczą czynności, o których mowa w art. 42 § 1 aż do czasu
podpisania przez komisję protokołu.

Sposób liczenia głosów. Projekt wprowadza tryb liczenia wyjętych z urny kart z
głosami, określając szczegółowo jej procedurę.

Opakowania zbiorcze - zabezpieczenie kart do głosowania. Projekt przewiduje
zabezpieczenie kart do głosowania po sporządzeniu protokołu z głosowania przy
zastosowaniu opieczętowanych opakowań zbiorczych oraz opisuje tryb przekazywania ich
komisarzowi wyborczemu.

Kwalifikacja głosów nieważnych. W projekcie w zmianie dotyczącej art. 75 § 2
postuluje się, aby w protokole głosowania w obwodzie sporządzonym przez obwodową
komisję wraz z informacją o liczbie głosów nieważnych były wyszczególnione przyczyny
nieważności głosów. Analogiczne zmiany wprowadzono w art. 228, 270, 357, 360, 442 –
dotyczących odpowiednio wyborów do Sejmu, wyborów do Senatu, wyborów do Parlamentu
Europejskiego oraz organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego.

Określenie protokołu „papierowego” jako podstawy wprowadzania danych do
systemu informatycznego. W projekcie dodawany w art. 75 § 2a czytelnie wskazuje, że
komisja najpierw sporządza i podpisuje protokół w formie papierowej, i dopiero na jego
podstawie wprowadza dane do systemu informatycznego.

Dostęp do kopii protokołów wyborczych. Zmiany dotyczące art. 77 przyznają
członkom komisji i mężom zaufania prawo do otrzymania kopi protokołu. Zmiany te
wprowadzą zwiększenie roli kontroli społecznej nad procedurami wyborczymi.

Transport protokołu do komisji wyższego stopnia. Projekt przewiduje szereg
obostrzeń dotyczących transportu sporządzonych w obwodach wyborczych protokołów.
Obejmują one precyzyjne określenie zakresu związanych z tym czynności, zakaz otwierania
kopert z protokołami oraz obowiązek pisemnego potwierdzania ich odbioru.

Przeniesienie uprawnień wójta, burmistrza lub prezydenta na komisarza
wyborczego. Projekt zakłada kompleksowe przekazanie komisarzom wyborczym uprawnień
wójta, burmistrza lub prezydenta związanych w wyborami. Przesłanką tych zmian jest fakt, że
osoba sprawująca funkcje samorządowego organu wykonawczego jest aktywnym politykiem,
zainteresowanym wynikiem wyborczym nie tylko na szczeblu, który dotyczy go
bezpośrednio. Sytuacja taka zwiększa ryzyko nadużyć i nieprawidłowości.
Dotyczy to m. in. tak, jak w art.79, przekazania w depozyt dokumentów z głosowania,
ale również m.in.:
- losowania członków komisji wyborczych w przypadku zbyt dużej ilości
kandydatów,
- zwoływania pierwszych posiedzeń właściwych komisji wyborczych,
- powoływania obwodowych komisji wyborczych oraz odwoływania jej
członków.

Mężowie zaufania. Istota zmian polega na wprowadzeniu w odrębnym rozdziale
kompleksowej regulacji dotyczącej mężów zaufania. Takie umiejscowienie mężów zaufania
w strukturze Kodeksu Wyborczego pozwoli na nadanie odpowiedniej rangi temu
instrumentowi kontroli społecznej nad wyborami. Wprowadzony odrębny rozdział kodyfikuje
tą instytucję i czytelnie określa uprawnienia mężów zaufania. Projekt przewiduje w ramach
przepisów dotyczących mężów zaufania m. in. nadanie im kompetencji do rejestrowania
czynności podejmowanych przez komisję za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk.
Jest to uzupełnienie instytucji nagrywania przebiegu procedur wyborczych, którą projekt
przewiduje w zmianie dotyczącej dodawanego w art. 42 § 5 . Obecny stan prawny nie
reguluje tej kwestii, nie zabraniając jednak wprost w żadnym przepisie podobnej rejestracji.
Państwowa Komisja Wyborcza, w uchwale z dnia 24 lutego 2014 r., z zupełnie
niezrozumiałych powodów przyjęła że: „obserwacja czynności wykonywanych przez komisję
obwodową nie uprawnia mężów zaufania do utrwalania pracy komisji za pomocą aparatów
fotograficznych lub kamer.” Z kolei w wyborach do samorządu terytorialnego w 2014 r.
przyjęto na podstawie tych samych przepisów interpretację odwrotną, dopuszczającą
rejestrację. Projekt wprowadza również ułatwienia dotyczące zgłaszania mężów zaufania do
komisji obwodowych utworzonych poza granicami kraju, co sprowadza się do czytelnego
wprowadzenia do porządku prawnego dotychczas stosowanej praktyki. Projekt przewiduje, że
organizacje społeczne, do których celów statutowych należy troska o demokrację, prawa
obywatelskie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego będą mogły wyznaczyć po jednym
obserwatorze społecznym do komisji wyborczych.
Wskazane zmiany wymagają również szeregu zmian redakcyjnych polegających na
przesunięciu przepisów dotyczących uprawnień mężów zaufania, dotychczas rozsianych po
całym Kodeksie, do nowego rozdziału poświęconego tylko tej tematyce.

Wymogi dotyczące urzędników wyborczych i członków inspekcji. Zmiany dotyczą
urzędnika wyborczego i członka inspekcji powoływanej przez komisarza wyborczego –
podmiotów kluczowych ze względu na prawidłowość procedur wyborczych. Dotychczasowa
praktyka wskazuje, że funkcje te są pełnione przez urzędników samorządowych, a więc osoby
podległe lokalnym politykom, mogącym być zainteresowanymi określonym wynikiem
wyborów. Proponowane zmiany nakazują publikacje danych członków inspekcji oraz
zakazują im agitacji wyborczej. Drugi z tych zakazów dotyczy również urzędnika
wyborczego. W odniesieniu do członków inspekcji projekt formułuje czytelny zakaz łączenia
tej funkcji z funkcją pracownika samorządu gminy, powiatu, województwa oraz pracownika
podległych im jednostek organizacyjnych, a także obowiązek powoływania ich spoza gminy,
na terenie której będą oni wykonywać swe obowiązki. Zabronione będzie także łączenia
funkcji członka inspekcji z funkcją pełnomocnika do spraw wyborów – urzędnika
wyborczego. Zarówno członek inspekcji, jak i pełnomocnik do spraw wyborów zgodnie z
propozycją wnioskodawców będą korzystali z ochrony prawnej przewidzianej dla
funkcjonariuszy publicznych oraz ponosili odpowiedzialność jak funkcjonariusze publiczni.

Dodatkowe wyposażenie techniczne lokalu wyborczego. Projekt w art. 156a
przewiduje ustawowe określenie wymogów dla lokali wyborczych takich jak przejrzysta urna
oraz warunki zapewniające izolację fizyczną od innych głosujących. Rozwiązania takie są z
powodzeniem stosowane w szeregu krajów i nic nie stoi na przeszkodzie, aby wprowadzić je
w Polsce jako dodatkowe gwarancje tajności głosowania i przejrzystości procedur
wyborczych.
Konsekwencją przezroczystych urn do głosowania będzie wprowadzenie kopert,
mających na celu zapewnienie tajności głosowania. Wprowadzenie kopert pociąga za sobą
także konieczność odpowiedniego dostosowania innych przepisów Kodeksu wyborczego
m.in. dot. elementów jakie powinien zawierać protokół sporządzony przez komisję wyborczą.