Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw

pozostałe dokumenty z wyborów oraz pieczęć, w trybie określonym przez
Państwową Komisję Wyborczą.”,
b) uchyla się § 3;

69) art. 484 otrzymuje brzmienie:
„Art. 484. Komisarz wyborczy po zarejestrowaniu przez gminną komisję
wyborczą kandydatów zarządza wydrukowanie kart do głosowania i czuwa nad
ich prawidłowym wykonaniem, przekazuje je gminnej komisji wyborczej oraz
określa tryb ich dostarczenia do obwodowych komisji wyborczych i czuwa nad
jego prawidłowym przebiegiem.”;

70) w art. 488:
a) w § 3 pkt 2 otrzymuje brzmienie:
„2) wyborców, którym wydano karty do głosowania i koperty;”,
b) w § 3 po pkt 3 dodaje pkt 3a w brzmieniu:
„3a) kopert wyjętych z urny, w tym:
a) kopert właściwych,
b) kopert niewłaściwych;”;

71) art. 513a otrzymuje brzmienie:
„Art. 513a. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem przeszkadza osobom
uprawnionym na mocy przepisów kodeksu w ich czynnościach polegających na
monitorowaniu lub dokumentowaniu procedur wyborczych
- podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat
2.”;

72) art. 516 otrzymuje brzmienie:
„Art. 516. Do postępowania w sprawach, o których mowa w art. 494–496, art.
498, art. 499, art. 503, art. 505, art. 505a i art. 511–513, stosuje się przepisy o
postępowaniu w sprawach o wykroczenia.”.



Art. 2.
W ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r., poz.
907 z późn. zm.) w art. 4 po pkt 10 dodaje się pkt 10a w brzmieniu:
„10a) zamówień, których głównym celem jest realizacja zadań wynikających z art. 162 ustawy
z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy,”.

Art. 3.
§ 1. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje wszystkich członków Państwowej Komisji
Wyborczej w ciągu 30 dni oraz zwołuje jej pierwsze posiedzenie w nowym składzie,
wyznaczając jego termin najpóźniej na 45. dzień od dnia ogłoszenia niniejszej ustawy.
§ 2. Państwowa Komisja Wyborcza działa w dotychczasowym składzie do czasu otwarcia
posiedzenia, o którym mowa w § 1.

Art. 4.
§ 1. Państwowa Komisja Wyborcza czuwa nad sprawnym wdrożeniem wymagań określonych
w art. 162 § 2 i 3 Kodeksu wyborczego, w brzmieniu określonym niniejszą ustawą. Do czasu
zakończenia odpowiednich działań Państwowa Komisja Wyborcza może dopuścić stosowanie,
w niezbędnym zakresie, dotychczasowych rozwiązań, jeżeli nie będzie to stać w sprzeczności
z potrzebami dotyczącymi sprawnej organizacji wyborów i społecznego zaufania do procedur
wyborczych.
§ 2. Uchwały Państwowej Komisji Wyborczej podjęte na podstawie § 1 zdanie drugie podaje
się do publicznej wiadomości na stronie internetowej Komisji.


Art. 5.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przepisów art. 1
pkt 37 i art. 3, które wchodzą w życie z dniem ogłoszenia.

UZASADNIENIE

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej określa Polskę jako demokratyczne państwo
prawne. Istotą demokracji, w każdej epoce i w każdym kręgu kulturowym, jest akt wyboru –
procedura, w trakcie której obywatele oceniają sprawujących władzę oraz podejmują decyzję
o uprawnieniu swoich przedstawicieli do reprezentowania ich w organach władzy
ustawodawczej i sprawowania w ich imieniu władzy wykonawczej.
Wybór jako akt polityczny jest od stuleci wpisany w polskie tradycje państwowe.
W Polsce wcześniej niż w innych krajach władzę zaczęły sprawować osoby pochodzące z
wyboru jako stany Rzeczpospolitej – elekcyjny król i posłowie na Sejm. Wybory były
milowymi krokami na polskiej drodze do niepodległości i demokracji – tak jak w przypadku
wyborów do Sejmu Ustawodawczego w 1919 roku i do sejmu kontraktowego w 1989 roku.
W Rzeczypospolitej Polskiej obowiązuje od 1989 roku ustrój parlamentarny.
Konstytucja RP z 1997 roku określa wybory do Sejmu jako powszechne, równe, bezpośrednie
i proporcjonalne oraz odbywające się w głosowaniu tajnym, wskazując jednocześnie na
podobne, za wyjątkiem proporcjonalności, zasady jako obowiązujące w wyborach do Senatu,
organów samorządu terytorialnego i na Prezydenta RP.

Wybory przeprowadzane do dnia obecnego w III RP nie były wolne od
nieprawidłowości. Stwierdzenie takie nie jest, wbrew wyrażanym wielokrotnie opiniom,
podważaniem fundamentów polskiej demokracji. Nadużycia wyborcze występują w
najstarszych, najbardziej trwałych demokracjach świata, są tam stwierdzane oraz zwalczane.
Zwalczanie takich nadużyć jest troską o demokrację i wolności obywatelskie, a nie
zaprzeczaniem tym wartościom.
Do 2011 roku wybory odbywały się na podstawie odrębnych ordynacji. Kodeks
Wyborczy, który wszedł w życie w 2011 roku, miał zapewnić, zdaniem swoich
wnioskodawców, „ujednolicenie tych elementów procedur wyborczych, które z racji swej
istoty są wspólne dla wszystkich postępowań wyborczych bez względu na to, który organ
władzy publicznej jest wybierany”, oraz ułatwić obywatelom „dotarcie do tekstów norm
prawnych dotyczących prawa wyborczego bez konieczności poszukiwania wielu aktów
prawnych”. Od początku ustawa ta wzbudzała jednak wielkie kontrowersje. Już w roku
wejścia jej w życie Trybunał Konstytucyjny zakwestionował konstytucyjność części z jej
przepisów, np. dotyczących głosowania dwudniowego. Wielu ekspertów zwracało uwagę na
niepełny i wadliwy charakter zapisów kodeksu. Próby jego nowelizacji zostały odrzucone.
Pod rygorami Kodeksu Wyborczego odbyły się już trzykrotnie wybory o charakterze
powszechnym – wybory do Sejmu i Senatu w 2011 r., wybory do Parlamentu Europejskiego
w 2014 r. oraz wybory samorządowe w 2014 r. Ostatnie z wymienionych tu wyborów były
wyjątkowe w zupełnie negatywnym sensie.
Bezprecedensowość wyborów samorządowych 2014 roku można sprowadzić do
skandalu, który zszokował opinią publiczną. W XXI wieku, w dużym kraju położonym w
środku Europy, z powodu awarii systemu informatycznego, przez prawie 2 tygodnie od dnia
wyborów nie mogliśmy poznać oficjalnych wyników wyborów. Ogłoszone po tym czasie
wyniki do sejmików wojewódzkich i rad powiatów ujawniły, że co piąty wyborca oddał głos
nieważny, a w niektórych okręgach liczba głosów nieważnych sięgała 40%.
Wytłumaczenie takiego stanu rzeczy może mieć dwojaki charakter. Po pierwsze, jest
on wynikiem niedopełnienia obowiązków przez centralny organ wyborczy, czyli Państwową
Komisję Wyborczą. Wybór wykonawcy systemu informatycznego oraz brak wyciągnięcia
wniosków z wyborów samorządowych na Mazowszu w 2010 roku w zakresie formy karty do
głosowania wskazują na to w sposób nie budzący wątpliwości. Fakt, że co piąty wyborca
oddał głos nieważny, jest sytuacją zupełnie nieprawidłową i wskazuje co najmniej na
popełnienie przez PKW błędu przy określeniu formy karty do głosowania. Błędy takie mogły
mieć istotny wpływ na wynik wyborczy i w ostatecznym rezultacie najprawdopodobniej
doprowadzić do jego zafałszowania, poprzez doprowadzenie do sytuacji, w których oficjalnie
ogłoszony wynik nie odzwierciedla woli wyborców.
Po drugie, analiza procedur wyborczych przeprowadzonych jesienią 2014 roku nie
pozwala wykluczać świadomych działań na rzecz wyniku jednych komitetów wyborczych i
na szkodę innych komitetów, co mogło odbywać się przy wykorzystaniu mało precyzyjnych
zapisów Kodeksu wyborczego. Otwartą kwestią pozostaje pytanie o skalę takich działań,
niemniej w szeregu przypadkach udokumentowano je i wskazano jako podstawę zgłaszanych
do sądów protestów wyborczych. Suma takich fałszerstw faktycznie mogła również wpłynąć
w istotny sposób na wynik wyborczy.

Niezależnie od tego w jakim stopniu skandal wyborczy w wyborach samorządowych
w 2014 roku jest wynikiem błędów w ich przygotowaniu, czy też świadomych działań,
wniosek powinien być jednoznaczny. Należy zmienić prawo wyborcze w ten sposób, aby
w maksymalnie wyeliminować możliwość nieprawidłowości i fałszerstw w procedurach
wyborczych. Postawa obecnej większości sejmowej, która w głosowaniach odrzuciła
propozycje opozycji zmierzające w tym kierunku, jest uzasadnieniem podjęcia niniejszej
inicjatywy. Jednocześnie inicjatywa ta jest realizacją woli kilkudziesięciu tysięcy obywateli
demonstrujących w dniu 13 grudnia 2014 r. w Warszawie w trakcie Marszu w obronie
Demokracji i Wolności Mediów.
Zmiany, które zawarte są w projekcie, można zakwalifikować do dwóch kategorii.
Pierwsza dotyczy materialnego zabezpieczenia woli politycznej obywateli w postaci
oddanego głosu i zawiera się w zmianach odnoszących się do formy i zabezpieczenia kart do
głosowania, wyposażenia technicznego lokali wyborczych, trybu obliczania głosów itp.
Druga kategoria dotyczy strony podmiotowej, czyli odnosi się do organów wyborczych i
innych podmiotów biorących udział w wyborczych procedurach, np. zmiany w odniesieniu do
ustroju Państwowej Komisji Wyborczej i komisji niższego rzędu, uprawnień komisarzy
wyborczych, mężów zaufania itp.

Poniżej zostaną przedstawione najważniejsze zmiany zawarte w projekcie.
Zniesienie wyborów dwudniowych. Trybunał Konstytucyjny uznał w 2011 r. za
niezgodne z Konstytucją wybory dwudniowe w odniesieniu do wyborów do Sejmu, Senatu
oraz na Prezydenta RP. W tej sytuacji w Kodeksie wyborczym powstała niespójność, gdyż
dopuszcza on wybory dwudniowe tam, gdzie brak w Konstytucji czytelnych zapisów w tym
zakresie, wskazujących jako termin wyborów „dzień wolny od pracy”. Wnioskodawcy
projektu zdecydowali się usunąć tą niespójność, jednocześnie mając na uwadze, że
okoliczność przeprowadzania wyborów w ciągu 2 dni zwiększa ryzyko nieprawidłowości,
nadużyć i fałszerstw.

Zniesienie głosowania korespondencyjnego. Wnioskodawcy uznają, że podobnie jak
w przypadku wyborów dwudniowych, głosowanie korespondencyjne w istotny sposób
zwiększa ryzyko nieprawidłowości. Wyborcy powinni oddawać swój głos poprzez akt
osobistego uczestnictwa w procesie wyborczym. Prawo do głosowania przysługujące osobom,