Rządowy projekt ustawy o Funduszu Wzajemnej Pomocy w Stabilizacji Dochodów Rolniczych

to środki prywatne, a nie publiczne. Co więcej, wysokość tych środków zależy od
wielkości zbycia netto towarów dokonanej przez producentów rolnych i wpłat
dokonanych przez podmioty nabywające te produkty rolne, co dodatkowo potwierdza
niepubliczny charakter tych środków finansowych. Nie jest zatem spełniony jeden
z podstawowych warunków uznania tej pomocy za pomoc państwa, tj. pochodzenie tej
pomocy z zasobów państwa. Środki Funduszu będą gromadzone na wyodrębnionym
rachunku, a wsparcia z tych środków będzie udzielała ARR w drodze decyzji dyrektora
oddziału terenowego w wysokości uwzględniającej procentową stawkę rekompensaty
oraz wysokość środków przeznaczonych na rekompensaty ustaloną przez komisję
zarządzającą. Komisja ta będzie także zatwierdzała plan finansowy Funduszu oraz listę
wniosków do wypłaty rekompensat, przy czym proponuje się, aby przetwarzanie
danych osobowych w celu sporządzania i zatwierdzania zestawienia wniosków nie
stanowiło naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych. A zatem
o dysponowaniu środkami Funduszu decydować będzie komisja zarządzająca
składająca się wyłącznie z przedstawicieli rolników. Kandydatów na członków komisji
zarządzającej Funduszem będą wybierały ogólnokrajowe organizacje rolnicze spośród
kandydatów zgłoszonych przez te organizacje. W przypadku niedokonania wyboru
kandydata na członka komisji zarządzającej Funduszem przez organizacje wskazane
w art. 5 ust. 1 projektu ustawy wyboru kandydata na członka tej komisji spośród
kandydatów zgłoszonych przez te organizacje będzie dokonywał minister właściwy do
spraw rozwoju wsi. Członkowie komisji zarządzającej będą powoływani i odwoływani
przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi, jednakże minister będzie mógł
odwołać członka komisji na wniosek organizacji, która zgłosiła jego kandydaturę, albo
w przypadku rezygnacji członka. Ponadto Fundusz nie będzie subsydiowany ze
środków budżetowych.
Prezes ARR będzie przedkładał ministrowi właściwemu do spraw rozwoju wsi oraz
ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych sprawozdania roczne
z działalności Funduszu do dnia 31 maja następnego roku.
Dochodami Funduszu będą:
1) wpłaty z tytułu zbytych przez producentów rolnych produktów rolnych w wysokości
0,2% wartości netto tych produktów,
2) odsetki bankowe od środków Funduszu gromadzonych na rachunku bankowym oraz
z tytułu oprocentowania lokat,
14
3) zapisy i darowizny,
4) inne dochody,
5) środki odzyskane na rzecz Funduszu z tytułu roszczeń po wypłacie producentom
rolnym rekompensat.
Gospodarka finansowa Funduszu będzie prowadzona na podstawie zasad
gospodarowania środkami Funduszu oraz planu finansowego Funduszu, zawierającego
informacje o stanie środków na początek i koniec roku (obejmującego środki
finansowe, należności). W zasadach gospodarowania środkami finansowymi Funduszu
zostanie określony sposób sporządzania planu finansowego uwzględniający cele
realizowane przez Fundusz oraz zakres informacji dotyczących planu finansowego.
Natomiast plan finansowy Funduszu będzie zawierał informacje o stanie Funduszu na
początek i na koniec roku, obejmującym środki finansowe, należności i zobowiązania,
planowaną kwotę środków na wypłatę rekompensat, planowaną kwotę środków na
sfinansowanie kosztów dochodzenia roszczeń z tytułu wypłaconych rekompensat.
Wydatki Funduszu nie będą mogły przekroczyć kwoty środków Funduszu
zgromadzonych na rachunku bankowym. Po trzech latach funkcjonowania Funduszu
zostanie dokonana analiza w zakresie możliwości zmniejszenia poziomu wpłat na rzecz
Funduszu.
W związku z realizacją przez ARR zadań w zakresie dysponowania środkami Funduszu
proponuje się ustalenie kosztów realizacji tych zadań w wysokości 2% rocznych
wpływów na rzecz Funduszu. Środki na pokrycie kosztów związanych z realizacją
zadań przez ARR będą określone w planie finansowym Funduszu na dany rok
i w przypadku niewykorzystania przez ARR w całości w danym roku tych środków
będą one mogły być wykorzystane w kolejnych latach w przypadku zaistnienia takiej
konieczności.
Mając na uwadze, iż dochody z produkcji rolnej nie są objęte podatkiem dochodowym,
a także iż celem rekompensat jest zapewnienie kontynuowania działalności rolniczej
i mają one podobny charakter jak odszkodowania za straty spowodowane z przyczyn
niezależnych od rolników, proponuje się zwolnienie z podatku dochodowego od osób
fizycznych kwot wypłaconych rekompensat na podstawie projektowanej ustawy.
Projekt nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.
15
Projekt ustawy nie zawiera norm technicznych w rozumieniu przepisów rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania
krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz
z 2004 r. Nr 65, poz. 597), w związku z tym nie podlega notyfikacji.
Projekt ustawy został ujęty w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów na 2014 r.




16

Data sporządzenia
Nazwa projektu
2014.09.02
Projekt ustawy o Funduszu Wzajemnej Pomocy w Stabilizacji

Dochodów Rolniczych
Źródło:
Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Nr w wykazie prac

UD176
Osoba odpowiedzialna za projekt w randze Ministra,

Sekretarza Stanu lub Podsekretarza Stanu
Sekretarz Stanu Kazimierz Plocke
Kontakt do opiekuna merytorycznego projektu
Aleksandra Szelągowska, Dyrektor Departamentu Finansów,
tel. 22 623 17 64, 22 623 20 21,
aleksandra.szelagowska@minrol.gov.pl.
OCENA SKUTKÓW REGULACJI
1. Jaki problem jest rozwiązywany?
Celem projektowanej ustawy jest stworzenie możliwości prawnych gwarantujących producentom rolnym
stabilizację dochodów w produkcji rolnej w przypadku znacznego obniżenia przychodów z produkcji rolniczej lub
w przypadku braku zapłaty za zbyte produkty rolne od podmiotu, który stał się niewypłacalny. Obecnie w Polsce
nie występują instrumenty ubezpieczenia dochodów rolniczych (brak takiej oferty ze strony zakładów
ubezpieczeń). Natomiast na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt
gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) od 2006 r. wdrażany jest system ubezpieczeń w rolnictwie
z dopłatami z budżetu państwa do składek producentów rolnych z tytułu zawarcia przez nich umów ubezpieczenia
od wystąpienia następujących zdarzeń losowych:
1) dla produkcji roślinnej, tj. upraw: zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych,
drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych lub roślin strączkowych od:
huraganu, powodzi, deszczu nawalnego, gradu, pioruna, obsunięcia się ziemi, lawiny, suszy, ujemnych
skutków przezimowania lub przymrozków wiosennych,
2) dla produkcji zwierzęcej, tj. bydła, koni, owiec, kóz, drobiu lub świń od: huraganu, powodzi, deszczu
nawalnego, gradu, pioruna, obsunięcia się ziemi, lawiny, uboju z konieczności.
Zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich:
1) dopłaty do składek z tytułu ubezpieczenia upraw rolnych wynoszą do 50%, ale nie mniej niż 40% składki,
jeżeli określone przez zakłady ubezpieczeń stawki taryfowe ubezpieczenia upraw rolnych nie przekraczają przy
ubezpieczeniu upraw: zbóż, kukurydzy, rzepaku jarego, rzepiku, ziemniaków lub buraków cukrowych –
3,5% sumy ubezpieczenia upraw, a w przypadku rzepaku ozimego, warzyw gruntowych, chmielu, tytoniu,
drzew i krzewów owocowych, truskawek lub roślin strączkowych – 5% sumy ubezpieczenia,
2) dopłaty do składek z tytułu ubezpieczenia zwierząt gospodarskich wynoszą do 50%, ale nie mniej niż
40% składki, jeżeli określone przez zakłady ubezpieczeń stawki taryfowe ubezpieczenia zwierząt
gospodarskich nie przekraczają 0,5% sumy ubezpieczenia.
Z ustawy o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich wynika również obowiązek zawarcia
umów obowiązkowego ubezpieczenia co najmniej 50% powierzchni ww. upraw przez rolnika, który uzyskał
płatności bezpośrednie do gruntów rolnych w rozumieniu przepisów o płatnościach w ramach systemów wsparcia
bezpośredniego. Rolnik ma zatem obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia z wybranym zakładem ubezpieczeń,
który zawarł z ministrem właściwym do spraw rolnictwa umowę w sprawie dopłat, albo innym wykonującym
działalność ubezpieczeniową w zakresie ubezpieczenia upraw zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu,
warzyw gruntowych, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych lub roślin
strączkowych, od zasiewu lub wysadzenia do ich zbioru, od ryzyka wystąpienia szkód spowodowanych przez
powódź, grad, suszę, ujemne skutki przezimowania oraz przymrozki wiosenne. W 2013 r. zakłady ubezpieczeń
zawarły 151 101 umów ubezpieczenia upraw rolnych (ochroną ubezpieczeniową zostało objęte ok. 3,4 mln ha
upraw, tj. ok. 31% upraw rolnych) i 307 umów ubezpieczenia zwierząt gospodarskich (ochroną ubezpieczeniową
zostało objęte ok. 4,1 mln szt. zwierząt, głównie drób).
Stworzone uregulowania prawne umożliwiają ubezpieczenie upraw rolnych i zwierząt gospodarskich od strat
spowodowanych wystąpieniem niekorzystnych zjawisk atmosferycznych. Pozostałego ryzyka drastycznego spadku
dochodów rolników nie obejmuje preferencyjne ubezpieczenie, a doraźna pomoc budżetu państwa w sytuacji
wystąpienia szkód spowodowanych przez niekorzystne zjawiska atmosferyczne (np. powódź, huragan, przymrozki
17

wiosenne, suszę itp.) czy też spadku cen produktów rolnych w związku z wystąpieniem choroby zwierząt (ASF)
oraz ograniczeniami w handlu międzynarodowym (embargo Rosji) nie ma charakteru systemowego i jest udzielana
kosztem innych wydatków budżetowych na rolnictwo. Wprowadzenie projektowanych rozwiązań powinno zatem
przyczynić się do ograniczenia wydatków z budżetu państwa na pomoc doraźną dla producentów rolnych
w sytuacji zaistnienia zdarzeń wskazanych w projekcie ustawy. Obecnie nie jest możliwe uwzględnianie strat
ponoszonych przez producentów rolnych w rozliczeniach podatkowych, tak jak ma to miejsce w przypadku
prowadzenia działalności pozarolniczej, gdzie podmiot ma możliwość odliczenia tych strat w okresie trzech lat.
Ponadto w przypadku wystąpienia powodzi w ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem
skutków powodzi przewidziany jest szereg instrumentów pomocowych dla podmiotów gospodarczych.
2. Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji, i oczekiwany efekt
W projekcie ustawy uregulowane są zasady utworzenia, finansowania, organizacji i funkcjonowania
Funduszu Wzajemnej Pomocy w Stabilizacji Dochodów Rolniczych oraz zakres i tryb wypłacania producentom
rolnym rekompensat w przypadku obniżenia dochodów powyżej 30% średniego rocznego dochodu z ostatnich
trzech lat lub trzech lat w ramach ostatnich pięciu lat, z wyłączeniem wartości najwyższej i najniższej lub
niedokonania przez podmiot prowadzący działalność w zakresie skupu, uboju lub przetwórstwa produktów rolnych
zapłaty za zbyte produkty rolne.
Środki Funduszu nie będą środkami publicznymi w rozumieniu przepisów o finansach publicznych.
Proponuje się, aby środki Funduszu były gromadzone na wyodrębnionym rachunku bankowym
administrowanym przez Agencję Rynku Rolnego.
3. Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach członkowskich OECD/UE?
Nowoczesnymi instrumentami inżynierii rynku rolnego z zakresu zabezpieczania dochodów producentów
rolnych są kontrakty forward i futures, kwity składowe oraz instrumenty ubezpieczeniowe. Pochodne towarowe,
w tym pochodne rolnicze (kontrakty futures i opcje) oferowane są na giełdach towarowych (giełdach terminowych)
lub na giełdach papierów wartościowych (giełdach towarowych). Kontrakty terminowe czy opcje terminowe
umożliwiają transferowanie ryzyka niekorzystnej zmiany ceny z producenta rolnego na indywidualnego inwestora
giełdowego. W wyniku takich transakcji ryzyko cenowe staje się towarem, którym można obracać w celach
zarobkowych. Najbardziej znane giełdy towarowe (terminowe), na których dokonywany jest obrót instrumentami
pochodnymi dla bazowych produktów rolnych, są w USA: Chicago Board of Trade (CBOT), Chicago Mercantile
Exchange (CME), New York Commodity Exchange (NYCE), w Europie: London International Financial Futures
Exchange (LIFFE) i w Afryce: South Africa Future Exchange (SAFEX).
W państwach UE strategie zmniejszania ryzyka cenowego opierają się głównie na działaniach integracyjnych,
tj. rozkładających ryzyko pomiędzy partnerów korporacyjnych, co znacznie ogranicza jego poziom w przypadku
pojedynczych producentów rolnych. Rynki terminowe w UE są słabo rozwinięte ze względu na relatywnie stabilne
ceny produktów rolnych osiągane do niedawna przez skuteczne mechanizmy interwencyjne Wspólnej Polityki Rolnej.
Reforma WPR oraz liberalizacja handlu skłania państwa członkowskie UE do budowy nowych zabezpieczeń
dochodów rolniczych. Ubezpieczenia utraty przychodów z powodu utraty plonów są wykorzystywane w Austrii,
Luksemburgu, Hiszpanii, we Włoszech oraz we Francji. Są to ubezpieczenia częściowo dotowane przez państwo. Na
rynku ubezpieczeniowym pojawiają się ubezpieczenia indeksowane, stosowane również w ubezpieczeniach
przychodów, które są oparte o odpowiedni wskaźnik dla danego terytorium (np. gminy). Podstawę do ubiegania się
o odszkodowanie w przypadku tych ubezpieczeń stanowi wykazanie, iż miał miejsce spadek plonów lub przychodów
(iloczyn plonu i ceny) na określonym terytorium kraju poniżej przyjętego progu.
W wielu krajach stosowane są dotacje do składek ubezpieczenia dochodów rolniczych. Najbardziej
rozbudowane systemy ubezpieczenia ryzyka dochodowego w rolnictwie uruchomiono w USA, Kanadzie, Japonii.
Funkcjonujący w Kanadzie mieszany system prywatno-publiczny (początkowo NISA – Net Income Stabilization
Account), a następnie CAIS (Canadian Agricultural Income Stabilisation) polega na odkładaniu określonych kwot na
wydzielonym rachunku oszczędnościowym producentów rolnych, którzy przystąpili do programu oraz dopłaty
publicznej. Z rachunku są wypłacane odszkodowania w przypadku spadku dochodów producentów rolnych poniżej
określonego poziomu. W Nowej Zelandii istnieje ogólny rachunek (Fundusz), z którego lokalne rachunki stabilizacji
dochodów producentów rolnych są wspomagane w zakresie utrzymywania płynności finansowej i stabilizacji
dochodów w związku ze stratami wynikającymi z nieprzewidzianych zdarzeń, w tym ryzyka cen. W Australii
występuje rachunek – Zarządzanie depozytami Producentów Rolnych. Mechanizm tego rachunku polega na tym, że
w okresach dobrej koniunktury, producent ma możliwość zdeponowania części dochodu, tj. dochodu uzyskanego
powyżej założonej średniej (wielkości prognozowanej). Zwalnia to producenta rolnego w tej części dochodu
z podatku dochodowego oraz przesuwa pozostały dochód do niższego progu podatkowego. Rachunek ten jest
traktowany jako instrument ubezpieczenia od wahań dochodów wywołanych naturalnymi czynnikami ryzyka
klimatycznego i złej koniunktury.
18