Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw

następnie prawomocnie zwrócony, odrzucony bądź oddalony albo postępowanie o wpis
zostanie umorzone, skutek w postaci utraty podmiotowości prawnej jak i inne skutki
szczegółowo opisane poniżej powstaną z dniem następującym po dniu prawomocnego
zwrotu, odrzucenia bądź oddalenia wniosku albo umorzenia postępowania.
Proponowanego rozwiązania nie można uważać za zbyt drastyczne dla podmiotów, które
– co do zasady - z dniem 1 stycznia 2016 r. przestaną istnieć, ponieważ okres ponad 13 lat –
liczony od wejścia w życie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 1 stycznia 2001 r.
– stwarzał dostateczne możliwości złożenia wniosku o wpis podmiotu do Krajowego Rejestru
Sądowego przy zachowaniu minimum staranności ze strony zainteresowanych podmiotów.
Należy podkreślić, że termin ten był już kilkakrotnie przedłużany. Regulacja zawarta w
pierwotnej wersji ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym
przewidywała, że wpisy w dotychczasowych rejestrach zachowują moc do dnia 31 grudnia
2003 r.
Ustawą z dnia 30 listopada 2000 r. o zmianie ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o
Krajowym Rejestrze Sądowym nadano nowe brzmienie art. 9 ust. 2, zgodnie z którym do
czasu rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym zachowywały moc dotychczasowe wpisy
w rejestrach sądowych. Zrezygnowano zatem z określenia daty, do której miałyby
obowiązywać dotychczasowe wpisy w rejestrach sądowych.
Stan taki trwał do uchwalenia ustawy z dnia 29 kwietnia 2010 r. o zmianie ustawy -
Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym, która zmieniła m.in.
brzmienie art. 9 ust. 2 w ten sposób, że dotychczasowe wpisy w rejestrach sądowych miały
zachować moc do czasu rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym, jednak nie dłużej niż do
dnia 31 grudnia 2013 r.
Ustawą z dnia 22 listopada 2013 r. o zmianie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o
Krajowym Rejestrze Sądowym po raz kolejny wydłużono okres pozostawania w mocy
dotychczasowych wpisów w rejestrach sądowych podmiotów, które nie dopełniły obowiązku
złożenia do dnia 31 grudnia 2003 r. wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego – tym
razem o 2 lata. Zgodnie z tą ustawą dzień 31 grudnia 2015 r. jest ostatecznym terminem
pozostawania w mocy wpisów w dotychczasowych rejestrach sądowych.
Uwzględniając powyższe stwierdzić należy, że ze względu na pewność i bezpieczeństwo
obrotu państwo nie może dłużej tolerować stanu, w którym wbrew obowiązującym
regulacjom prawa krajowego i unijnego funkcjonują w obrocie podmioty nieprzerejestrowane
do Krajowego Rejestru Sądowego.
Projekt przewiduje, że z chwilą utraty podmiotowości (zdolności) prawnej przez
podmioty nieprzerejestrowane ich mienie (własność i inne prawa majątkowe) nabędzie
nieodpłatnie z mocy prawa Skarb Państwa.
Rozwiązanie takie nawiązuje do unormowań znanych w innych systemach prawnych, np.
w Wielkiej Brytanii, gdzie w wyniku wykreślenia spółki z rejestru bez przeprowadzania
postępowania likwidacyjnego następuje przejęcie majątku spółki na rzecz Skarbu Państwa (tj.
Korony). Takie unormowanie zapobiega powstaniu trudnej do zaakceptowania sytuacji, w
której mienie należące do podmiotów, które utracą zdolność prawną, stałoby się wskutek tego
mieniem niczyim.
Jednocześnie w projekcie proponuje się, aby Skarb Państwa ponosił odpowiedzialność za
zobowiązania wobec wierzycieli podmiotu, który utracił zdolność prawną, z tym, że byłaby to
odpowiedzialność ograniczona.
Skarb Państwa będzie ponosił odpowiedzialność wyłącznie z nabytego mienia (tzw.
odpowiedzialność cum viribus patrimonii). Odpowiedzialność Skarbu Państwa, jako następcy
podmiotu, który utracił byt prawny, będzie zatem ukształtowana identycznie jak
odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe przed przyjęciem spadku (art. 1030 k.c.).

Drugim ograniczeniem odpowiedzialności Skarbu Państwa jest proponowany roczny
termin zawity do dochodzenia roszczeń przeciwko Skarbowi Państwa, który będzie biegł od
chwili nabycia mienia przez Skarb Państwa. Roszczenia nie wygasną jeżeli przed upływem
tego terminu wierzyciel zainicjuje postępowanie przed sądem lub innym właściwym organem
w celu dochodzenia roszczenia. Jeżeli roszczenie wierzyciela jest stwierdzone tytułem
egzekucyjnym wydanym przeciwko podmiotowi, który utracił byt prawny, to roszczenie to
wygaśnie, jeżeli wierzyciel nie złoży wniosku o wszczęcie egzekucji w ciągu roku od chwili
nabycia mienia przez Skarb Państwa. Nie uchybia to przepisom o przedawnieniu roszczeń.
Proponowane terminy zawite powinny skłonić wierzycieli do jak najszybszego inicjowania
postępowań przeciwko Skarbowi Państwa i w ten sposób przyczynić się do ograniczenia
stanu niepewności co do możliwości dysponowania przez Skarb Państwa nabytym mieniem
(przez okres, w którym może być realizowana odpowiedzialność Skarbu Państwa, nie
powinien on rozporządzać nabytym mieniem).
Pojęcie wierzycieli, wobec których Skarb Państwa będzie ponosił odpowiedzialność na
zasadach opisanych powyżej, nie obejmuje takich podmiotów jak np. wspólnicy i
akcjonariusze spółek handlowych, które utraciły zdolność prawną – w zakresie, w jakim
podmioty te chciałyby dochodzić jakichkolwiek roszczeń związanych z ich prawami
udziałowymi w podmiocie, który utracił byt prawny (w pozostałym zakresie, tj. w odniesieniu
do ewentualnych roszczeń nie związanych z ich prawami udziałowymi, np. roszczeń z tytułu
pożyczki udzielonej spółce przez wspólnika, podmioty te należy traktować jako wierzycieli).
Celem wyeliminowania wszelkich wątpliwości w tym zakresie projekt przewiduje wyraźne
stwierdzenie, że prawa wspólników, członków spółdzielni i innych osób uprawnionych do
udziału w majątku likwidacyjnym wygasają z chwilą wykreślenia podmiotu z rejestru
(uznania za wykreślony z rejestru).
Wyłączenie możliwości dochodzenia roszczeń przez wspólników (akcjonariuszy) spółek
handlowych z tytułu ich praw udziałowych jest zgodne z konstytucyjną zasadą ochrony
własności i praw majątkowych.
Należy podkreślić, że skutek w postaci utraty bytu prawnego przez podmiot i dalsze tego
konsekwencje przewidziane w niniejszym projekcie, nie muszą nastąpić. Jeżeli podmiot
wypełni ciążący na nim od ponad 13 lat obowiązek i złoży poprawny wniosek o wpis do
Krajowego Rejestru Sądowego i wpis taki zostanie dokonany, to podmiot nie utraci bytu
prawnego, a osoby posiadające w nim prawa udziałowe nie utracą wynikających z nich
uprawnień.
Wygaśnięcie tych uprawnień nastąpi wyłącznie wskutek zaniechania i bierności
uprawnionego, którą można porównać do porzucenia przedmiotu własności lub praw
majątkowych. To nie prawodawca pozbawia własności lub praw majątkowych, ale sam
uprawniony na skutek swojego zachowania w postaci długotrwałej bezczynności wytwarza
stan analogiczny do porzucenia swojego majątku, a więc sam rezygnuje z przysługujących
mu praw, a przepisy w imię pewności i bezpieczeństwa obrotu potwierdzają decyzję
uprawnionego oraz wprowadzają rozwiązanie zapobiegające powstaniu „próżni” prawnej, a
więc majątku niczyjego.
Dochodzenie przez wierzycieli roszczeń przeciwko Skarbowi Państwa będzie się
odbywać na zasadach ogólnych w postępowaniu przed sądem albo innym właściwym
organem.
W razie uwzględnienia roszczenia dochodzonego w postępowaniu cywilnym, sąd w
wyroku przyzna Skarbowi Państwa prawo do powołania się w toku postępowania
egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności (art. 319 k.p.c.). Po zaopatrzeniu takiego
wyroku w klauzulę wykonalności będzie możliwe wszczęcie postępowania egzekucyjnego.
Jeżeli wierzyciel uzyskał tytuł egzekucyjny przeciwko podmiotowi, który utracił byt

prawny, to na jego podstawie będzie mógł wszcząć egzekucję przeciwko Skarbowi Państwa.
Warunkiem będzie nadanie temu tytułowi klauzuli wykonalności przeciwko Skarbowi
Państwa, na którego przeszedł obowiązek objęty tytułem egzekucyjnym. Klauzula ta będzie
nadawana na podstawie art. 788 k.p.c. W klauzuli tej również będzie zastrzegane Skarbowi
Państwa prawo powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczoną
odpowiedzialność (792 k.p.c.).
W przypadku, gdy nabycie mienia przez Skarb Państwa nastąpi w trakcie postępowania
rozpoznawczego, toczącego się z udziałem podmiotu, który utracił byt prawny, postępowanie
będzie podlegało zawieszeniu (art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.). Zgodnie z przepisem art. 180 § 1 pkt
2 k.p.c., postępowanie zostanie podjęte z udziałem Skarbu Państwa będącego „ogólnym
następcą prawnym” podmiotu, który utracił byt prawny. Jeżeli natomiast nabycie mienia
przez Skarb Państwa nastąpi w trakcie postępowania egzekucyjnego, do prowadzenia
egzekucji przeciwko Skarbowi Państwa konieczne będzie uzyskanie klauzuli wykonalności, o
której mowa w art. 788 k.p.c.
W przypadku dobrowolnego zaspakajania wierzycieli proponuje się, w celu zapobieżenia
ryzyku pokrzywdzenia wierzycieli, kierowanie się przez właściwa statio fisci regułami
stosowanymi w egzekucji poprzez odpowiednie zastosowanie przepisów o podziale sumy
uzyskanej z egzekucji według przepisów Kodeksu postepowania cywilnego. Chodzi tu w
szczególności o art. 1025 i nast. k.p.c.
W postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przeciwko Skarbowi Państwa nie znajdzie
zastosowania przepis art. 1060 k.p.c. Przepis ten, poza szczególnym trybem zaspokojenia
pozaegzekucyjnego, dopuszcza tylko jeden sposób egzekucji przeciwko Skarbowi Państwa
(egzekucja z rachunku bankowego). W projekcie zakłada się natomiast, że zaspokojenie
roszczeń wierzycieli odbywać się będzie właśnie w drodze egzekucji, która będzie mogła być
skierowana do wszystkich składników mienia, jakie Skarb Państwa nabył zgodnie z ustawą.
Zbędne jest wprowadzanie innych przepisów dotyczących postępowania egzekucyjnego,
w szczególności co do kolejności zaspokojenia poszczególnych wierzycieli. W razie
konieczności egzekwowania roszczeń kilku wierzycieli o kolejności i zakresie ich
zaspokojenia będą decydować obowiązujące przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o
egzekucji.
Proponuje się, aby w przypadku, gdy podmiotem, który utraci zdolność prawną będzie
spółdzielnia mieszkaniowa, z chwilą nabycia jej mienia przez Skarb Państwa, spółdzielcze
lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego przekształcało się w prawo najmu podlegające
przepisomCo więcej, z szacunków
eksperckich wynika, że potencjalnie należałoby liczyć się corocznie z prowadzeniem od 120
do 150 tysięcy postępowań przymuszających.
Dane te nie pozwalają wprost wnioskować, jaka część tych postępowań dotyczy
przypadków oczywistego braku możliwości wyegzekwowania obowiązku, rozsądnym wydaje
się jednak szacunek na poziomie 50% podmiotów wobec których należałoby prowadzić
postępowania przymuszające.
Analiza przykładu typowego nieefektywnego postępowania przymuszającego
prowadzi do wniosku, że wiąże się ono z poniesieniem przez budżet państwa kosztu rzędu
1050 - 2050 zł:
1. Sąd rejestrowy wszczyna procedurę określoną w art. 24 ust. 1 ustawy o Krajowym
Rejestrze Sądowym, wzywając podmiot do wypełnienia ustawowego obowiązku w
zakreślonym 7-mio dniowym terminie, pod rygorem nałożenia grzywny na
obowiązanych (ponosząc koszty obiegu dokumentów, w tym prowadzenia
korespondencji na adres spółki – a w pewnych przypadkach także na adresy
zamieszkania członków zarządu),
2. W braku wypełnienia obowiązku sąd nakłada grzywnę (ponosząc koszty obiegu
dokumentów tj. doręczenia odpisu postanowienia wszystkim osobom, na które
grzywna została nałożona),
3. Jeżeli pomimo nałożenia grzywny, obowiązek nadal nie zostanie wykonany – sąd
ponownie wzywa obowiązanego do złożenia wniosku lub dokumentów w terminie 7
dni pod rygorem nałożenia kolejnej grzywny (ponownie ponosząc koszty obiegu
dokumentów),
4. Po bezskutecznym upływie także tego terminu - zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy o KRS
– sąd nakłada kolejną grzywnę (ponosząc koszty obiegu dokumentów),
5. Po uprawomocnieniu postanowienia o nałożeniu grzywny, sąd zobowiązany jest
niezwłocznie wydać postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności i skierować
grzywnę do egzekucji (ponosząc koszty obiegu dokumentów i zaliczki dla
komornika),
6. Gdy egzekucja tych grzywien prowadzona przez komornika jest bezskuteczna,
postępowanie egzekucyjne jest umarzane na podstawie art. 824 § 1 pkt. 3 kpc. (zaś
koszty bezskutecznej egzekucji ponosi skarb państwa).
Oczywistym jest, że wszystkie wskazane powyżej etapy postępowania angażują również
czas pracy zarówno orzeczników, jak i kadry urzędniczej – który powinien być wykorzystany
na inne, użyteczne czynności.
W celu ilustracji rzędu wielkości kosztów, jakie mogłyby corocznie generować (i
częściowo generują), nieefektywne postępowania przymuszające wykorzystano szacunki
eksperckie oraz powyższy przykład typowego nieefektywnego postępowania. Prowadzą one
do wniosku, że roczny koszt prowadzenia nieefektywnych postępowań przymuszających

5 Postępowania te pojawiły się w sprawozdaniu za 2014 r. po raz pierwszy, nie jest zatem możliwe przedstawienie danych
rocznych ani analiza ewentualnych trendów – należy jednak zauważyć, że liczba wszczynanych postępowań wzrasta
wyraźnie na początku roku.
6 Szacunki eksperckie,
7 Średnio trzech w każdym z podmiotów

mógłby wynieść ok. 63 – 150 mln zł.
5.2. Wprowadzenie instytucji uproszczonej likwidacji tzw. „martwych podmiotów”
W ponad dziesięcioletniej praktyce funkcjonowania KRS, zarówno w praktyce jak i w
orzecznictwie zidentyfikowano problem tzw. „podmiotów martwych”. Są to podmioty wciąż
figurujące w KRS, jednak nie wykonujące obowiązków rejestrowych, nie prowadzące
działalności i nie posiadające majątku.
Oczywistym jest, że sam fakt istnienia takich podmiotów osłabia wiarygodność
rejestru i kwestionuje szereg domniemań – w szczególności domniemanie prawdziwości
wpisu. Zatem każdy przypadek obecności w rejestrze podmiotu martwego jest sytuacją
niepożądaną z punktu widzenia bezpieczeństwa obrotu gospodarczego – i powinien być
wyeliminowany.
Należy ponadto wskazać, że regulacje pozwalające „wygaszać” nieaktywne spółki
funkcjonują obecnie m. in. w Niemczech, Austrii, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii.
Jak wskazano w pkt. 5.1, działania zmierzające do aktualizacji wpisów dotyczących
tzw. „podmiotów martwych” są skazane na niepowodzenie, wiążą się ponadto z kosztami i
zmniejszeniem efektywności działania sądów rejestrowych. Także prowadzenie pełnego
procesu likwidacji, w jego tradycyjnym znaczeniu, w odniesieniu do tzw. „podmiotów
martwych” nie przyniesie oczekiwanego rezultatu (podmioty te nie posiadają majątku).
Opierając się na założeniu, że ok. 50% podmiotów, wobec których potencjalnie
należałoby liczyć się z prowadzeniem postępowań przymuszających to „podmioty martwe”,
można mówić o potencjalnych kosztach ich likwidacji rzędu 300 – 375 mln zł.
Obrazuje to nieadekwatność obecnie funkcjonujących rozwiązań – uzasadniając
wprowadzenie do systemu prawa instytucji „uproszczonej likwidacji” umożliwiającej sądowi
rejestrowemu rozwiązanie tzw. „martwego podmiotu”. Procedura ta wymagałaby od sądu
przeprowadzenia czynności pozwalających na ustalenie, czy podmiot posiada zbywalny
majątek i czy prowadzi działalność.
Zasadnym wydaje się oszacowanie kosztów takiego postępowania na ok. 250 zł – co
prowadzi do ogólnego szacunku kosztów usunięcia martwych podmiotów z KRS rzędu 15 –
19 mln zł. Kwot o ok. 285 – 356 mln zł mniejszych w porównaniu z pełną (w klasycznym
rozumieniu) likwidacją tych podmiotów.
Należy także oczekiwać, że w konsekwencji rozwiązania „martwych” podmiotów i
wykreślenia ich z rejestru, nastąpi poprawa efektywności sadów rejestrowych - które będą
mogły szybciej rozpoznawać wnioski składane przez strony i sprawniej podejmować
czynności nadzorcze. Dotyczy to zarówno kadry orzeczniczej jak i personelu
administracyjnego.
5.3. Kwestie dotyczące majątku pozostałego po podmiotach nieprzerejestrowanych do KRS
oraz poddanych procedurze „uproszczonej likwidacji”

W przypadkach, gdy po wykreśleniu podmiotu z KRS lub po utracie bytu prawnego
przez podmiot nieprzerejestrowany do KRS zostanie ujawniony majątek pozostały po takim
podmiocie, Skarb Państwa (reprezentowany przez Starostów Powiatowych) nabędzie z mocy
prawa własność tego majątku.

8 Kwestią otwartą pozostaje, jaka część z szacowanych 120 do 150 tysięcy postępowań jest w rzeczywistości prowadzona.
Szacunki te odzwierciedlają bowiem potencjalną liczbę postępowań, które powinny być wszczynane. Dane za pierwsze
półrocze 2014 r. wskazują, że w praktyce sądy rejestrowe ze względu na ograniczone możliwości kadrowe wszczynają
jedynie część postępowań przymuszających.
9 Na podstawie szacunków eksperckich oceniono średni koszt takiego postępowania likwidacyjnego na ok. 5 000 zł.
10 Szacunek ekspercki

Nie jest możliwe dokonanie szacunku liczby takich przypadków – jednak należy
oceniać że będzie ona znikoma. Należy bowiem pragmatycznie założyć, że wspólnicy
posiadający majątek dokonali, w ciągu 13 lat, przerejestrowania podmiotu do KRS.
Natomiast w przypadku tzw. „podmiotów martwych”, ujawnienie majątku po wykreśleniu
podmiot z KRS będzie należało do przypadków jednostkowych – gdyż w trakcie
postępowania sąd będzie badał, czy podmiot posiada majątek. Jeśli sąd ustali, że podmiot
posiada zbywalny majątek to nie wykreśli go z KRS.
Wejście w życie projektowanej regulacji nie wymaga zmiany aktów wykonawczych.

Przedmiot projektowanej regulacji jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.