Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo farmaceutyczne oraz ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii

związanych z produkcją powinno trwać do czasu zagojenia się zmian, wyzdrowienia lub
stwierdzenia przez wykwalifikowanego pracownika służby zdrowia, że włączenie pracownika
nie wpłynie ujemnie na bezpieczeństwo i jakość substancji czynnych.
3.3
Konsultanci
3.30
Konsultanci udzielający porad dotyczących wytwarzania i kontroli półproduktów lub substancji
czynnych powinni mieć właściwe wykształcenie, przeszkolenie i doświadczenie oraz
odpowiednią wiedzę, aby móc doradzać w zakresie określonym przy ich zatrudnieniu.
3.31
Należy prowadzić rejestr zawierający następujące dane na temat zatrudnionych konsultantów:
imię i nazwisko, adres, kwalifikacje i rodzaj świadczonych przez danego konsultanta usług.
4.
Budynki i pomieszczenia
4.1
Projektowanie i budowa
4.10
Budynki i pomieszczenia stosowane do wytwarzania produktów pośrednich i substancji
czynnych powinny być zlokalizowane, zaprojektowane i zbudowane tak, aby umożliwić
i ułatwić czyszczenie, konserwację i prowadzenie operacji produkcyjnych, odpowiednich dla
danego procesu i etapu wytwarzania. Pomieszczenia i urządzenia powinny również być tak
zaprojektowane, aby zminimalizować ryzyko potencjalnego zanieczyszczenia produktów.
Jeżeli dla danego produktu pośredniego lub substancji czynnej istnieją wymagania dotyczące
czystości mikrobiologicznej, pomieszczenia powinny być również tak zaprojektowane, aby
odpowiednio ograniczyć możliwość zanieczyszczeń mikrobiologicznych.
4.11
Budynki i pomieszczenia powinny mieć odpowiednią wielkość umożliwiającą logiczne
i uporządkowane rozmieszczenie urządzeń i materiałów, w sposób zapobiegający
pomieszaniu materiałów i zanieczyszczeniom.
4.12
Jeżeli urządzenia produkcyjne zapewniają wystarczającą ochronę materiałów (na przykład
systemy zamknięte lub chronione), dopuszcza się możliwość lokalizacji takich urządzeń na
zewnątrz budynków.
4.13
Przepływ materiałów i personelu w obrębie budynku lub pomieszczeń powinien być
zaplanowany w sposób wykluczający możliwość zanieczyszczeń i pomieszania materiałów.
4.14
Należy wyznaczyć obszary lub zastosować inny system kontrolny do prowadzenia
następujących czynności i operacji:
1)
przyjmowanie, identyfikacja, pobieranie prób i kwarantanna przychodzących materiałów,
które oczekują na zwolnienie lub odrzucenie;
2)
kwarantanna przed zwolnieniem lub odrzuceniem produktów pośrednich i substancji
czynnych;
3)
pobieranie prób produktów pośrednich i substancji czynnych;
4)
przechowywanie materiałów odrzuconych przed decyzją o ich przeznaczeniu (na przykład
zwrócenie, przetworzenie, zniszczenie);
5)
przechowywanie materiałów zwolnionych do produkcji;
6)
operacje produkcyjne;
75

7)
pakowanie i etykietowanie;
8)
badania laboratoryjne.
4.15
Pracownicy powinni mieć do dyspozycji odpowiednie, czyste umywalnie i toalety. Sanitariaty
powinny być wyposażone w ciepłą i zimną wodę, mydło lub detergent, suszarki lub
jednorazowe ręczniki. Umywalnie i toalety powinny być oddzielone od pomieszczeń
produkcyjnych, powinny być jednak łatwo dostępne. Powinna być zapewniona możliwość
umycia się pod natryskiem lub zmiany ubrania, jeżeli zaistnieje taka potrzeba.
4.16
Pomieszczenia laboratoryjne, w których wykonuje się czynności kontrolne, powinny być
oddzielone od pomieszczeń produkcyjnych. Niektóre pomieszczenia laboratoryjne, zwłaszcza
wykorzystywane do kontroli procesu, mogą być zlokalizowane w obszarach produkcyjnych pod
warunkiem, że czynności produkcyjne nie mają wpływu na dokładność badań laboratoryjnych,
a laboratorium i jego działalność nie wpływają niekorzystnie na proces produkcji produktów
pośrednich i farmaceutycznych substancji czynnych.
4.2
Instalacje wspomagające
4.20
Wszystkie instalacje wspomagające (pary wodnej, gazów, sprężonego powietrza oraz
ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji i tym podobne), które mogą mieć wpływ na jakość
produktu, powinny być kwalifikowane i odpowiednio monitorowane, a w przypadku
przekroczenia ustalonych limitów parametrów powinny być podejmowane odpowiednie
działania korygujące. Schematy tych instalacji powinny być dostępne.
4.21
Jeżeli jest to potrzebne ze względu na jakość produktów pośrednich i substancji czynnych,
powinny być zapewnione: odpowiednia wentylacja, filtracja powietrza i instalacje wyciągowe.
Systemy te powinny być tak zaprojektowane i zbudowane, aby minimalizować ryzyko
zanieczyszczeń i zanieczyszczeń krzyżowych, oraz powinny być wyposażone w przyrządy
umożliwiające kontrolę ciśnienia powietrza, monitorowanie czystości mikrobiologicznej (jeżeli
wymagane) oraz poziomu zanieczyszczeń cząstkami, a także pomiary wilgotności
i temperatury, zgodnie z wymaganiami właściwymi dla odpowiedniego etapu produkcji.
Szczególną uwagę należy zwrócić na pomieszczenia, w których substancje czynne są
eksponowane w środowisku.
4.22
Jeżeli w pomieszczeniach produkcyjnych stosowana jest recyrkulacja powietrza w obiegu
zamkniętym, należy kontrolować ryzyko zanieczyszczeń i zanieczyszczeń krzyżowych.
4.23
Elementy instalacji zamontowane na stałe powinny być jednoznacznie zidentyfikowane.
Realizacja powyższego zalecenia polega na oznakowaniu poszczególnych lini , prowadzeniu
odpowiedniej dokumentacji, wdrożeniu komputerowych lub alternatywnych systemów kontroli.
Elementy instalacji powinny być rozmieszczone w sposób wykluczający ryzyko
zanieczyszczenia produktów pośrednich lub substancji czynnych.
4.24
Odpływy kanalizacyjne powinny mieć odpowiednie wymiary i być zaopatrzone w syfony lub
inne urządzenia, zabezpieczające przed przepływem wstecznym, jeżeli to właściwe.
4.3
Woda
76

4.30
Należy wykazać, że woda stosowana do wytwarzania substancji czynnych ma jakość
odpowiednią do jej przeznaczenia.
4.31
Jeżeli to nie jest regulowane przez odrębne przepisy, woda stosowana w procesach
technologicznych powinna spełniać co najmniej wymagania Światowej Organizacji Zdrowia
(WHO) obowiązujące dla wody pitnej.
4.32
Jeżeli woda pitna nie spełnia wymagań jakościowych, niezbędnych dla zapewnienia właściwej
jakości wytwarzanych substancji czynnych, i istnieje potrzeba uzdatniania wody, należy
zdefiniować i udokumentować oczekiwane parametry fizykochemiczne i mikrobiologiczne
uzdatnionej wody, tj. między innymi całkowitą liczbę drobnoustrojów, organizmy niepożądane,
których obecność jest niedopuszczalna, lub wymagania dotyczące dopuszczalnego stężenia
endotoksyn w wodzie.
4.33
Jeżeli woda stosowana w procesie produkcji podlega oczyszczeniu i uszlachetnieniu przez
wytwórcę w celu uzyskania odpowiedniej jakości, proces oczyszczania powinien być
zwalidowany i monitorowany z zastosowaniem odpowiednich limitów alarmowych.
4.34
Jeżeli wytwórca niesterylnej substancji czynnej zamierza deklarować lub deklaruje, że może
być użyta po dalszym przetworzeniu do wyprodukowania jałowego produktu leczniczego, to
jakość wody stosowanej do końcowych etapów procesu jej wytwarzania – wydzielania
i oczyszczania powinna być monitorowana, a całkowita liczba mikroorganizmów,
mikroorganizmów chorobotwórczych i endotoksyn powinna być oznaczana.
4.4
Izolacja od otaczającego środowiska – ochrona
4.40
Do produkcji silnie uczulających substancji czynnych, takich jak penicyliny i cefalosporyny,
powinny być przeznaczone instalacje i pomieszczenia dedykowane. Muszą one obejmować
pomieszczenia, urządzenia do obróbki powietrza lub urządzenia do prowadzenia procesu.
4.41
Należy brać pod uwagę dedykowane obszary produkcyjne wówczas, kiedy występują
materiały o charakterze zakaźnym lub substancje czynne o silnym działaniu farmakologicznym
lub toksycznym (np. pewne sterydy lub związki cytotoksyczne, stosowane w terapi
nowotworów). Stosowanie dedykowanych pomieszczeń i instalacji do wytwarzania wyżej
wymienionych substancji nie jest wymagane, jeżeli zostały wprowadzone i zwalidowane
procedury dezaktywacji tych substancji lub procedury czyszczenia.
4.42
Należy opracować i wprowadzić działania systemowe zapobiegające zanieczyszczeniom
krzyżowym, wynikającym z przemieszczania się pracowników, materiałów z jednego obszaru
dedykowanego do drugiego.
4.43
Żadne czynności produkcyjne (w tym ważenie, mielenie lub pakowanie) materiałów
niefarmaceutycznych o wysokiej toksyczności, takich jak herbicydy i pestycydy, nie mogą być
prowadzone w tych samych zabudowaniach lub przy użyciu tych samych urządzeń, które są
używane do produkcji substancji czynnych. Przechowywanie tych niefarmaceutycznych silnie
toksycznych materiałów oraz inne czynności powinny być wykonywane oddzielnie od
substancji czynnych.
77

4.5
Oświetlenie
4.50
We wszystkich pomieszczeniach powinno być zapewnione odpowiednie oświetlenie
umożliwiające czyszczenie, konserwacje i prowadzenie wymaganych operacji.
4.6
Ścieki i odpady
4.60
Ścieki, odpady i inne pozostałości (stałe, ciekłe lub gazowe produkty uboczne procesu
produkcyjnego) powinny być usuwane z zabudowań i ich otoczenia w sposób bezpieczny, bez
zwłoki i z zachowaniem przepisów sanitarnych i przepisów ochrony środowiska. Pojemniki lub
rurociągi do materiałów odpadowych powinny być czytelnie i jednoznacznie oznakowane.
4.7
Sanityzacja i konserwacja
4.70
Obiekty, w których odbywa się wytwarzanie produktów pośrednich i substancji czynnych,
powinny być utrzymywane w czystości, konserwowane i remontowane.
4.71
Należy opracować i wprowadzić pisemne procedury określające odpowiedzialność za
sanityzację, opisujące harmonogramy i metody czyszczenia oraz wyposażenie i materiały
stosowane do czyszczenia budynków i pomieszczeń.
4.72
Jeżeli jest to konieczne, należy również opracować i wprowadzić pisemne procedury
dotyczące stosowania środków do deratyzacji i dezynsekcji, preparatów grzybobójczych,
środków stosowanych do odymiania pomieszczeń oraz do czyszczenia i odkażania w celu
zapobiegania zanieczyszczeniu elementów wyposażenia, surowców, materiałów
opakowaniowych, etykiet, półproduktów i substancji czynnych.
5.
Urządzenia procesowe
5.1
Projektowanie i budowa
5.10
Urządzenia stosowane w wytwarzaniu produktów pośrednich i substancji czynnych powinny
być odpowiednio zaprojektowane i mieć odpowiednią wielkość. Ich lokalizacja powinna
umożliwiać prawidłowe użytkowanie zgodnie z przeznaczeniem, a także czyszczenie,
sanityzację (jeżeli jest wymagana) i konserwację.
5.11
Urządzenia powinny być skonstruowane w taki sposób, aby powierzchnie mające kontakt
z surowcami, produktami pośrednimi lub substancjami czynnymi nie wpływały na jakość
produktów pośrednich ani substancji czynnych w stopniu powodującym niespełnienie przez nie
wymagań ustalonych specyfikacji.
5.12
Urządzenia produkcyjne powinny pracować jedynie w zakresie ustalonych parametrów.
5.13
Główne urządzenia (np. reaktory, zbiorniki) i na stałe zainstalowane linie produkcyjne,
stosowane podczas produkcji produktów pośrednich lub substancji czynnych, powinny być
odpowiednio oznakowane.
5.14
Wszystkie materiały pomocnicze związane z działaniem urządzeń, takie jak smary, płyny
grzewcze lub chłodnicze, nie powinny mieć kontaktu z produktami pośrednimi lub substancjami
czynnymi, tak aby ich stosowanie nie wpływało na jakość produktów pośrednich ani substancji
czynnych w stopniu powodującym niespełnienie przez nie wymagań odpowiednich
specyfikacji. Wszelkie odchylenia od tego powinny być ocenione w celu sprawdzenia, czy nie
78

wywarły one ujemnego wpływu na jakość produktu pośredniego lub substancji czynnej. Jeżeli
to możliwe, należy stosować smary i oleje używane w przemyśle spożywczym.
5.15
Należy stosować urządzenia zamknięte lub środki ochrony wszędzie tam, gdzie jest to
wymagane. Jeżeli wykorzystywane są urządzenia otwarte lub okresowo otwierane, należy
przedsięwziąć odpowiednie środki ostrożności w celu zminimalizowania ryzyka
zanieczyszczenia.
5.16
Należy przechowywać kompletne i aktualne schematy urządzeń i instalacji krytycznych (np.
przyrządy pomiarowe i kontrolne oraz systemy mediów).
5.2
Konserwacja i czyszczenie urządzeń
5.20
Należy opracować harmonogramy i wprowadzić udokumentowane procedury (zawierające
m.in. określenie zakresu odpowiedzialności) dotyczące konserwacji urządzeń.
5.21
Należy opracować i wprowadzić udokumentowane procedury i instrukcje czyszczenia
urządzeń oraz ich dopuszczania do produkcji produktów pośrednich i substancji czynnych.
Procedury czyszczenia powinny być na tyle szczegółowe, aby umożliwić operatorom
czyszczenie każdego typu urządzeń w sposób powtarzalny i skuteczny. Procedury te powinny
obejmować:
1)
określenie odpowiedzialności za czyszczenie urządzeń;
2)
harmonogramy czyszczenia, obejmujące (o ile jest to zasadne) harmonogramy
sanityzacji;
3)
kompletny opis metod i materiałów, w tym stężenie środków czyszczących stosowanych
do czyszczenia urządzeń;
4)
jeżeli jest to uzasadnione, instrukcje demontażu i ponownego montażu każdego elementu
urządzenia w celu umożliwienia skutecznego czyszczenia;
5)
instrukcje usuwania lub niszczenia etykiet identyfikacyjnych stosowanych przy produkcji
poprzedniej serii;
6)
instrukcje zabezpieczenia czystych urządzeń przed zanieczyszczeniem do czasu ich
ponownego użycia;
7)
sposób kontroli czystości urządzenia bezpośrednio przed użyciem, jeżeli praktyka
potwierdza zasadność takiej kontroli;
8)
określenie maksymalnego czasu, który może upłynąć pomiędzy zakończeniem procesu,
a czyszczeniem urządzenia, jeżeli jest to uzasadnione.
5.22
Wyposażenie i narzędzia powinny być czyszczone, przechowywane i, jeżeli jest to
uzasadnione, sanityzowane lub sterylizowane w celu zabezpieczenia przed
zanieczyszczeniem lub skażeniem, co mogłoby obniżyć jakość produktów pośrednich lub
substancji czynnych w stopniu powodującym niespełnienie przez nie wymagań ustalonych
specyfikacji.
5.23
Jeżeli urządzenia są przeznaczone do produkcji prowadzonej w sposób ciągły albo produkcji
kampanijnej kolejnych seri tego samego produktu pośredniego lub substancji czynnej,
79