Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

• wygenerowanie i przekazanie inicjującemu postępowanie zawiadomienia o złożeniu
wniosku wraz z numerem dz. kw.,
• umożliwienie wydrukowania wniosku,
• zrealizowanie funkcjonalności dokonania automatycznego zamieszczenia wzmianki
w księdze wieczystej,
• zrealizowanie funkcjonalności dokonania – w przypadku prostych dla systemu
czynności – automatycznego przetwarzania danych zawartych w treści wniosku
o wpis do księgi wieczystej oraz wniosku o założenie księgi wieczystej do struktury
księgi wieczystej prowadzonej w systemie teleinformatycznym po zweryfikowaniu
tych danych przez orzecznika,
• zapewnienie obsługi dokumentów papierowych, przesłanych w uzupełnieniu
elektronicznego wniosku.
Składający wniosek będzie posiadał konto użytkownika w systemie teleinformatycznym
obsługującym postępowanie wieczystoksięgowe. Użytkownikiem tego konta może być
tylko osoba fizyczna. W pierwszym etapie wdrażania e.p.w. będzie to notariusz,
komornik sądowy lub naczelnik urzędu skarbowego jako organ egzekucyjny. System
obsługujący e.p.w. jest systemem centralnym, zarządzanym przez Ministra
Sprawiedliwości. W ramach centralnego komponentu będą prowadzone wszelkie
sprawy związane z założeniem konta, jego likwidacją, zmianą hasła itp. Samorząd
notarialny i samorząd komorniczy, a także Ministerstwo Finansów będą uczestniczyć
w procesie identyfikacji osób posiadających kompetencje do składania wniosków
w e.p.w. System teleinformatyczny obsługujący e.p.w. będzie miał możliwość
weryfikacji danych identyfikacyjnych notariusza lub komornika sądowego, a także
naczelnika urzędu skarbowego jako organu egzekucyjnego w odrębnych systemach
teleinformatycznych prowadzonych przez właściwe samorządy zawodowe oraz
Ministra Finansów. W wyniku tak utworzonej interoperacyjności informacja
o posiadaniu uprawnień zawodowych (z czym wiąże się możliwość występowania
w e.p.w.) będzie znana sądowi niezwłocznie, po zweryfikowaniu uprawnień za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Wszelkie zmiany w tym zakresie
(rezygnacja, zawieszenie, śmierć osoby piastującej funkcję) natychmiast będą
dystrybuowane do systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie
wieczystoksięgowe. Uwierzytelnianie notariusza, komornika sądowego oraz naczelnika
urzędu skarbowego jako organu egzekucyjnego w systemie teleinformatycznym będzie
4
procesem polegającym na zweryfikowaniu zadeklarowanej tożsamości tych osób,
biorących udział w wymianie danych. Uwierzytelnienie następuje po identyfikacji, czyli
zadeklarowaniu swojej tożsamości przez użytkownika (np. przez podanie loginu).
Zadeklarowana, ale jeszcze niezweryfikowana, tożsamość jest potwierdzana w procesie
uwierzytelnienia (np. przez podanie hasła). System dokona sprawdzenia, czy osoba
identyfikująca się jako notariusz lub komornik sądowy jest aktualnie w bazie danych
tych korporacji prawniczych, a osoba identyfikująca się jako naczelnik urzędu
skarbowego w bazie danych Ministerstwa Finansów.
Notariusz, komornik sądowy oraz naczelnik urzędu skarbowego będą podpisywali
(autoryzowali) składane przez siebie pisma procesowe w e.p.w. podpisem bezpiecznym
weryfikowanym ważnym kwalifikowanym certyfikatem. Wprowadzenie wyjątku od
przyjętych standardów, zgodnie z którym pismo procesowe wnoszone drogą
elektroniczną powinno być opatrywane podpisem elektronicznym w rozumieniu art. 3
pkt 1 ustawy o podpisie elektronicznym, jest uzasadnione upowszechnieniem się wśród
notariuszy, komorników sądowych oraz naczelników urzędów skarbowych podpisu
elektronicznego weryfikowanego ważnym kwalifikowanym certyfikatem, to jest
takiego, o którym mowa w art. 3 pkt 2 tej ustawy. Podpisywanie podpisem
bezpiecznym weryfikowanym kwalifikowanym certyfikatem nie będzie elementem
uwierzytelniania notariusza, komornika sądowego lub naczelnika urzędu skarbowego,
lecz elementem autoryzacji pism procesowych w e.p.w. O fakcie złożenia wniosku
inicjujący postępowanie będzie powiadomiony poprzez przesłanie na jego konto
użytkownika potwierdzenia złożenia wniosku oraz potwierdzenia zamieszczenia
wzmianki w księdze wieczystej. Następnie zostanie on poinformowany, w drodze
doręczenia elektronicznego, o numerze dz. kw.
Zasady zakładania i obsługi kont użytkowników zostaną określone w rozporządzeniu
Ministra Sprawiedliwości wydanym na podstawie art. 125 § 6 k.p.c., zgodnie z którym
Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
informatyzacji określi, w drodze rozporządzenia, tryb zakładania konta w systemie
teleinformatycznym obsługującym postępowania sądowe, za pomocą którego można
składać pisma procesowe, z uwzględnieniem sprawności postępowania, ochrony praw
stron postępowania oraz możliwości składania jednorazowo wielu pism. Przewiduje się
obligatoryjne założenie kont użytkowników dla wszystkich podmiotów, które będą
miały obowiązek składania wniosków za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
5
Z uwagi na powszechne stosowanie wśród notariuszy i komorników sądowych, a także
naczelników urzędów skarbowych jako organów egzekucyjnych bezpiecznych
podpisów elektronicznych weryfikowanych ważnym kwalifikowanym certyfikatem,
przyjmuje się, iż do założenia konta użytkownik musi posłużyć się takim właśnie
podpisem. Oczywiście poza samym uwierzytelnieniem osoby, właściwy samorząd,
a w przypadku naczelników urzędów skarbowych – Minister Finansów, potwierdzi
istnienie kwalifikacji zawodowych w chwili zakładania konta w systemie. Konto tak
założone będzie w dalszym ciągu weryfikowane przez samorządy notariuszy
i komorników, a także Ministra Finansów w aspekcie jego aktualności. Tym samym
istnienie samego konta użytkownika będzie niezależne od ważności podpisu
elektronicznego. Identyfikacja użytkowników, hasła, zmiany hasła, założenie konta,
likwidacja konta, wygaśnięcie, zawieszenie ważności konta określone zostaną
w rozporządzeniu wydanym na podstawie wskazanej delegacji.
Formularz elektroniczny, za pomocą którego składany będzie wniosek o wpis w księdze
wieczystej, będzie zawierał następujące moduły informacyjne:
• o księdze wieczystej (księgach wieczystych), w której ma być dokonany wpis
(w szczególności pełny numer księgi wieczystej, odpowiadający informacjom
identyfikacyjnym księgi wieczystej w cbdkw lub numer dz. kw. sprawy o założenie
księgi wieczystej, w przypadku wniosku o wpis do księgi wieczystej, która nie
została jeszcze założona),
• o podmiocie składającym wniosek,
• o uczestnikach postępowania,
• o podstawie wpisu,
• opisujący żądanie wniosku,
• o dziale (działach), w którym ma być zamieszczona wzmianka o wniosku,
• o dokumentach, które zostaną dołączone do wniosku,
• o opłacie od wniosku w e.p.w.
Zgodnie z projektem, e.p.w. będzie mogło być inicjowane w odniesieniu do ksiąg
wieczystych prowadzonych – w chwili złożenia wniosku – w systemie
teleinformatycznym, o którym mowa w art. 251 ustawy o księgach wieczystych
i hipotece, zwanej dalej „u.k.w.h.” Proponowane rozwiązania będą miały zastosowanie
również w przypadku wniosków o założenie księgi wieczystej w systemie
6
teleinformatycznym. W e.p.w. rozpoznawane będą zarówno wnioski o założenie księgi
wieczystej dla nieruchomości, która odłączana jest z innej księgi wieczystej, jak
i wnioski o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości, dla której dotychczas nie
była prowadzona księga wieczysta. W sytuacji, gdy księga wieczysta wskazana we
wniosku nie zostanie znaleziona w cbdkw, inicjowanie e.p.w. nie może mieć miejsca.
System teleinformatyczny poinformuje wówczas wnioskodawcę o niemożliwości
złożenia w tym konkretnym przypadku wniosku drogą elektroniczną, a informacja
z systemu nie będzie podlegała zaskarżeniu.
Projekt nakłada obowiązek inicjowania postępowania wieczystoksięgowego za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego przez trzy podmioty: notariuszy,
komorników sądowych i naczelników urzędów skarbowych jako organów
egzekucyjnych. E.p.w. dotyczyło będzie każdego rodzaju wniosku zawartego
dotychczas w akcie notarialnym i kierowanego do postępowania wieczystoksięgowego
(art. 92 § 4 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie, Dz. U. z 2008 r.
Nr 189, poz. 1158, ze zm.)). Natomiast komornik sądowy będzie składał wnioski
w e.p.w. za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, gdy przepisy k.p.c. nakazują
mu złożenie wniosku o wpis w księdze wieczystej (art. 897 § 1 k.p.c., art. 898 k.p.c.,
art. 924 k.p.c., a także art. 927 k.p.c.). Wnioski w e.p.w. z wykorzystaniem systemu
teleinformatycznego będzie składał także naczelnik urzędu skarbowego występujący
jako organ egzekucyjny w sytuacjach, gdy przepisy szczególne nakładają na niego
obowiązek złożenia wniosku o wpis w księdze wieczystej (art. 90 i art. 110c § 3 ustawy
z dnia 17 czerwca 1996 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Dz. U.
z 2012 r. poz. 1015, z późn. zm.). Naczelnik urzędu skarbowego jako organ
egzekucyjny obowiązany będzie do składania wniosków w e.p.w. Czynności tych
będzie mógł również dokonywać zastępca naczelnika urzędu skarbowego.
Dokonując wyboru notariuszy jako podmiotów uprawnionych do inicjowania
postępowania za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, kierowano się faktem,
że składają oni około 45% ogółu wniosków o wpis do księgi wieczystej, co obrazują
poniższe dane: wpływ spraw wieczystoksięgowych w 2011 r. ogółem ok. 3,2 mln,
w tym o założenie księgi wieczystej ok. 0,5 mln, a o wpis w księdze ok. 2,7 mln,
z czego notariusze złożyli ok. 1,4 mln wniosków (czyli ok. 45% wniosków).
7
Natomiast komornicy sądowi oraz naczelnicy urzędów skarbowych jako organy
egzekucyjne składają określone w k.p.c. wnioski o wpis do księgi wieczystej
(komornicy na podstawie art. 897 § 1 k.p.c., art. 898 k.p.c., art. 924 k.p.c.,
art. 927 k.p.c., a naczelnicy urzędów skarbowych na podstawie art. 90 i art. 110c § 3
ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji). Posiadają oni przy tym
zarówno infrastrukturę informatyczną, jak i podpis elektroniczny możliwy do
wykorzystania na potrzeby identyfikacji w e.p.w.
Należy podkreślić, że e.p.w. będzie obligatoryjnie inicjowane przez notariusza,
w przypadku gdy sporządzi on akt notarialny, który wywoła potrzebę ujawnienia
nowego stanu prawnego nieruchomości w księdze wieczystej. Zasada ta, dotychczas
zawarta w art. 92 § 4 ustawy – Prawo o notariacie, ulegnie zmianie poprzez przyjęcie,
że w sytuacji, gdy akt notarialny zawiera przeniesienie, zmianę lub zrzeczenie się prawa
ujawnionego w księdze wieczystej albo ustanowienie prawa, które może być ujawnione
w księdze wieczystej bądź obejmuje czynność przenoszącą własność nieruchomości,
chociażby dla tej nieruchomości nie była prowadzona księga wieczysta, notariusz
sporządzający akt notarialny będzie zobowiązany niezwłocznie po dokonaniu czynności
notarialnej, ale nie później niż w dniu sporządzenia aktu notarialnego, złożyć za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego wniosek zawierający wszystkie dane
wymagane przepisami k.p.c. (art. 92 § 4 ustawy – Prawo o notariacie). Na żądanie
strony czynności notarialnej, wniosek będzie zawierał też żądanie dokonania w księdze
wieczystej także innego wpisu związanego z czynnością notarialną. Notariusz będzie
obowiązany przesłać z urzędu sądowi właściwemu do prowadzenia księgi wieczystej
dokumenty stanowiące podstawę wpisu, w terminie 3 dni od sporządzenia aktu.
W konsekwencji powyższego konieczne jest nadanie nowego brzmienia art. 6264 k.p.c.
oraz dodanie w art. 92 § 41 ustawy – Prawo o notariacie stanowiącego, że złożenie
wniosku przez notariusza za pośrednictwem systemu teleinformatycznego uważa się za
złożenie wniosku przez stronę czynności notarialnej. Tak więc wypis aktu notarialnego
nie będzie zawierał wniosku o dokonanie odpowiedniego wpisu w księdze wieczystej,
a notariusz prześle sądowi wieczystoksięgowemu wypis aktu notarialnego wraz
z pozostałymi dokumentami stanowiącymi podstawę wpisu w księdze wieczystej. Na
podstawie art. 6264 § 2 do wniosku o dokonanie wpisu składanego za pośrednictwem
systemu teleinformatycznego notariusz (komornik sądowy lub naczelnik urzędu
skarbowego działający jako organ egzekucyjny) dołączy dokumenty, stanowiące
8