Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Traktatu o handlu bronią, sporządzonego w Nowym Jorku dnia 2 kwietnia 2013 r.

Druk nr 2521


Warszawa, 11 czerwca 2014 r.
SEJM

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja
Prezes Rady Ministrów

RM-10-45-14




Pani

Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowna Pani Marszałek
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy

- o ratyfikacji Traktatu o handlu bronią,
sporządzonego w Nowym Jorku dnia
2 kwietnia 2013 r.

W załączeniu przedstawiam także opinię dotyczącą zgodności
proponowanych regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że do prezentowania stanowiska Rządu
w tej sprawie w toku prac parlamentarnych został upoważniony Minister Spraw
Zagranicznych.

Z poważaniem

(-) Donald Tusk
Projekt
U S T A W A
z dnia
o ratyfikacji Traktatu o handlu bronią, sporządzonego w Nowym Jorku
dnia 2 kwietnia 2013 r.
Art. 1. Wyraża się zgodę na dokonanie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
ratyfikacji Traktatu o handlu bronią, sporządzonego w Nowym Jorku dnia 2 kwietnia
2013 r.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.





UZASADNIENIE

1. Potrzeba i cel związania Rzeczypospolitej Polskiej Traktatem
Idea Traktatu o handlu bronią została po raz pierwszy zaprezentowana przez Wielką
Brytanię w 2005 r. i uzyskała wsparcie Rady UE, która wezwała inne państwa do
poparcia tej inicjatywy.
Od momentu przedstawienia tej inicjatywy na forum ONZ Rząd RP udzielał jej
poparcia oraz brał aktywny udział w pracach zmierzających do jej doprecyzowania,
ustalenia celów i przedmiotu tego Traktatu oraz zakresu jego stosowania.
Międzynarodowe uwarunkowania polityczne i ekonomiczne, które legły u podstaw tej
inicjatywy, odwołują się do najszczytniejszych idei humanitarnych i dążenia do
zapewnienia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz upowszechniania zasad
przestrzegania praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego.
Według różnych szacunków w wyniku użycia broni strzeleckiej i lekkiej, która znalazła
się poza legalnym obiegiem, każdego roku ginie na świecie od 500 tys. do 2 mln ludzi.
Szczególnie dotknięte przez skutki nielegalnego obrotu bronią są Afryka, gdzie do
działań zbrojnych przeciwko ludności cywilnej angażowane są dzieci oraz Ameryka
Południowa, gdzie nadmierna akumulacja broni działa na korzyść karteli
narkotykowych i przestępczości zorganizowanej.
W wielu konfliktach zbrojnych o charakterze regionalnym i wewnętrznym jest
wykorzystywana broń, która jest dostarczana z zewnątrz, wbrew przyjętej przez
społeczność międzynarodową zasadzie przejrzystości w międzynarodowym handlu
bronią. Głównymi ofiarami działań zbrojnych, które prowadzą często do wielu
przestępstw i aktów terrorystycznych, stała się ludność cywilna, a w tym grupy
najsłabsze: kobiety, dzieci i osoby starsze.
W latach 90. XX wieku na forach międzynarodowych podejmowano różne inicjatywy,
których celem miało być wzmocnienie kontroli międzynarodowego obrotu bronią
konwencjonalną. Odnosiły się one głównie do procedur związanych z przejrzystością
w międzynarodowym handlu bronią, takich jak dobrowolna wymiana informacji
o transferach broni konwencjonalnej (Rejestr ONZ transferów broni konwencjonalnej),
czy Program działania Narodów Zjednoczonych na rzecz zapobiegania, zwalczania
i likwidacji nielegalnego handlu bronią strzelecką i lekką we wszelkich jego aspektach
2
oraz
międzynarodowy instrument umożliwiający państwom identyfikowanie
i śledzenie, w odpowiednim czasie i w niezawodny sposób, nielegalnej broni
strzeleckiej i lekkiej. Inicjatywy te mają ograniczony zakres oraz niewiążący
i pozaumowny charakter, co oznacza całkowitą dobrowolność stosowania zasady
przejrzystości, przewidzianej w tych instrumentach międzynarodowych.
Polska, zachowując od prawie 25 lat ciągłość swojej polityki zagranicznej w dziedzinie
bezpieczeństwa i rozbrojenia, wypełnia dobrowolnie zobowiązania wobec
podejmowanych pod auspicjami ONZ inicjatyw międzynarodowych zmierzających do
objęcia kontrolą międzynarodowego obrotu bronią konwencjonalną i wspiera ich
promowanie w państwach pozostających dotychczas poza ramami takiej kontroli.
Równoległym kierunkiem działań było zainicjowanie w latach 1995–1996 współpracy
między zainteresowanymi państwami w ramach Porozumienia w sprawie kontroli
eksportu broni konwencjonalnej i technologii podwójnego zastosowania, zwanego
Porozumieniem z Wassenaar. Porozumienie to podkreśla zasadę przejrzystości
w handlu bronią, definiuje listę towarów objętych kontrolą oraz określa zasady, którymi
powinny kierować się państwa uczestniczące w Porozumieniu przy przyznawaniu
zezwoleń eksportowych. Należy jednak zwrócić uwagę, iż z punktu widzenia prawa
międzynarodowego Porozumienie z Wassenaar ma charakter nieformalny i jest jedynie
zobowiązaniem politycznym dla państw uczestniczących. Ponadto Porozumienie,
skupiając jedynie 41 państw (w tym wszystkie państwa członkowskie UE, z wyjątkiem
Republiki Cypryjskiej) może być traktowane tylko jako rodzaj inicjatywy regionalnej,
niemającej przełożenia na większość państw świata, w tym na największych
producentów, eksporterów i importerów broni konwencjonalnej, pozostających poza
ramami wyznaczonymi przez powyższe standardy. Ponadto należy wziąć pod uwagę, że
każdy importer broni, nawet nieposiadający własnego przemysłu obronnego, staje się
automatycznie potencjalnym eksporterem. Z tego powodu konieczne było ujednolicenie
zasad regulujących międzynarodowy handel bronią na możliwie najwyższym,
akceptowalnym przez wszystkich, poziomie. Dodatkowym, chociaż istotnym dla strony
polskiej, elementem było także dążenie do wyrównywania prawnych warunków
funkcjonowania eksporterów z państw pozostających do tej pory poza systemem
kontroli z uwarunkowaniami już obowiązującymi eksporterów polskich.
Udział Polski we wszystkich wymienionych inicjatywach i porozumieniach, jak
również wdrożenie do krajowego systemu prawnego kryteriów Wspólnego Stanowiska
3
Rady UE nr 2008/944/WPZiB było konsekwencją zaangażowania Polski w promowanie
i upowszechnianie międzynarodowych norm w zakresie praw człowieka
i międzynarodowego prawa humanitarnego oraz przyjęcia dorobku prawnego Unii
Europejskiej w tym zakresie. Polska znalazła się w ten sposób w grupie państw
stosujących najwyższe standardy kontroli eksportu broni. Oprócz oczywistych korzyści
politycznych, daje to Polsce istotną przewagę w zakresie możliwości uzyskania
zaawansowanych technologii oraz przynosi ułatwienia w zakresie wewnątrzunijnego
obrotu, jednakże jednocześnie stawia polskich producentów i eksporterów broni
w mniej korzystnych warunkach konkurencyjnych wobec podmiotów gospodarczych
pochodzących z państw niestosujących się do podobnych reguł.
Powyższe uwarunkowania prowadzą do konkluzji o wyjątkowości i wysokiej wadze
inicjatywy przyjęcia Traktatu o handlu bronią, jako pierwszego w historii
współczesnego świata prawnie wiążącego instrumentu określającego zakres
przedmiotowy i funkcjonalny kontroli eksportu broni, a przede wszystkim ustalający
jednolite w skali globalnej kryteria oceny wniosków o wydanie zezwoleń na jej wywóz
(eksport).
Istotną przesłanką do podjęcia prac nad Traktatem była także konkluzja, iż przyjęte
w nim zasady ograniczające nielegalny międzynarodowy handel bronią będą
jednocześnie stanowić ważny czynnik wzrostu handlu uprawnionego i odbywającego
się w zgodzie z powszechnie akceptowanymi procedurami.
W grudniu 2006 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych,
przy poparciu delegacji RP, przyjęło rezolucję nr 63/240 dotyczącą przeprowadzenia
konsultacji w sprawie zakresu i treści przyszłego Traktatu. W następstwie tej rezolucji
w kolejnych latach przeprowadzono pod auspicjami ONZ prace Grupy Ekspertów
Rządowych, Otwartej Grupy Roboczej i Komitetu Przygotowawczego do Konferencji
dyplomatycznej w sprawie Traktatu, która odbyła się w dniach 2–27 lipca 2012 r.
W dniach 18–28 marca 2013 r. Końcowa Konferencja ONZ wypracowała tekst
Traktatu, który nie uzyskał jednakże konsensusu w wyniku sprzeciwu Syryjskiej
Republiki Arabskiej, Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej i Islamskiej
Republiki Iranu. Na wniosek grupy państw zainteresowanych przyjęciem Traktatu,
w tym Polski, Zgromadzenie Ogólne NZ w dniu 2 kwietnia 2013 r. formalnie przyjęło
tekst Traktatu o handlu bronią kwalifikowaną większością głosów (154 głosy – za,
4