Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz niektórych innych ustaw

– 28 – 
Art. 16. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 3, art. 21 
ust. 2, art. 49 ust. 3 oraz art. 52 pkt 2, 3 i 5 ustawy zmienianej w art. 1,  zachowują moc do 
dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie odpowiednio art. 3, 
art. 21 ust. 2, art. 49 ust. 3 oraz art. 52 pkt 2, 3 i 5 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu 
nadanym niniejszą ustawą, nie dłużej jednak niż przez okres 2 lat od dnia wejścia w życie 
niniejszej ustawy. 
Art. 17. Kadencja  członków  Rady  Programowej  Krajowej  Szkoły  Sądownictwa 
i Prokuratury trwa do końca okresu, na który zostali wybrani. Prokurator Generalny wskazuje 
3  członków  Rady  Programowej,  którzy  dołączają  do  obecnego  składu  Rady  Programowej. 
Kadencja  członków  wskazanych  przez  Prokuratora  Generalnego  upływa  wraz  z  kadencją 
pozostałych członków Rady Programowej. 
Art. 18. Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. 
U Z A S A D N I E N I E  
 
1. Wyjaśnienie potrzeby i celu ustawy 
Podstawowym celem projektowanej ustawy jest dostosowanie regulacji determinujących 
funkcjonowanie  Krajowej  Szkoły  Sądownictwa  i  Prokuratury,  w  tym  regulacji  odnoszących 
się do prowadzenia przez nią szkoleń, do zmieniających się warunków, w jakich działa wymiar 
sprawiedliwości, oraz zmian systemowych wprowadzonych w tym obszarze. 
W  związku  z  wejściem  w  życie  ustawy z dnia 10 maja 2013 r. o zmianie ustawy – 
Prawo o ustroju sądów powszechnych, którego skutkiem było obniżenie wymagań stawianych 
kandydatom na stanowisko asystenta  sędziego,  dalsze prowadzenie szkolenia w ramach 
aplikacji ogólnej  utraciło  w  dużej  mierze  swoje  uzasadnienie.  Założeniem  przyświecającym 
stworzeniu tej aplikacji  było  bowiem,  z jednej strony,  zapewnienie  możliwości  wyłonienia 
osób o najwyższych  kwalifikacjach,  które  mogłyby  następnie  kontynuować  kształcenie  na 
aplikacjach  specjalistycznych,  z  drugiej  zaś  –  przygotowanie  pozostałych  aplikantów  do 
wykonywania zawodu asystenta sędziego. Zniesienie wymogu ukończenia aplikacji ogólnej 
pozbawiło jednak ten ostatni element jakiegokolwiek znaczenia. Jednocześnie – jak pokazała 
praktyka  –  wśród  absolwentów  aplikacji ogólnej, którzy nie kontynuują nauki na aplikacjach 
sędziowskiej  oraz  prokuratorskiej,  nie ma  zbyt  wielu  osób  zainteresowanych  objęciem 
stanowiska asystenta sędziego. Abstrahując od przyczyn tego stanu rzeczy, należy podnieść, 
że  przeznaczanie  środków  publicznych na finansowanie szkolenia, które nie przynosi 
wymiarowi  sprawiedliwości  istotnych  korzyści  (zwłaszcza  w  sytuacji,  gdy  stale  brakuje 
środków na tzw. szkolenia ustawiczne sędziów, referendarzy sądowych, kuratorów zawodowych 
oraz  urzędników  zatrudnionych  w  sądach,  a  także  asesorów  prokuratury,  prokuratorów 
i innych  pracowników  poszczególnych  jednostek  organizacyjnych  prokuratury),  wywołuje 
poważne zastrzeżenia z punktu widzenia racjonalnego gospodarowania finansami publicznymi. 
Ponoszone w tym zakresie koszty nie mogą również zostać usprawiedliwione koniecznością 
selekcji  kandydatów  do  zawodu  sędziego  czy  też  prokuratora.  Wybór  najlepszych  może 
przecież  dokonywać  się  w  inny  sposób,  jak  choćby  w  drodze  konkursu  kwalifikującego 
absolwentów  wyższych  studiów  prawniczych  bezpośrednio  do odbywania wymienionych 
wyżej aplikacji specjalistycznych – sędziowskiej oraz prokuratorskiej. 
Z  tych  właśnie  powodów  głosy  postulujące  likwidację  aplikacji  ogólnej  pojawiały  się 
już od dłuższego czasu w debacie publicznej. W szczególności stanowisko takie prezentowane 
– 2 – 
było  wielokrotnie  przez  Krajową  Radę  Sądownictwa,  która  wskazywała,  że  niezbędne  jest 
podniesienie efektywności środków wydatkowanych na szkolenie wstępne kadr sądownictwa 
i prokuratury, a zarazem zmiana proporcji funduszy przeznaczanych na oba rodzaje szkoleń, 
tj. wstępne, realizowane w postaci aplikacji oraz wspomniane wcześniej szkolenia ustawiczne. 
Projektowana  ustawa  uwzględnia  przedstawione  oczekiwania,  a  ponadto  –  przez 
uzupełnienie  uregulowań  odnoszących  się  do  działalności  Krajowej  Szkoły  polegającej  na 
szkoleniu i doskonaleniu zawodowym sędziów,  asesorów  prokuratury,  prokuratorów  oraz 
pozostałych  osób  zatrudnionych  w  sądach  i  w  jednostkach  organizacyjnych  prokuratury  – 
zmierza  do  odmiennego  niż  dotychczas  rozmieszczenia  akcentów,  jeżeli  chodzi  o  zadania 
Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. 
Do  osiągnięcia  celu  w  postaci  racjonalizacji  środków  wydatkowanych  na  szkolenie 
wstępne kadr sądownictwa i prokuratury przyczyni się także rezygnacja ze stypendiów, jakie 
aktualnie  wypłacane  są  aplikantom  aplikacji  sędziowskiej  i  prokuratorskiej.  Stypendia te 
zostaną w nowym modelu kształcenia zastąpione wynagrodzeniami wypłacanymi aplikantom 
z racji zatrudnienia w sądach oraz jednostkach organizacyjnych prokuratury. Przewiduje się, 
że  wynagrodzenia  te  będą  zbliżone  do  wynagrodzeń  przysługujących  asystentom  sędziów. 
Warto  też  przy  okazji  podkreślić,  że  aplikanci,  którzy  obejmą  etaty  aplikanckie  w  sądach 
i jednostkach organizacyjnych prokuratury  –  zdobywając  przez wykonywanie pracy wiedzę 
oraz umiejętności praktyczne – równocześnie będą przyczyniali się do podniesienia wydajności 
macierzystych jednostek,  odpowiednio:  orzeczniczej  i  w  zakresie  zadań  powierzonych 
prokuraturze.  Proponuje  się  przy  tym,  aby  etaty aplikanckie  były  przydzielane  do  sądów 
okręgowych  oraz  prokuratur  okręgowych  po dokonaniu naboru na  kolejny  cykl szkolenia 
aplikacyjnego, co w większym stopniu niż do tej pory pozwoli na uwzględnienie preferencji 
aplikantów związanych z ich miejscem zamieszkania. Zmiana ta umożliwi zatem odbywanie 
aplikacji tym osobom, które jak dotąd nie mogły wziąć udziału w szkoleniu organizowanym 
centralnie. 
Konieczność gruntownego przemodelowania aplikacji sędziowskiej wiąże się dodatkowo 
z tym, że jej częścią jest 18-miesięczny staż na stanowisku referendarza sądowego. Niemniej 
wobec  obserwowanego  nikłego  ruchu  kadrowego,  który  nie  generuje  dostatecznej  liczby 
stanowisk  referendarskich,  zagwarantowanie  wszystkim  aplikantom  aplikacji  sędziowskiej 
zatrudnienia na stanowiskach referendarza  sądowego  byłoby  dość  trudne,  jeśli  nie  zupełnie 
nierealne.  Tym  samym  aplikacja  sędziowska  musi  ulec  stosownemu  skróceniu,  natomiast 
– 3 – 
wzmiankowany  staż  –  gdy  chodzi  o  kwalifikacje  niezbędne  do  ubiegania  się  o  stanowisko 
sędziowskie – powinien zostać zastąpiony wymogiem zatrudnienia na stanowisku asystenta 
sędziego  bądź  referendarza  sądowego.  Nawiasem  mówiąc,  ten  ostatni  warunek  znajduje 
zastosowanie  w  stosunku  do  osób,  które  odbyły  aplikację  sądową  w ramach poprzednio 
obowiązującego systemu kształcenia, czyli pod rządami art. 137–146a ustawy z dnia 27 lipca 
2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (por. art. 65 ust. 3 ustawy o Krajowej Szkole 
Sądownictwa i Prokuratury). Rozwiązanie to nie będzie więc stanowiło nowości normatywnej 
i będzie wypełniało zasadniczy cel, którym jest weryfikacja kwalifikacji absolwenta Krajowej 
Szkoły w kontekście jego przydatności do zawodu sędziego. 
Ustawa  o  Krajowej  Szkole  Sądownictwa  i  Prokuratury  wymaga  także  nowelizacji, 
w  takim zakresie, w jakim nie odzwierciedla  rozdziału  funkcji  Ministra  Sprawiedliwości 
i Prokuratora Generalnego. Dokonanie  przedmiotowego  rozdziału  powinno  niewątpliwie 
zostać uwzględnione przez przyznanie Prokuratorowi Generalnemu uprawnień, które sprawią, 
że  ten  ostatni  podmiot  przejmie  współodpowiedzialność  za  sposób i warunki  kształcenia 
zarówno przyszłych, jak i obecnych kadr wymiaru sprawiedliwości. 
Problematyka  odpowiedzialności  za  szkolenia  prowadzone  przez  Krajową  Szkołę  jest 
też determinantą, która przesądziła o przygotowaniu nowych rozwiązań odnoszących się do 
powoływania i odwoływania kierownictwa tej instytucji oraz angażowania jej wykładowców. 
Skoro  politycznie  za  sferę  związaną  z  funkcjonowaniem  szeroko  rozumianego  wymiaru 
sprawiedliwości  odpowiada  Minister  Sprawiedliwości,  to  zasadne  wydaje  się  być  również 
oddanie mu do dyspozycji takich instrumentów, które pozwolą mu na szybsze reagowanie na 
ewentualne nieprawidłowości lub przeciwdziałanie zatrudnianiu przez Krajową Szkołę osób, 
których kompetencje budzą jakiekolwiek zastrzeżenia. W tym drugim przypadku analogiczną 
kompetencję winien posiadać rzecz jasna także Prokurator Generalny. 
Niezależnie  od  tego  wypada  zauważyć,  że  ustawa  o  Krajowej  Szkole  Sądownictwa 
i Prokuratury  była  w  okresie  swego  obowiązywania  nowelizowana  11  razy.  Wykładnia jej 
przepisów oraz wykładnia przepisów aktów wykonawczych jest niespójna. Przejawem tego są 
liczne orzeczenia sądów administracyjnych. Przede wszystkim problematyczne w stosowaniu 
okazały  się  przepisy  normujące  kwestie  związane  z  ustalaniem miejsc aplikantów  na  liście 
klasyfikacyjnej,  na  podstawie  której  wydawane  są  decyzje  w  sprawie  przyjęcia  na aplikacje 
specjalistyczne.  Wyeliminowaniu  opisywanych  trudności  służyć  mają  nie  tylko  zmiany 
w zakresie  procedury naboru na aplikacje sędziowską  oraz  prokuratorską  (co  skądinąd  jest 
– 4 – 
związane z likwidacją aplikacji ogólnej), ale także zmodyfikowanie dotychczasowych zasad 
zaskarżania  decyzji  Dyrektora  KSSiP.  Mianowicie:  proponuje  się,  żeby  wzorem  regulacji 
obowiązującej na gruncie ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym 
(art. 169 ust. 14) podstawy odwoławcze ograniczały się wyłącznie do naruszenia warunków 
lub trybu rekrutacji na aplikacje. Wskazane jest również uzupełnienie bądź zmodyfikowanie 
innych  postanowień  ustawy  o  Krajowej  Szkole  Sądownictwa  i  Prokuratury.  Celowa  jest 
zmiana chociażby przepisu, który reguluje przetwarzanie danych osobowych przez Dyrektora 
KSSiP. Nie da się bowiem ukryć, że art. 56 ust. 1, w którym mowa jest jedynie o aplikantach, 
został ujęty zbyt wąsko. 
Wreszcie, należy zwrócić uwagę na fakt, że zasygnalizowanemu na wstępie obniżeniu 
wymagań, jakie stawiane są kandydatom na stanowisko asystenta sędziego, nie towarzyszyła 
nowelizacja ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze. Wobec tego ustawa ta nadal 
formułuje  względem  kandydatów  na  stanowisko  asystenta  prokuratora  wymóg  ukończenia 
co najmniej aplikacji ogólnej w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury. Utrzymywanie 
zróżnicowania  w  zakresie  przesłanek,  jakie  powinni  spełniać  asystenci  sędziów  i  asystenci 
prokuratorów nie znajduje jednak żadnego uzasadnienia. Sama likwidacja aplikacji ogólnej 
nie  rozwiązuje  jeszcze  tego  problemu,  gdyż  w  dalszym  ciągu  zatrudnienie na stanowisku 
asystenta prokuratora uzależnione byłoby od ukończenia aplikacji prokuratorskiej. To z kolei 
mogłoby  całkowicie  uniemożliwić  obsadzanie  tego  typu  stanowisk  w  razie  ich  zwolnienia. 
Stąd też pożądana jest „deregulacja” zawodu asystenta prokuratora w rozważanym aspekcie. 
Jednocześnie zachodzi konieczność uwzględnienia tego, że aplikanci aplikacji specjalistycznych, 
którzy  złożą  odpowiedni  egzamin  (sędziowski  lub  prokuratorski)  będą  mogli  ubiegać  się 
o etaty asystenckie. Okoliczność, że wymienione osoby odbyły szkolenie aplikacyjne oraz że 
ich wiedza i umiejętności zostały formalnie potwierdzone, winna skutkować potraktowaniem 
ich  w  odmienny  sposób  aniżeli  osób,  które  zdecydują  się  na  podjęcie  pracy  w  sądzie  czy 
określonej  jednostce  organizacyjnej  prokuratury  zaraz  po  ukończeniu  wyższych  studiów 
prawniczych. Przemawia to zatem za utworzeniem nowych stanowisk, tzn. starszego asystenta 
sędziego  oraz  starszego  asystenta  prokuratora.  Proponowana  zmiana  wpisuje  się  zresztą 
w  postulaty  zgłaszane  przez  środowisko  asystentów  sędziów,  którzy  –  w  odróżnieniu  od 
referendarzy  sądowych  –  pozbawieni  są  możliwości  awansu.  W  tej  sytuacji  wprowadzenie 
możliwości  zatrudnienia  na  stanowisku  wyższym  (naturalnie  po  przepracowaniu  pewnego 
czasu na stanowisku asystenta sędziego  lub  potwierdzeniu  swoich  kompetencji  w  drodze