Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw

terenem przez władającego, który jest obowiązany do przeprowadzenia remediacji na
podstawie projektowanego art. 101h ust. 2.
Zwolnienie z obowiązku remediacji jest uzależnione od braku możliwości
wszczęcia postępowania egzekucyjnego albo sytuacji, gdy egzekucja taka okazała się
bezskuteczna.
Z kolei dalej idącym szczególnym wyjątkiem jest nowy art. 101i pkt 3, który
zwalnia władającego powierzchnią ziemi z obowiązku rekultywacji (pojęcie, które po
nowelizacji ma zostać zastąpione terminem remediacja) na podstawie przepisów
dotychczasowych – art. 12 ustawy wprowadzającej. Mamy tu do czynienia z prawem
nabytym.
Dodatkowo – art. 101i pkt 4 (analogiczny do dotychczasowego art. 102 ust. 5 Poś)
jest jedynym przypadkiem, gdy remediacji dokonuje rdoś, mimo możliwości
zidentyfikowania i pociągnięcia do odpowiedzialności odpowiednio – władającego
powierzchnią ziemi albo sprawcy, który nie jest zwolniony z obowiązku remediacji na
podstawie art. 12 ustawy wprowadzającej. Utrzymanie tego przepisu wynika z potrzeby
zachowania możliwości działania dla rdoś, gdy z uwagi na istniejące istotne zagrożenia
dla zdrowia ludzi lub środowiska jest konieczne niezwłoczne podjęcie działań.
Jednakże, dokonanie remediacji przez rdoś w tym przypadku nie powoduje naruszenia
zasady „zanieczyszczający płaci”, gdyż projektowany art. 101k określa dla tego
przypadku zasady zwrotu poniesionych przez rdoś kosztów remediacji.
Należy przy tym zwrócić uwagę, że jeżeli władającym powierzchnią ziemi jest
przedsiębiorca, to w powyższych przypadkach wykonanie remediacji przez rdoś może
stanowić pomoc publiczną. Zatem niezależnie od projektowanych przepisów art. 101i,
określających zasady odpowiedzialności administracyjnej za przeprowadzenie
remediacji, muszą być w takiej sytuacji stosowane również odpowiednie przepisy
odnoszące się do zasad udzielania pomocy publicznej. Do tej pomocy mają
zastosowanie postanowienia Wytycznych wspólnotowych w sprawie pomocy państwa
na ochronę środowiska (Dz. Urz. UE C82 z 01.04.2008, str. 1).
W nowym art. 101i pkt 4 użyto wyrażenia „zagrożenie dla zdrowia ludzi”.
Szczegółowe uzasadnienie tego sformułowania zawarto w uzasadnieniu do definicji
remediacji (art. 3 nowy pkt 31b).
Proponowany art. 101j dotyczy harmonogramu zadań rdoś w zakresie historycznych
zanieczyszczeń powierzchni ziemi. Obecnie występuje obowiązek remediacji miejsc, na
37

których występuje historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi na podstawie
art. 102 ust. 4 Poś i obowiązek prowadzenia rejestru miejsc, m.in. na których obowiązek
remediacji obciąża rdoś na podstawie art. 110 Poś (przepisy zmienione art. 35 ustawy
szkodowej).
Aby zracjonalizować prowadzoną przez rdoś politykę remediacji historycznych
zanieczyszczeń powierzchni ziemi oraz ułatwić planowanie i wydatkowanie środków
finansowych przeznaczonych na ten cel, proponuje się w projektowanym art. 101j
opracowywanie przez rdoś harmonogramu obejmującego badania zanieczyszczenia
gleby i ziemi oraz remediację miejsc zanieczyszczonych, który uwzględni
priorytetyzację zadań biorąc pod uwagę zarówno zagrożenie dla zdrowia ludzi
i środowiska, jak i możliwości finansowania działań w tym zakresie. Wprowadzony
obowiązek przekazywania co 5 lat sprawozdania z realizacji zadań objętych tym
harmonogramem Generalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska ma na celu
zmobilizowanie organów do podejmowania zadań w tym zakresie. Natomiast
obowiązek konsultowania projektu harmonogramu z zarządami funduszy ochrony
środowiska ma zapewnić spójność polityki w zakresie finansowania remediacji.
Harmonogram remediacji historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi stanowi
dokument planistyczny, podobny np. do wojewódzkiego programu ochrony środowiska
(ale o znacznie węższym zakresie). Dokument ten nie decyduje o prawach
i obowiązkach władających powierzchnią ziemi ani podmiotów korzystających ze
środowiska. Obowiązki w zakresie ochrony powierzchni ziemi nakładane są w drodze
decyzji (decyzje te wymieniono w uzasadnieniu do nowego art. 101c).
Celem opracowania harmonogramu jest uporządkowanie realizacji zadań przez
rdoś. Harmonogram dotyczy jedynie terenów, na których to rdoś jest obowiązany do
remediacji. Zatem dokument ten nie może być przyjmowany ani w drodze decyzji (nie
dotyczy sprawy indywidualnej), ani w drodze aktu prawa miejscowego (nie może
stanowić aktu powszechnie obowiązującego).
Zdecydowano dla jasności proponowanych przepisów umieścić przepisy dotyczące
harmonogramu bezpośrednio po nowym art. 101i, który wskazuje obowiązki rdoś
w zakresie remediacji. Także w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska
oraz o ocenach oddziaływania na środowisko wprowadzono przepisy zobowiązujące do
udostępniania harmonogramów.
38

W projektowanym art. 101j ust. 3 użyto wyrażenia „zagrożenie dla zdrowia ludzi
lub stanu środowiska”. Szczegółowe uzasadnienie tego sformułowania zawarto
w uzasadnieniu do definicji remediacji (art. 3 nowy pkt 31b).
Nowy art. 101k dotyczy zwrotu kosztów remediacji, która została przeprowadzona
przez rdoś, w przypadku gdy, z uwagi na zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub
możliwość zaistnienia nieodwracalnych szkód w środowisku, jest konieczne
niezwłoczne jej podjecie. Proponowany art. 101k doprecyzowuje dotychczasowy
art. 102 ust. 7–9 Poś i został zredagowany analogicznie do art. 23 ustawy szkodowej,
aby zapewnić spójność regulacji w odniesieniu do historycznych zanieczyszczeń oraz
szkód w środowisku w powierzchni ziemi, które wystąpiły po dniu 30 kwietnia 2007 r.
Nowy art. 101l w stosunku do dotychczasowych przepisów art. 106 Poś został
uszczegółowiony, a jego konstrukcja ujednolicona z art. 13 ustawy szkodowej.
Wprowadzona w związku z transpozycją dyrektywy IED definicja remediacji oraz
związana z tym zmiana obowiązku oczyszczania gleby i ziemi do stanu wymaganego
standardami jakości na „usunięcie lub zmniejszenie ilości, kontrolowanie oraz
ograniczenie rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń …” powoduje, że będzie konieczne
przeprowadzenie bardziej szczegółowej analizy każdego przypadku terenu
zanieczyszczonego, w tym zagrożenia zdrowia ludzi i środowiska. Zamieszczone
w planie remediacji informacje stanowią podstawowe dane, konieczne do podjęcia
decyzji co do określenia sposobu wykonywania remediacji. Zatem w proponowanym
art. 101l ust. 2 zobowiązano obowiązanego do przeprowadzenia remediacji do
przedłożenia wniosku o wydanie decyzji ustalającej plan remediacji, który zawiera
projekt planu remediacji. Zakres projektu planu remediacji wskazuje art. 101l ust. 3.
Nowy art. 101l ust. 3 pkt 4 i 10 wprowadza wymaganie, aby badania
zanieczyszczenia gleby i ziemi, których wyniki mają być elementem projektu planu
remediacji, były wykonywane przez akredytowane laboratorium lub przez własne
laboratorium podmiotu korzystającego ze środowiska, jeżeli jest ono objęte systemem
zarządzania jakością. Szczegółowe uzasadnienie tego rozwiązania zawarto wyżej przy
uzasadnieniu nowego art. 101d ust. 1 pkt 4.
W projektowanym art. 101l ust. 3 pkt 6 użyto wyrażenia „zagrożenie dla zdrowia
ludzi lub stanu środowiska”. Szczegółowe uzasadnienie tego sformułowania zawarto
w uzasadnieniu do definicji remediacji (art. 3 nowy pkt 31b).
W nowym art. 101l ust. 4 określono zakres niezbędnych informacji, jakie muszą być
39

zawarte w decyzji ustalającej plan remediacji. W proponowanym art. 101l ust. 5
wskazano organy właściwe do zaopiniowania wydawanej przez rdoś decyzji, które
zostały wskazane analogicznie do dotychczasowych przepisów ustawy szkodowej,
z uwzględnieniem zmian proponowanych obecnie do tych przepisów (szczegółowe
uzasadnienie w rozdziale dot. przepisów ustawy szkodowej).
Nowy art. 101l ust. 6 zostaje wprowadzony w celu wyeliminowania działań
ograniczających bądź uniemożliwiających wykonanie remediacji oraz badań
związanych z oceną zanieczyszczenia gleby i ziemi przez innego niż władający
powierzchnią ziemi sprawcę lub upoważnioną przez niego osobę (np. pracownika
laboratorium), czyli w przypadkach, w których nie posiada on tytułu prawnego do
terenu, na którym występuje zanieczyszczenie gleby lub ziemi. Stąd też zobowiązuje się
władającego powierzchnią ziemi do umożliwienia przeprowadzenia badań i remediacji.
Przepis stanowi ujednolicenie z art. 17 ustawy szkodowej.
Projektowany art. 101m upoważnia organ do nałożenia, w drodze decyzji,
obowiązku przedłożenia projektu planu remediacji, w przypadkach gdy władający bądź
inny sprawca zaniedbuje obowiązek przeprowadzenia remediacji, do której
przeprowadzenia jest obowiązany. Obecnie sytuacja taka w odniesieniu do nałożenia
obowiązku przeprowadzenia rekultywacji jest regulowana przez art. 362 ust. 6 Poś,
jednakże art. 362, nie odnosząc się bezpośrednio do przepisów o ochronie powierzchni
ziemi, nie zawiera żadnych wytycznych, co do sposobu określenia planu remediacji.
Ponadto w projektowanych przepisach dodano obowiązek wezwania władającego lub
sprawcy do przedłożenia wniosku o wydanie decyzji ustalającej plan remediacji
zgodnie z nowym art. 101l ust. 2 przed wydaniem decyzji obligującej do
przeprowadzenia remediacji. Decyzja ta ustala plan remediacji na warunkach
nałożonych przez rdoś oraz obliguje do zwrotu kosztów opracowania przez rdoś planu
remediacji. Zatem istnieje potrzeba poinformowania obowiązanego do przeprowadzenia
remediacji, że jeżeli będzie uchylał się od obowiązku remediacji i nie przedłoży
wniosku, to zgodnie z nowym art. 101l ust. 2, zostanie wydana decyzja na podstawie
art. 101m ust. 1 pkt 2. W celu ujednolicenia wymagań analogiczne zmiany
wprowadzono w art. 15 ustawy szkodowej.
W nowym art. 101m ust. 2 pkt 1 lit. d użyto frazy „zagrożenie dla zdrowia ludzi lub
stanu środowiska”. Szczegółowe uzasadnienie tego sformułowania zawarto
w uzasadnieniu do definicji remediacji (art. 3 w nowym pkt 31b).
40

Nowy art. 101m ust. 2 pkt 1 lit. c oraz pkt 2 lit. e wprowadza obowiązek, aby
badania zanieczyszczenia gleby i ziemi wykonywane były przez akredytowane
laboratorium lub przez własne laboratorium podmiotu korzystającego ze środowiska,
jeżeli jest ono objęte systemem zarządzania jakością. Szczegółowe uzasadnienie tego
rozwiązania zawarto przy uzasadnieniu nowego art. 101d ust. 1 pkt 4.
Proponowany przepis art. 101m ust. 7 zostaje wprowadzony w celu wyeliminowania
działań ograniczających bądź uniemożliwiających wykonanie remediacji oraz badań
związanych z oceną zanieczyszczenia gleby i ziemi przez innego niż władający
powierzchnią ziemi sprawcę lub upoważnioną przez niego osobę (np. pracownika
laboratorium), czyli w przypadkach, jeżeli nie posiada on tytułu prawnego do terenu, na
którym występuje zanieczyszczenie gleby lub ziemi. Stąd też zobowiązuje się
władającego powierzchnią ziemi do umożliwienia przeprowadzenia badań i remediacji.
Przepis stanowi ujednolicenie z art. 17 ustawy szkodowej.
Przesłanką wprowadzenia art. 101n jest zapewnienie zgodności wykonania
remediacji z planem remediacji, ustalonym w drodze decyzji wydanej na podstawie
nowego art. 101l lub 101m. Należy przy tym zwrócić uwagę, że plan remediacji określa
m.in. sposób potwierdzenia przeprowadzenia remediacji oraz termin przedłożenia
dokumentacji z jej przeprowadzenia. Dokumentacja ta będzie podstawą dla rdoś do
stwierdzenia zgodności przeprowadzonej remediacji z ustalonym planem remediacji.
Przepis ten pozwala również, w przypadku stwierdzenia niezgodności z wydaną
decyzją, zastosować przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w zakresie
egzekucji obowiązków niepieniężnych. Proponowany przepis art. 101o wskazuje
potrzebę ustalenia, w drodze decyzji, planu remediacji, również w przypadku gdy
remediację wykonuje rdoś. W takim przypadku wydawana przez rdoś decyzja jest
kierowana do władającego powierzchnią ziemi, w celu wyeliminowania działań
ograniczających bądź uniemożliwiających wykonanie remediacji przez rdoś. Przepis
stanowi ujednolicenie z art. 17 ustawy szkodowej.
Proponowane przepisy art. 101o ust. 2 pkt 1 lit. d oraz pkt 2 lit. e wprowadzają
obowiązek, aby badania zanieczyszczenia gleby i ziemi wykonywane były przez
akredytowane laboratorium lub przez własne laboratorium podmiotu korzystającego ze
środowiska, jeżeli jest ono objęte systemem zarządzania jakością. Szczegółowe
uzasadnienie tego rozwiązania zawarto wcześniej przy uzasadnieniu nowego art. 101d
ust. 1 pkt 4.
41