Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw

historii danego terenu, a także prowadzi rejestr gruntów. Wciąż także, na podstawie
dotychczasowych przepisów, spoczywał i spoczywa na nim obowiązek prowadzenia
okresowych badań jakości gleby i ziemi (dotychczasowy art. 109 Poś). Co prawda
rejestry prowadzone przez starostów na podstawie przepisów Poś (art. 110) zostały
przekazane wojewodom, a następnie do rdoś, ale ich treść, kompletność i aktualność
budzą poważne wątpliwości. Zatem dokonanie ponownej identyfikacji historycznych
zanieczyszczeń powierzchni ziemi na poziomie powiatów jest niezbędne.
W nowym art. 101d ust. 7 doprecyzowano zakres zawartych w wykazie
sporządzanym przez starostę informacji na temat każdego z potencjalnych
historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi. Informacje te są konieczne do
podejmowania decyzji, kształtowania polityki i planowania finansowania remediacji
zanieczyszczonych miejsc, a szczególnie do ustalenia harmonogramu zadań w zakresie
historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi ustalanego przez rdoś (o którym
mowa w nowym art. 101j).
Nowy art. 101d ust. 8 obliguje starostę do aktualizacji wykazu co 2 lata. Dzięki
takiemu rozwiązaniu zawartość rejestru będzie stale aktualizowana danymi
spływającymi z poziomu powiatów i będzie mogła być wykorzystywana jako
wiarygodne źródło informacji o postępach prowadzonej identyfikacji terenów oraz ich
remediacji.
Zgodnie z nowym art. 101d ust. 9 dane zbierane przez starostę będą trafiać do rdoś,
jako organu właściwego w sprawach historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi.
Proponowany art. 101e ma na celu wykorzystanie wszystkich istniejących oraz
zbieranych w różnych celach informacji o stanie gleby i ziemi w celu uzupełniania
rejestru historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi, o którym mowa
w projektowanym art. 101c. Zobowiązanie podmiotu korzystającego ze środowiska do
zgłaszania organowi informacji w tym zakresie (nowy art. 101e ust. 1) pozwoli na
ograniczenie kosztów koniecznych do poniesienia przez organ. Należy zwrócić uwagę,
że do prowadzenia badań zanieczyszczenia gleby i ziemi są obowiązane podmioty
w ramach obowiązków wynikających z innych przepisów prawnych, takich jak
obowiązek stwierdzenia szkody w środowisku w powierzchni ziemi, a także
proponowane w związku z transpozycją dyrektywy IED obowiązki dla prowadzącego
instalację wymagającą pozwolenia zintegrowanego: sporządzanie raportu
początkowego, prowadzenie monitoringu w trakcie działania instalacji oraz
32

sporządzanie raportu końcowego.
Projektowany art. 101e ust. 3 ma umożliwić każdemu, kto stwierdził potencjalne
historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi, zgłoszenie tego faktu do starosty,
który będzie miał możliwość uwzględnić zgłoszone potencjalne historyczne
zanieczyszczenie w sporządzanym przez siebie wykazie, o którym mowa w nowym
art. 101d. Zgłoszenie będzie dobrowolne. Należy zwrócić uwagę, że w nowym art. 101e
ust. 4, określającym zakres zgłoszenia, w pkt 2 i 3 zastosowano wyrażenie „w miarę
możliwości”, które ogranicza zakres informacji wymaganych obligatoryjnie. Intencją
zobligowania do zawarcia w zgłoszeniu określenia opisu stwierdzonej sytuacji
wskazującej na występowanie potencjalnego historycznego zanieczyszczenia
powierzchni ziemi oraz dokumentacji, która uprawdopodobni jej wystąpienie (nowy
art. 101e ust. 4 pkt 4), było ograniczenie niezasadnych zgłoszeń historycznych
zanieczyszczeń powierzchni ziemi. Doświadczenia wynikające ze stosowania
analogicznego art. 24 ustawy szkodowej wskazują, że niezasadne zgłoszenia szkód
w środowisku w powierzchni ziemi są dość powszechne, angażując siły i środki rdoś na
prowadzenie postępowań wstępnych, których skutkiem jest odmowa wszczęcia
postępowania na podstawie przepisów ustawy szkodowej. Mając zatem na względzie
z jednej strony nieblokowanie możliwości zgłaszania, a z drugiej strony ograniczenie
zgłoszeń całkowicie niezasadnych, proponuje się zobligowanie zgłaszającego do
załączania dokumentacji, która uprawdopodobni występowanie zanieczyszczenia (m.in.
dokumentów urzędowych, opracowań eksperckich, a nawet dokumentacji fotograficznej
miejsca, na którym występuje degradacja, w tym np. zalegających odpadów, obumarłej
roślinności). Ze względu na fakt, iż nie każdy zgłaszający ma możliwość
przeprowadzenia badań zanieczyszczenia gleby i ziemi, nie jest uzasadnione
obligatoryjne wymaganie załączania ich wyników. Jednakże należy mieć na uwadze, że
badania zanieczyszczenia gleby i ziemi mogą być prowadzone np. w ramach
państwowego monitoringu jakości gleby i ziemi oraz przez krajowe jednostki naukowo-
badawcze w ramach realizacji różnych zadań. Źródłem danych w tym zakresie mogą
być wyniki badań uzyskiwane w wyniku zlecenia przez potencjalnych nabywców
nieruchomości gruntowych, szczególnie na terenach związanych z prowadzeniem
działalności przemysłowej. W takich przypadkach załączenie wyników badań przez
zgłaszającego nie powinno stanowić problemu.

33

Proponowany art. 101f stanowi nową wersję art. 107 Poś oraz jest analogiczny do
art. 20 ustawy szkodowej, z tym że wprowadzono w nim zmianę doprecyzowującą
brzmienie. Obowiązek prowadzenia badań będzie można nałożyć nie „na obszarze, na
którym istnieje przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi”, a na terenie, na
którym prowadzona była przed dniem 30 kwietnia 2007 r. działalność mogąca z dużym
prawdopodobieństwem powodować historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi
oraz istnieją przesłanki wskazujące na występowanie historycznego zanieczyszczenia
powierzchni ziemi. Dotychczasowy przepis art. 107 Poś trudno było zastosować do
identyfikowania terenów zanieczyszczonych, z uwagi na fakt, że do prowadzenia badań
można było zobowiązać dopiero po stwierdzeniu przekroczenia standardów jakości
gleby lub ziemi. Powstawała więc trudna sytuacja, w której najpierw trzeba było
przeprowadzić badania, aby zobowiązać do ich prowadzenia.
Możliwość nałożenia obowiązku prowadzenia badań zanieczyszczenia gleby i ziemi
na władającego powierzchnią ziemi, który jest podmiotem korzystającym ze
środowiska, daje organowi możliwość kontrolowania zanieczyszczonej gleby i ziemi
oraz identyfikacji zanieczyszczeń w powierzchni ziemi, jak również skuteczności
i słuszności przyjętej formy remediacji, bez przeznaczania na ten cel środków
publicznych, zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”. Zdecydowano nie
wprowadzać możliwości nałożenia tego obowiązku na władającego powierzchnią ziemi,
który nie jest podmiotem korzystającym ze środowiska, z uwagi na fakt, iż wykonanie
tego obowiązku przez osobę fizyczną może być trudne do wyegzekwowania. Przepis
dotychczasowego art. 107 Poś również dotyczył władającego powierzchnią ziemi
podmiotu korzystającego ze środowiska.
Zdecydowano się zrezygnować z nakładania obowiązku prowadzenia badań na
podmiot korzystający ze środowiska, który nie jest władającym powierzchnią ziemi, ale
jest zidentyfikowanym sprawcą zanieczyszczenia, co byłoby rozwiązaniem
analogicznym do zastosowanego w odniesieniu do określania zasad odpowiedzialności
za przeprowadzenie remediacji (art. 101h). Wprowadzenie takiego rozwiązania
mogłoby naruszać zasadę niedziałania prawa wstecz, jako że dotychczasowy art. 107
Poś nie przewidywał możliwości nakładania tego obowiązku na sprawcę
zanieczyszczenia, a jedynie na władający powierzchnią ziemi podmiot korzystający ze
środowiska.
34

Proponowany art. 101f ust. 2 wprowadza obowiązek, aby badania zanieczyszczenia
gleby i ziemi wykonywane były przez akredytowane laboratorium lub przez własne
laboratorium podmiotu korzystającego ze środowiska, jeżeli jest ono objęte systemem
zarządzania jakością. Szczegółowe uzasadnienie tego rozwiązania zawarto wcześniej
przy uzasadnieniu art. 101d ust. 1 pkt 4.
W związku z transpozycją dyrektywy IED z możliwości nałożenia tego obowiązku
wyłączono podmioty korzystające ze środowiska, obowiązane do remediacji, które
posiadają pozwolenie zintegrowane. Źródłem obowiązków w tym zakresie dla tych
podmiotów będą odpowiednie postanowienia w pozwoleniu zintegrowanym
zobowiązujące do prowadzenia badań (projektowany art. 211 ust. 6 pkt 4).
Aby ograniczyć potrzebę wykonywania wciąż nowych, kosztownych badań
wprowadzono w nowym art. 101f ust. 4 obowiązek przechowywania wyników tych
badań przez okres 5 lat (analogicznie do dotychczasowego art. 107 ust. 2 Poś).
W nowym art. 101g wskazano, iż rdoś może wykonywać badania jedynie, gdy nie
ma możliwości nałożenia tego obowiązku na władający powierzchnią ziemi podmiot
korzystający ze środowiska. Rozwiązanie takie jest zgodne z zasadą „zanieczyszczający
płaci”. Projektowany art. 101g ust. 2 wprowadza obowiązek, aby badania
zanieczyszczenia gleby i ziemi wykonywane były przez akredytowane laboratorium.
Szczegółowe uzasadnienie tego rozwiązania zawarto wcześniej przy uzasadnieniu
proponowanego art. 101d ust. 1 pkt 4.
Nowy art. 101g ust. 3 wskazuje rdoś, że wykonanie badań może zlecić w drodze
zamówienia publicznego na jednorazowe badania lub, w zależności od potrzeb, wybrać
stałego wykonawcę takich badań.
Przepis art. 101g ust. 4 i 5 zostaje wprowadzony w celu wyeliminowania działań
ograniczających bądź uniemożliwiających wykonanie badań związanych z oceną
zanieczyszczenia gleby i ziemi przez rdoś lub upoważnioną przez niego osobę
(np. pracownika laboratorium) na terenie władającego powierzchnią ziemi, na którym
występuje zanieczyszczenie gleby lub ziemi. Stąd też zobowiązuje się władającego
powierzchnią ziemi do umożliwienia przeprowadzenia badań na terenie będącym
w jego władaniu. Przepis zawiera rozwiązanie analogiczne jak w aktualnie
obowiązującym art. 17 ustawy szkodowej.
Projektowany art. 101h jest nową wersją art. 102 ust. 1–3 Poś, która dostosowuje
stosowaną terminologię do przyjętej w pozostałej części nowego brzmienia rozdziału
35

o ochronie powierzchni ziemi. W przypadku przepisów, w odniesieniu do historycznych
zanieczyszczeń powierzchni ziemi, w odróżnieniu od szkód w środowisku
w powierzchni ziemi, objętych ustawą szkodową, przyjęto zasadę domniemania
odpowiedzialności władającego powierzchnią ziemi za zanieczyszczenie gleby lub
ziemi, w okresie jego władania. Od odpowiedzialności może się on zwolnić,
udowadniając, że zanieczyszczenie spowodował inny podmiot oraz, że
zanieczyszczenie nastąpiło bez jego zgody i wiedzy. Określanie odpowiedzialności za
wykonanie remediacji istotnie odróżnia rozwiązania przyjęte dla historycznych
zanieczyszczeń powierzchni ziemi od przepisów ustawy szkodowej, w przypadku
których dużo prostsze jest wykazanie bezpośredniego związku przyczynowo-
-skutkowego między prowadzoną działalnością a zanieczyszczeniem oraz jest jedną
z przyczyn odrębnego uregulowania tych zagadnień.
Zaproponowany art. 101i jest analogiczny do dotychczasowego art. 102 ust. 4 i 5
Poś, natomiast jego konstrukcja została dostosowana do art. 16 ustawy szkodowej.
Dodatkowo wprowadzono określenie odpowiedzialności za przeprowadzenie
dotychczas niedokonanej rekultywacji terenów, które zostały zgłoszone na podstawie
art. 12 ustawy wprowadzającej i uwzględnione w rejestrze zawierającym informacje
o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi,
prowadzonym w przeszłości przez starostę. Rejestr ten na podstawie art. 36 ustawy
szkodowej został przekazany wojewodzie, a następnie na podstawie art. 161 ustawy
o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko – przekazany
przez wojewodę do rdoś.
Przedmiotowy przepis określa wyjątki w stosunku do generalnych zasad
odpowiedzialności za przeprowadzenie remediacji, określonych w art. 101h, wskazując
okoliczności, w których odpowiedzialny za jej przeprowadzenie jest rdoś. Są to te
szczególne sytuacje, w których zasada „zanieczyszczający płaci” nie może zostać
w pełni zachowana, z uwagi na brak możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności za
przeprowadzenie remediacji:
− władającego powierzchnią ziemi, który jest obowiązany do przeprowadzenia
remediacji na podstawie projektowanego art. 101h ust. 1,
− podmiotu, który został przez władającego powierzchnią ziemi wskazany jako inny
sprawca zanieczyszczenia, które zostało dokonane po dniu objęcia władania nad
36