Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o kredycie konsumenckim oraz o zmianie ustawy - Kodeks wykroczeń

Maksymalny pułap dotyczy wszystkich kosztów, które kredytobiorca jest zobowiązany
ponieść w związku z umową o kredyt oraz których poniesienie jest niezbędne do uzyskania
kredytu (koniunkcja kryteriów). Przepis nie wskazuje, że muszą to być koszty związane z
zawarciem umowy o kredyt. Mogą to być równie dobrze koszty związane z jej zmianą.
Przepis art. 5a ust. 1 stosuje się również odnośnie kosztów wynikłych ze zdarzeń mających
miejsce po zawarciu umowy o kredyt (o ile nie są to poszczególne koszty związane z
niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy o kredyt przez kredytobiorcę
wskazane w ust. 2; patrz dalsza część tego uzasadnienia). Spójnik alternatywy dalszej „oraz”
wskazuje, iż nie muszą to być jednocześnie koszty związane z umową o kredyt i których
poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu (np. koszty związane ze zmianą umowy, są
kosztami związanymi z umową o kredyt, lecz mogą one mieć miejsce w chwili, gdy kwota
kredytu jest już uzyskana). Zarazem należy wskazać, że chociaż łączna kwota wszystkich
kosztów obejmuje również koszty związane ze zmianą umowy o kredyt (co zostało explicite
w przepisie wskazane), to jeśli zmiana będzie miała charakter kredytowy, polegający na
przyznaniu dodatkowych środków pieniężnych czy też na przedłużeniu okresu spłaty, to limit
kosztów ulegnie zwiększeniu. Albowiem dwa składniki wskazane w pkt a oraz b
proponowanego przepisu art. 5a ust 1 są zależne od całkowitej kwoty kredytu (pierwszy i
drugi składnik), która ulegnie zwiększeniu oraz od okresu realizacji umowy o kredyt (drugi
składnik), który ulegnie wydłużeniu.

Poszczególne rodzaje kosztów, które są objęte dyspozycją przepisu, są określone tylko
przykładowo. Wskazuje na to użyty w przepisie zwrot „w szczególności”. Część rodzajów
kosztów może się zazębiać (n. p. „sporządzenie dokumentacji” może być uznane jako pojęcie
mieszczące się w pojęciu „obsługi”), jednakże wnioskodawcy specjalnie sporządzili tak
szeroki zbiór przykładowych kosztów (w tym mogących się pojęciowo nakładać), ze względu
na różne typy kosztów występujących w praktyce obrotu. Również celowym zabiegiem, choć
otwierającym pole do legislacyjnej dyskusji, było użycie w przepisie przez wnioskodawców
zwrotów kolokwialnych występujących w obrocie (np. „przewalutowanie kredytu”). Należy
jednak podkreślić, że są to tylko przykładowe rodzaje kosztów.

Użyte w przepisie art. 5a ust. 1 wyrażenie „całkowita kwota kredytu” jest tożsame z
wyrażeniem z art. 5 pkt 7 Ustawy.

Drugi ze składników określający górny pułap kosztów pozwala naliczać koszty w
wysokości 0,75% całkowitej kwoty kredytu za każdy tydzień realizacji umowy o kredyt, od
momentu, w którym kredytobiorca otrzymał do swej dyspozycji całkowitą kwotę kredytu do
momentu spłaty całkowitej kwoty kredytu. Takie rozwiązanie pozwala na modyfikację pułapu
kosztów w zależności od czasu trwania umowy o kredyt (i związanych z tym kosztami, n. p.
prowadzenia rachunku). Momentem, od którego można naliczać koszty według art. 5a ust. 1
pkt b, jest chwila, w której kredytobiorca otrzymał do swojej dyspozycji całkowitą kwotę
kredytu. Takie rozwiązanie jest podyktowane tym, by kredytodawcy nie przedłużali sztucznie
okresu trwania umowy o kredyt (n. p. poprzez rozciągnięte w czasie, wypłacanie częściami
sumy kredytu) celem adekwatnego zwiększania pułapu kosztów kredytu.

Przepis art. 5a używa pojęcia „kredytobiorca” zamiast „konsument”. Taki zabieg czyni
przepis użytkowo pojemniejszym i odpowiada zakresowi stosowania przepisu wskazanemu w
art. 5a ust. 7.

14. Koszty wyłączone (art. 5a ust. 2).

W myśl proponowanego przepisu art. 5a ust. 2, projektowane przepisy przewidują
koszty wyłączane z „łącznej kwoty wszystkich kosztów”.

Ustalony art. 5a ust. 1 limit nie może pozbawiać kredytodawców możliwości
celowego dochodzenia praw z umowy o kredyt w przypadku, gdy kredytobiorca,
nie wywiązuje lub nienależycie się wywiązuje ze swych zobowiązań umownych. Albowiem
kredytodawcy mają pełne prawo dochodzić swojej własności. Dlatego też, do kosztów
wskazanych ust. 1 nie zlicza się wymienionych taksatywnie kosztów związanych
z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy przez kredytobiorcę. Koszty
wyłączone są to:

● niezbędne koszty wezwań do dobrowolnego spełnienia świadczenia (np. monity,
wezwania do zapłaty);

● niezbędne koszty obsługi prawnej kredytodawcy lub pośrednika kredytowego
(np. koszty sporządzania wezwań do zapłaty, reprezentacji przed sądem);

● niezbędne koszty przyjazdu do sądu kredytobiorcy lub pośrednika kredytowego
innych niż koszty sądowe, a zatem nie będące kosztami wskazanymi w art. 5 ust. 1 pkt 1) i 2)
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych; Dz. U. 2010
Nr 90, poz. 594 ze zm.; dalej: „KSCU”), bowiem te koszty są ujęte zbiorczo w dalszej części
przepisu;

● równowartości zarobku utraconego przez kredytodawcę lub pośrednika
kredytowego wskutek stawienia się w sądzie innych niż koszty sądowe, a zatem nie będące
kosztami wskazanymi w art. 5 ust. 1 pkt 2) KSCU, bowiem te koszty są ujęte zbiorczo
w dalszej części przepisu;

● odsetki za czas opóźnienia się kredytobiorcy ze spełnieniem świadczenia
pieniężnego, czyli tzw. odsetki karne, określone w art. 481 KC, które są ograniczone pułapem
odsetek maksymalnych;

● koszty sądowych, w rozumieniu art. 2 ust. 1 KSCU;

● opłaty egzekucyjne, w rozumieniu art. 43 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o komornikach sądowych i egzekucji; Dz. U. 2011 Nr 231, poz. 1376 ze zm..

Koszty wyłączone można podzielić na koszty wyłączone względnie oraz koszty
wyłączone bezwzględnie.

Koszty wyłączone względnie jest to pierwsze pięć grup kosztów wskazanych w ust. 2.
Wnioskodawcy stoją na stanowisku, iż nie można pozwolić, by rozwinęła się praktyka
polegająca na tym, że kredytodawcy będą intencjonalnie liczyli na to, że dany kredyt nie
zostanie spłacony i w związku z tym będą mogli nałożyć na kredytobiorcę koszty dodatkowe,
przekraczające pułap wskazany art. 5a ust. 1, które będą generowały de facto zaplanowany
zysk. Dlatego też w sytuacji, gdy kredytodawca zawierając umowę (lub pośrednik kredytowy)
co najmniej przewiduje, iż kredytobiorca nie spłaci kredytu, to poszczególne koszty związane
z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy o kredyt będą wchodziły do limitu
kosztów wskazanych w ust. 1 (stąd można mówić o względności wyłączenia tych kosztów).
Nie wystarczy jednak, by na podstawie oceny ryzyka kredytowego kredytodawca mógł
przewidzieć, że kredytobiorca nie będzie spłacał kredytu, bowiem wielu klientów instytucji
parabankowych jest osobami o profilu zwiększonego ryzyka kredytowego, więc takie
prognozy mogłyby być częste. Chodzi o bardziej kwalifikowaną postać wiedzy po stronie
kredytodawcy, mianowicie o to, że kredytodawca, nie tyle mógł przewidzieć, ale wręcz
przewidywał. Zarazem, celem zapobiegnięciu sytuacji, w której kredytodawca ekskulpował
by się, poprzez podniesienie zarzutu, iż nie dokonał oceny ryzyka kredytowego
kredytobiorcy, a zatem nie mógł przewidzieć, iż kredyt nie zostanie spłacony, zdanie trzecie
w ustępie 2-gim wprowadza domniemanie niewzruszalne, polegające na tym, iż uznaje się,
że kredytodawca dokonał oceny zdolności kredytobiorcy do spłacenia zaciągniętego kredytu
wraz z odsetkami i kosztami wskazanymi w ust. 1, na warunkach określonych w umowie
o kredyt. Jest to konstrukcja podobna do konstrukcji art. 9 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 16)
Ustawy, jednakże, rozmyślnie zrezygnowano z odesłania do tychże przepisów, bowiem
przepis art. 9 ust. 1 Ustawy dotyczy tylko umów o kredyt konsumencki, zaś zakres stosowania
przepisu art. 5a zgodnie z ust. 7 jest pojemniejszy, a ocena ryzyka kredytowego w rozumieniu
art. 5 pkt 16) Ustawy obejmuje tylko spłatę kredytu wraz z odsetkami, nie uwzględniając
kosztów udzielenia i obsługi kredytu, zaś wyrażenie „na warunkach określonych w umowie o
kredyt” obejmuje większą liczbę możliwości niż „w terminach określonych w umowie o
kredyt”.

Koszty wyłączone bezwzględnie są to koszty sądowe i opłaty egzekucyjne.
Niezależnie od tego, czy kredytodawca przewidywał nieregulowanie swych zobowiązań
przez kredytobiorcę, do limitu kosztów określonych art. 5a ust. 1 nie zalicza się kosztów
sądowych i opłat egzekucyjnych, związanych z niewykonaniem lub nienależytym
wykonaniem umowy o kredyt przez kredytobiorcę. Ponoszenie tych kosztów może być
wyłączone z reguły określonej zdaniem drugim art. 5a ust. 2, bowiem koszty te nie przypadają
kredytodawcy lub jego pracownikom (n. p. radcom prawnym zatrudnionym
w przedsiębiorstwie kredytodawcy), a zatem nie stanowią źródła potencjalnego zysku
dla kredytodawcy. Ponadto należy zauważyć, iż problematycznym byłoby ograniczenie
(lub wyłączenie) możliwości pobrania od kredytobiorcy opłat za postępowanie sądowe,
należnych w znacznej części na rzecz Skarbu Państwa.

Użyte w tym oraz w innych przepisach nowelizacji wyrażenie „pośrednik kredytowy”
odpowiada znaczeniu nadanemu przez art. 5 pkt 3 Ustawy. Ze względu na rolę, jaką
odgrywają pośrednicy kredytowi – dokonywanie czynności faktycznych i prawnych
związanych z przygotowaniem, oferowaniem lub zawieraniem umowy o kredyt oraz
uzyskiwanie w związku z tym korzyści majątkowej – włączenie ich w struktury przepisów
niniejszej nowelizacji jest uzasadnione.

Co zrozumiałe, art. 5a ust. 2 nie wyłącza możliwości dochodzenia przez kredytodawcę
odszkodowania na zasadach ogólnych – gwarantuje to kredytodawcy art. 481 § 3 KC.

15. Obowiązek informacyjny (art. 5a ust. 3).

Zgodnie z proponowanym przepisem art. 5a ust. 3, przewidziano obowiązki
informacyjne. Przepis ten jest wypełnieniem normy pkt 22 preambuły Dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt
konsumencki oraz uchylającą dyrektywę Rady 87/102/EWG, który wskazuje na to, iż w
sytuacji, gdy państwo członkowskie zakazuje ponoszenia dodatkowych kosztów lub opłat,
„konsumenci powinni otrzymywać na etapie poprzedzającym zawarcie umowy o kredyt
odpowiednie informacje o występowaniu takich kosztów” (więcej o tej Dyrektywie w pkt. 30
niniejszego uzasadnienia).

Obowiązek poinformowania kredytobiorcy o limicie kosztów jeszcze przed zawarciem
umowy o kredyt jest podstawowym instrumentem zapewniającym kredytobiorcy właściwą
ilość przejrzystych informacji na temat kredytu konsumenckiego, pozwalającą na podjęcie
świadomej i przemyślanej decyzji co do zawarcia umowy o kredyt. Informacje te pozwolą w
sposób prosty porównać warunki na jakich udzielane są kredyty w ramach rynku krajowego.

Koszty, o których kredytodawca powinien poinformować kredytobiorcę, nie są tylko
kosztami, które kredytodawca zna w sposób pewny, ale i takimi, które kredytodawca może
oszacować lub przewidzieć.

Wnioskodawcy umyślnie zrezygnowali z odesłania do art. 24 ust. 1 i 2 Ustawy, bo to
na kredytodawcy ma ciążyć ryzyko przygotowania odpowiedniej informacji.

Informacja ma być przekazywana kredytobiorcy na trwałym nośniku, za który przepis
m. in. uznaje przekaz w formie pisemnej, faksem czy pocztą elektroniczną. Takie podejście
pozwala zawieranie umów o kredyt za pomocą środków komunikacji elektronicznej.
Informacja ma być przekazana za potwierdzeniem odbioru, wskazującym na to, iż została ona
przekazana przed momentem zawarcia umowy o kredyt. Ma to zagwarantować to, że
kredytobiorca dostanie odpowiednią informację przed zawarciem umowy o kredyt.

Wprowadzany przepis współgra z przepisem art. 16 Ustawy.

16. Sankcja kredytu darmowego (art. 5a ust. 4).

Art. 5a ust. 4 wprowadza t. zw. sankcję kredytu darmowego, w sytuacji, gdy
kredytodawca lub pośrednik kredytowy obciąża kredytobiorcę kosztami przekraczającymi
limit ustalony przepisem art. 5a ust. 1 lub gdy nie udziela informacji dotyczącej kosztów.
Kredytobiorca jest uprawniony wówczas do zwrotu kredytu bez odsetek i jakichkolwiek
kosztów, zaś dotychczas uiszczone koszty podlegają zwrotowi na wezwanie kredytobiorcy.

Przepis stanowi bardziej rygorystyczną wobec kredytodawców wersję przepisu art. 45
Ustawy i jest nawiązaniem do przepisu art. 15 uprzedniej ustawy o kredycie konsumenckim.
Zwiększenie rygorów jest motywowane zarówno ważnością materii (bezpośrednie
oddziaływanie ekonomiczne na interesy stron umowy o kredyt), jak i potrzebą zwiększonej
ochrony kredytobiorcy. Różnice między proponowanym przepisem a art. 45 to: ● wyrażenie
„konsument” zastąpiono wyrażeniem „kredytobiorca”; ● kredytobiorca nie musi składać
pisemnego oświadczenia, by móc zwrócić kredyt bez odsetek i innych kosztów (dodatkowo
wprowadza się analogiczny do art. 48 ust. 2 Ustawy przepis, iż kredytodawca nie może
uzależnić nabycia przez kredytobiorcę uprawnienia do kredytu darmowego od
poinformowania kredytodawcy przez kredytobiorcę); ● jeżeli umowa nie określa zasad i
terminów spłaty kredytu, kredytobiorca zwraca kredyt od dnia, w którym otrzymał do swej
dyspozycji całkowitą kwotę kredytu, a nie od dnia zawarcia umowy; ● niezależnie od
wysokości kredytu kredytodawca ma 10 lat na spłacenie kredytu; ● uprawnienie do kredytu
darmowego nie wygasa.