Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego

Druk nr 180

Warszawa, 28 grudnia 2011 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja
Pani

Ewa
Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej



Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2
kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani
posłowie wnoszą projekt ustawy:

- o zmianie ustawy o kombatantach oraz
niektórych osobach będących ofiarami
represji wojennych i okresu
powojennego.

Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy
upoważniamy pana posła Eugeniusza Czykwina.

(-) Romuald Ajchler; (-) Leszek Aleksandrzak; (-) Marek Balt; (-) Anna
Bańkowska; (-) Jacek Czerniak; (-) Eugeniusz Czykwin; (-) Tomasz
Garbowski; (-) Tadeusz Iwiński; (-) Dariusz Joński; (-) Ryszard Kalisz;
(-) Tomasz Kamiński; (-) Leszek Miller; (-) Grzegorz Napieralski;
(-) Cezary Olejniczak; (-) Artur Ostrowski; (-) Małgorzata Sekuła-
Szmajdzińska;
(-) Tadeusz
Tomaszewski;
(-) Jerzy
Wenderlich;
(-) Bogusław Wontor; (-) Stanisław Wziątek; (-) Zbyszek Zaborowski;
(-) Ryszard Zbrzyzny.
Projekt

USTAWA

z
dnia
2011
r.
o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji
wojennych i okresu powojennego


Art. 1

W ustawie z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących
ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371 z pó n.
zm.) wprowadza się następujące zmiany:

1) art. 4 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

„2. Przepisy ustawy stosuje się także do osób, które:
1) jako dzieci zostały odebrane rodzicom w celu poddania
eksterminacji lub w celu przymusowego wynarodowienia,
2) w wyniku działań formacji lub organizacji, o których mowa w
art. 1 ust. 2 pkt 5 ustawy, poniosły śmierć lub uszczerbek na
zdrowiu z przyczyn narodowościowych, religijnych i
rasowych.”;

2) dodaje się art. 25a w brzmieniu:

„Art. 25a
1. Osobie, która uzyskała uprawnienia kombatanckie na podstawie
art. 4 ust. 2 pkt 2, przysługuje od Skarbu Państwa
odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za
doznaną krzywdę. W razie śmierci tej osoby, uprawnienie to
przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców.
2.
ądanie odszkodowania i zadośćuczynienia należy zgłosić do
właściwego sądu okręgowego, za pośrednictwem Kierownika
Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, w
terminie roku od dnia uzyskania decyzji, o której mowa w art.
21 ust. 1.
3. W postępowaniu o odszkodowanie i zadośćuczynienie mają
odpowiednie zastosowanie przepisy rozdziału 50 Kodeksu
postępowania karnego.”.

Art. 2
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.


Uzasadnienie

Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych
osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego
przewiduje objęcie jej przepisami osób i ich prawnych spadkobierców –
rodziców i dzieci.
Projekt przewiduje prawo ubiegania się tych osób o zadośćuczynienie za
doznane krzywdy. Dotyczy on obywateli polskich, którzy ucierpieli w wyniku
zbrodni ludobójstwa popełnionych przez podziemne oddziały zbrojne po
zakończeniu II wojny światowej.
Konieczność przyznania takiego prawa wynika z faktu uchwalenia przez
Sejm RP przepisów prawa, w szczególności ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku
„o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za
działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego” na podstawie,
których rodzinom żołnierzy oddziałów zbrojnego podziemia, którzy popełnili,
stwierdzoną prawomocnym postanowieniem prokuratorskim, zbrodnię
ludobójstwa wypłacane są odszkodowania. Miedzy innymi, wyrokiem Sądu
Warszawskiego Okręgu Wojskowego w Warszawie (sygn. akt OUn 293/95 z
dnia 4 czerwca 1996 roku) przyznano odszkodowanie i zadośćuczynienie
rodzinie Romualda Rajsa.
Romuald Rajs, pseudonim ,,Bury” w 1946 roku był dowódcą oddziału
Pogotowia Akcji Specjalnej – Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (PAS
NZW). Oddział ten w 1946 roku na terenie byłego powiatu Bielsk Podlaski
dokonał szeregu zbrodni na ludności przynależącej do białoruskiej grupy
narodowościowej o wyznaniu prawosławnym. Instytut Pamięci Narodowej
Oddziałowa Komisja cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w
Białymstoku przeprowadziła w tej sprawie śledztwo, w którym popełnione przez
oddział ,,Burego” czyny zakwalifikował jako „zbrodnie przeciwko ludzkości
popełnione w celu wyniszczenia części obywateli polskich, z powodu ich
przynależności do białoruskiej grupy narodowościowej o wyznaniu
prawosławnym”.
Istniejący stan prawny nie daje się, w ocenie wnioskodawców, pogodzić się
z konstytucyjną zasadą sprawiedliwości społecznej. Oczywisty jest bowiem fakt,
że osoby cywilne, które poniosły uszczerbek na zdrowiu w wyniku działań
zorganizowanych grup zbrojnych po okresie II wojny światowej, powinny
otrzymać zadośćuczynienie za doznane krzywdy. Jeśli Państwo polskie
przyjmuje na siebie odpowiedzialność za działalność tychże grup uznając je za
działające w jego imieniu i wypłaca odszkodowania spadkobiercom żołnierzy
walczących w tych oddziałach, mimo popełnienia przez tych żołnierzy zbrodni
(mordowanie i spalenie żywych ludzi – w tym kobiet i dzieci jak miało to
miejsce we wsi Zaleszany), to realizując wspomnianą zasadę sprawiedliwości
społecznej, powinno naprawiać szkody cywilnym osobom postronnym.
W obecnym stanie prawnym wprowadzenie proponowanego uregulowania
jest niezbędne, gdyż przepisy prawa cywilnego określają czas, w jakim rodziny
osób zamordowanych mogły ubiegać się o odszkodowania. Okres ten upłynął.
W związku z tym, iż dopiero w czerwcu 2005 roku wydane zostało wspomniane
wyżej postanowienie IPN, niezbędne jest wprowadzenie wnioskowanej
nowelizacji, która przywróci czas do wniesienia do sądu wniosku o
zadośćuczynienie.
W tej sprawie istotny jest fakt ukrywania przez władze PRL miejsc
pochówku części ofiar zbrojnego podziemia. Rodziny zamordowanych przez
oddział Burego – grupa 30 „furmanów” – o miejscu pochówku swoich bliskich
dowiedziały się w połowie lat dziewięćdziesiątych, a okoliczności ich śmierci
ustalone zostały we wspomnianym śledztwie IPN w 2005 roku.
Nie jest możliwe precyzyjne określenie liczby osób, które obejmie
proponowana nowelizacja. Szacuje się, że liczba możliwych wniosków nie
przekroczy 100. Jeśli przyjąć, że przyznane zadośćuczynienie wyniesie około 50
tys. zł – taką sumę sąd przyznał wdowie Romualda Rajsa – to skutki finansowe
dla budżetu państwa nie przekroczą 5 mln zł.
Dokładne określenie kosztów związanych z uchwaleniem ustawy nie jest
możliwe, gdyż o wysokości odszkodowań i zadośćuczynieniu, każdorazowo,
będzie decydował sąd.
Do najważniejszych skutków społecznych, jakie wywoła wejście w życie
projektowanej ustawy, należy zaliczyć usunięcie stanu bezprawności, wzrost
poczucia sprawiedliwości społecznej i dziejowej.
Projekt nie obejmuje spraw regulowanych prawem Unii Europejskiej.
Projekt nie został poddany konsultacjom, o których mowa w art. 34 ust.
Regulaminu Sejmu.
Z powyższych przyczyn uchwalenie załączonego projektu ustawy wydaje
się celowe i uzasadnione. Z uwagi na wiek zainteresowanych regulacja wymaga
pilnego uchwalenia.



Warszawa, 11 stycznia 2012 r.
BAS-WAPEiM-614/11


Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach
będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego
(przedstawiciel wnioskodawców: poseł Eugeniusz Czykwin)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2009 r. Nr 5, poz.
47, ze zmianami) sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Przedstawiony projekt ustawy przewiduje zmianę art. 4 ust. 2 oraz
dodanie art. 25a w ustawie z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz
niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu
powojennego (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371, ze zmianami). Zmiana dotyczy
rozszerzenia zakresu podmiotowego ustawy o osoby, które w wyniku działań
polskich podziemnych formacji wojskowych lub organizacji
niepodległościowych (określonych w art. 1 ust. 2 pkt 5 zmienianej ustawy)
poniosły śmierć lub uszczerbek na zdrowiu z przyczyn narodowościowych,
religijnych i rasowych. Osoby, które na tej podstawie uzyskają uprawnienia
kombatanckie (a w razie ich śmierci – ich małżonkowie, dzieci i rodzice) będą
miały prawo do odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za
doznaną krzywdę. Projekt określa tryb i termin zgłaszania żądania
odszkodowania i zadośćuczynienia, a także przewiduje odpowiednie stosowanie
przepisów rozdziału 50 kodeksu postępowania karnego dotyczącego zażaleń.
Proponowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia
ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy
Kwestie stanowiące przedmiot projektu ustawy nie są regulowane
prawem Unii Europejskiej.