Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego

systemem dozoru elektronicznego.
Zdaniem projektodawcy powyższe założenie nie jest do końca trafne.
Skazany przebywający w zakładzie karnym przez cały czas poddawany jest pracy
resocjalizacyjnej, jego zachowanie oceniane jest i korygowane przez
wyspecjalizowane służby penitencjarne. Dlatego też projektodawca założył,
iż podstawową przesłanką do objęcia skazanego przebywającego w zakładzie
karnym systemem dozoru elektronicznego powinno być jego zachowanie i postawa
prezentowane podczas wykonania części kary. Oczywiście przesłanki natury
technicznej, czy też przesłanka dotycząca zgodę innych osób na zamieszkiwanie ze
skazanym odbywającym karę w SDE, pozostają wspólne dla obydwu kategorii
osób, które mogą być objęte systemem (tj. trafiających do systemu „z wolności”
albo z warunków izolacji więziennej). Tym samym wyodrębnienie w osobnym
przepisie (projektowany ust. 3 art. 6) przesłanek dotyczących skazanego
znajdującego się już w zakładzie karnym, a więc podlegającego istotnym
oddziaływaniom wychowawczym, umożliwiającym równocześnie bardziej trafne
prognozowanie jego zachowania, niż może mieć to miejsce w odniesieniu do
osoby, która odbywania kary pozbawienia wolności jeszcze nie rozpoczęła, wydaje
się nie tylko poprawne legislacyjnie, ale również w pełni uzasadnione
merytorycznie.
W nowym art. 6 ust. 1 pkt 5 obok upoważnionego podmiotu dozorującego
jako organu upoważnionego do wykonywania dozoru wskazano także podmiot
prowadzący centralę monitorowania (rozdzielenie tych podmiotów nastąpiło
z dniem 1 stycznia 2011 r., w wyniku decyzji Ministra Sprawiedliwości) oraz, po
drugie, do warunków technicznych (dotychczas rozumianych jedynie jako
możliwości techniczno-organizacyjne) dodano warunki mieszkaniowe. Zmiana ta
ma na celu prawidłowe wykonywanie obowiązków wynikających z art. 42 ustawy.
Zgodnie z art. 42, przed wydaniem postanowienia o udzieleniu skazanemu
zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru
elektronicznego sąd penitencjarny ustala, czy na przeszkodzie udzieleniu zezwolenia
10
na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją
warunki techniczne. W tym celu sąd żąda nadesłania informacji od upoważnionego
podmiotu dozorującego. Jeżeli udzieleniu zezwolenia na odbycie kary w systemie
dozoru elektronicznego stoją na przeszkodzie warunki techniczne, sędzia
penitencjarny pozostawia wniosek bez rozpoznania.
W art. 8 przewidziano możliwość składania wniosku przez prokuratora oraz
sądowego kuratora zawodowego o nałożenie na skazanego obowiązków
określonych w art. 72 Kodeksu karnego. Dotychczas przepisy nie przewidywały
możliwości składania takiego wniosku przez te podmioty. Nie ulega wątpliwości,
że szczególnie kurator sądowy, będący organem postępowania wykonawczego,
posiada tak istotną wiedzę o skazanym i środowisku, w którym skazany przebywa,
że nadanie mu legitymacji ustawowej do występowania do sądu penitencjarnego
z określonymi wnioskami jest w pełni uzasadnione. Nadanie takiego uprawnienia
kuratorom zawodowym doprowadzi do wzmocnienia zindywidualizowanego
oddziaływania na skazanego – co stanowi jeden z najważniejszych aspektów
i walorów wykonywania kary w tym systemie.
Proponowane przepisy porządkują i ułatwiają również praktykę w zakresie
tzw. harmonogramu odbywania kary w SDE przez skazanego, tj. przedziałów czasu
w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia (projektowany art. 10).
W aktualnym stanie prawnym jedynym uprawnionym w tym zakresie organem jest
sąd penitencjarny. Projekt proponuje, by te techniczne czynności przekazać
w pierwszym rzędzie do kompetencji sądowych kuratorów zawodowych, którzy
pełnią wszak doniosłą rolę w organizowaniu i kontrolowaniu wykonywania kary
pozbawienia wolności w tym systemie, i w konsekwencji od ich dokonywania
odciążyć sędziów penitencjarnych (podobne rozwiązanie funkcjonuje w przypadku
wykonywania kary ograniczenia wolności). W tym celu uregulowano też
rejestrowanie zdarzeń w systemie komunikacyjno-monitorującym (projektowany
art. 2 ust. 4 pkt 4).
Zmieniono przepisy dotyczące zgłaszania przez skazanego gotowości do
11
zainstalowania elektronicznego urządzenia rejestrującego lub założenia nadajnika,
w terminie i w sposób określony przez sąd penitencjarny (art. 15-17 i art. 44 ust. 1
pkt 2). Zmiana polega na zgłaszaniu gotowości do upoważnionego podmiotu
dozorującego (dalej: UPD), a nie do centrali monitorowania. Obowiązujące
dotychczas przepisy dotyczyły sytuacji, gdy czynności nałożone na centralę
monitorowania wykonywał UPD. Decyzją Ministra Sprawiedliwości z dniem 1
stycznia 2011 r. wskazano Centralny Zarząd Służby Więziennej jako podmiot
prowadzący centralę monitorowania. W związku z tym zbędnym jest
pośredniczenie centrali monitorowania w procesie instalacji urządzeń
monitorujących, gdyż to UPD wyznacza termin i czas tej instalacji, a rola centrali
monitorowania sprowadza się jedynie do przekazywania zgłoszenia. Celowe wydaje
się odciążenie centrali monitorowania od tej jedynie technicznej czynności.
Zmiana art. 30 ma na celu obligatoryjne zarządzanie przez sąd penitencjarny
usunięcia elektronicznych urządzeń monitorujących w przypadku uchylenia
zezwolenia na odbycie przez skazanego kary w SDE. Dotychczas art. 30 regulował
jedynie, w jakim zakresie karę pozbawienia wolności uznać za wykonaną w razie
uchylenia zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru
elektronicznego. Nie określono natomiast, czy i jakie czynności należy podjąć
w przedmiocie dalszego stosowania elektronicznych urządzeń monitorujących.
Proponowany przepis punktu 2 nakazuje obligatoryjne niezwłoczne usunięcie tych
urządzeń.
Dodanie art. 37a wiąże się z określeniem właściwości sądu penitencjarnego,
w którego okręgu skazany posiada miejsce stałego pobytu w przedmiocie orzekania
o warunkowym zwolnieniu. Czynności te podejmowane są przez sąd na
posiedzeniu. W ust. 2 wprowadzono możliwość składania wniosku w tym
przedmiocie przez sądowego kuratora zawodowego, gdyż dotychczas nie było to
uregulowane w ustawie. Jednocześnie nie można stosować odpowiednio art. 161 §
2 Kodeksu karnego wykonawczego, który dotyczy podobnych rozwiązań
stosowanych w przypadku wykonywania bezwzględnej kary pozbawienia wolności,
12
ponieważ niecelowe jest przyznanie przedmiotowego uprawnienia w systemie
dozoru elektronicznego dyrektorowi zakładu karnego. Ust. 3 reguluje konieczną
czynność formalną sądu w postaci uchylenia zezwolenia na odbycie kary w systemie
dozoru elektronicznego w przypadku udzielenia warunkowego zwolnienia. Ust. 4
nie dopuszcza do dodatkowego, łagodniejszego traktowania w postaci
dobrodziejstwa udzielania warunkowego zwolnienia wobec sprawców przestępstw
lub przestępstw skarbowych, jeśli odbywają oni zastępczą karę pozbawienia
wolności. Ust. 5 nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów o doprowadzeniu
skazanego do zakładu karnego i niedopuszczalności ponownego zezwolenia na
odbycie kary przez skazanego w systemie dozoru elektronicznego w razie uchylenia
takiego zezwolenia w przypadkach odwołania warunkowego zwolnienia.
Zmieniono art. 60 ustawy w celu przełożenia ciężaru przechowywania
i archiwizowania danych osobowych oraz informacji zarejestrowanych w związku
z wykonywaniem czynności materialno-technicznych z centrali monitorowania
na UPD. Powyższe rozwiązanie jest uzasadnione podobnymi przesłankami,
jak w przypadku wprowadzenia zmian dotyczących zgłaszania przez skazanego
gotowości do zainstalowania elektronicznych urządzeń monitorujących.
Od 1 września 2009 r. to UPD dokonuje archiwizacji danych osobowych. Tylko on
jest w posiadaniu dokumentacji „papierowej” dotyczącej skazanego, która również
podlega zarchiwizowaniu, ponadto dysponuje odpowiednim pomieszczeniem

i sprzętem, który pozwala w bezpieczny sposób archiwizować i przechowywać dane
osobowe. Służby informatyczne UPD posiadają odpowiednią wiedzę, uprawnienia
i umiejętności bezpiecznego usuwania z systemu komunikacyjno - monitorującego
danych osobowych oraz informacji zarejestrowanych w związku z wykonywaniem
czynności materialno-technicznych. Przejęcie tej czynności przez centralę
monitorowania wiązałoby się z dodatkowymi nakładami finansowymi.
Projektowana regulacja nie zawiera przepisów technicznych w rozumieniu
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania
krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz
13
z 2004 r. Nr 65, poz. 597) i nie podlega notyfikacji Komisji Europejskiej.
Projektowana regulacja nie będzie wymagała notyfikacji Komisji
Europejskiej w trybie ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach
dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404, z późn. zm.). Projekt
nie wymaga też przedłożenia, instytucjom i organom Unii Europejskiej oraz
Europejskiemu Bankowi Centralnemu w celu uzyskania opinii, dokonania
konsultacji lub uzgodnienia.

Proponowane przepisy dotyczą skazanych odbywających karę pozbawienia
wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego lub
spełniających przesłanki do odbywania kary w tym systemie, jak również
wpływać będą na organy postępowania wykonawczego – w szczególności sądy
penitencjarne oraz kuratorów sądowych.

Projektowane przepisy nie spowodują dodatkowych skutków finansowych
dla budżetu państwa. Wszelkie wydatki są pokrywane ze środków zaplanowanych
na wykonywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie
dozoru elektronicznego zgodnie z umową nr 1 z dnia 8 stycznia 2009 r. zawartą
pomiędzy Ministrem Sprawiedliwości, a Konsorcjum Comp S.A. na utworzenie,
wdrożenie i eksploatację Systemu Dozoru Elektronicznego. Wejście w życie
projektowanych rozwiązań nie będzie angażowało środków budżetu państwa
ponad środki dotychczas planowane na ten cel.
Proponowane przepisy przyczynią się wręcz do zmniejszenia wydatków
budżetu państwa na wykonywanie bezwzględnej kary pozbawienia wolności
z tytułu wykonywania kary w systemie dozoru elektronicznego poza zakładem
karnym. Miesięczny koszt wykonywania kary w SDE wobec jednego skazanego
wynosi do dnia 31 grudnia 2011 r. 40,00 zł - ten koszt został wynegocjowany
podczas wdrażania systemu. Maksymalna zdolność do wykonania kary w tym
okresie przewidziana jest w stosunku do 4000 skazanych. Od dnia 1 stycznia 2012
14