Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Uzasadnienie

Cel i potrzeba wydania ustawy
Obecnie prowadzenie przedszkoli, oddziałów przedszkolnych oraz innych form
wychowania przedszkolnego należy do zadań własnych gminy i jest finansowane
z dochodów własnych gromadzonych w jednostkach samorządu terytorialnego.

Podejmowanie pracy przez młodych rodziców powoduje konieczność maksymalnego
umożliwienia ich dzieciom korzystania z edukacji przedszkolnej połączonej z opieką
i wychowaniem. Funkcje i zadania miejsc, w których realizowana jest edukacja
przedszkolna, ukierunkowane są na dziecko, jego wychowanie oraz prawidłowy
i wszechstronny rozwój. Nadal jednak odczuwany jest brak miejsc edukacji
przedszkolnej, których istnienie pozwala na wyrównywanie szans edukacyjnych
dzieci w wieku 3-5 lat ze środowisk zarówno wielkomiejskich, jak i wiejskich.

W Polsce wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego wzrósł skokowo
w ostatnich czterech latach. Obecnie edukacją przedszkolną objętych jest ogółem już
ok. 65% dzieci w wieku 3-5 lat. Na wsi odsetek ten wynosi 43,1%. Dla porównania w
roku szkolnym 2006/2007 wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego
wynosił 44,5%, a na wsi 21,2%.
Rzeczywisty stan w dziedzinie która ma być unormowana
Analiza obowiązujących przepisów prawa oświatowego w obszarze edukacji
przedszkolnej prowadzi do wniosku, że obecne rozwiązania systemowe
w powyższym zakresie powodują wiele ograniczeń utrudniających osiągnięcie
satysfakcjonującej skuteczności i efektywności w zakresie zwiększania wskaźnika
upowszechniania wychowywania przedszkolnego.
Obecnie funkcjonujące polskie prawo oświatowe zawiera wprawdzie regulacje
prawne pozwalające na realizację wychowania przedszkolnego, ale w praktyce
okazują się one nie w pełni skuteczne. Należy więc wprowadzić zmiany, które
spowodują faktyczne wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci poprzez
konsekwentne upowszechnianie edukacji przedszkolnej zarówno na terenach
wiejskich, jak i miejskich.

Napływające ostatnio z całego kraju sygnały dotyczące niewłaściwego stosowania
przez samorządy gminne przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. w zmianie
ustawy o systemie oświaty, polegającego na zawyżaniu opłat za przedszkola,
wprowadzanie kar za nieodebranie dziecka w deklarowanym czasie itp. skłaniają do
złożenia niniejszego projektu ustawy. Głównym jego tematem jest wsparcie
finansowe gmin w realizacji zadań z zakresu wychowania przedszkolnego. Okazuje
się bowiem, że to przede wszystkim względy ekonomiczne powodują przenoszenie
przez gminy ciężaru prowadzenia edukacji przedszkolnej na rodziców.
Zmiany proponowane w ustawie dotyczą stworzenia mechanizmu wsparcia
finansowego organów prowadzących przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach
i podstawowych i inne formy wychowania przedszkolnego, co ma przyczynić się do
rozwoju i upowszechnienia wychowania przedszkolnego w kraju oraz zwiększenia
jego dostępności, a tym samym zaspokojenia potrzeb w tym zakresie.

Przedstawiciele gmin dowodzą, że ich dochody pochodzące z podatków od osób
fizycznych i prawnych są niewystarczające do realizacji powyższego zadania, a
5

częściowe przejęcie finansowania wychowania przedszkolnego przez państwo
pozwoli gminom na stopniowe odbudowanie sieci przedszkoli.
W wielu krajach europejskich edukacja dzieci w wieku przedszkolnym jest
finansowana przez władze centralne.

Konsekwencją wprowadzanych zmian jest także zmiana sposobu dotowania
organów prowadzących publiczne przedszkola i inne formy wychowania
przedszkolnego, niebędących jednostkami samorządu terytorialnego. Ponadto
proponuje się zmianę sposobu dotowania niepublicznych przedszkoli i innych form
wychowania przedszkolnego.

Wprowadzenie nowej regulacji prawnej w art. 14d jest konsekwencją propozycji
częściowego przejęcia przez państwo kosztów prowadzenia przedszkoli publicznych,
tzn. objęcia dofinansowaniem zadań związanych z prowadzeniem przez gminy
edukacji przedszkolnej.
Proponowane zmiany mają przyczynić się do rozwoju i upowszechnienia
wychowania przedszkolnego w kraju oraz zwiększenia jego dostępności, a tym
samym zaspokojenia potrzeb w tym zakresie.
Źródła finansowania ustawy oraz skutki dla budżetu państwa.
Przewiduje się wprowadzenie dotowania zadań związanych z prowadzeniem przez
gminę przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego:
1) od dnia 1 stycznia 2012 r. – dzieci 5-letnich objętych obowiązkiem rocznego
przygotowania przedszkolnego,
2) od dnia 1 stycznia 2014 r. – dzieci 4-letnich objętych wychowaniem
przedszkolnym w przedszkolach i innych formach wychowania przedszkolnego,

Dotacje celowe przekazywane z budżetu państwa wydają się najlepszą formą
wsparcia gmin w realizacji ich zadania własnego, jakim jest organizowanie edukacji
przedszkolnej, Ten sposób przepływu środków budżetowych daje gwarancję, iż
zostaną one wykorzystane wyłącznie na przyznany cel, dotacje podlegają bowiem
szczególnym zasadom rozliczania i nie mogą być wydatkowane na inne zadania niż
określone przez dotującego.
Przewiduje się, że dotacje będą przekazywane do gmin za pośrednictwem budżetów
wojewodów i w budżetach tych będzie zaplanowana zasadnicza część wydatków na
omawiane zadanie w danym roku budżetowym. Pozostała część, jako dopełnienie
wydatków poszczególnych wojewodów, będzie ujmowana w odrębnej rezerwie
celowej budżetu państwa.
Zaproponowane rozwiązania prawne uwzględniają także wydanie aktu
wykonawczego, który będzie określał terminy przekazania dotacji gminom oraz
sposób ustalania wysokości tych dotacji w oparciu o liczbę dzieci 4-letnich i 5-letnich
objętych edukacją przedszkolną w gminie. Do tego celu zostaną wykorzystanie dane
zbierane w ramach Systemu Informacji Oświatowej.
Wysokość środków planowanych w budżecie państwa na dofinansowanie zadania,
będzie ustalana jako iloczyn liczby dzieci 5-letnich, a od 2014 r. również 4-letnich,
objętych edukacją przedszkolną i kwoty bazowej. Liczba dzieci objętych edukacją
przedszkolną określana będzie na podstawie danych systemu informacji oświatowej
według stanu na dzień 31 marca roku poprzedzającego rok budżetowy.

6

Kwota bazowa na rok 2012 wynosi 2 523,60 zł. Została ona wyliczona w wysokości
50% planowanej wartości finansowego standardu A podziału części oświatowej
subwencji ogólnej na rok 2012, zwaloryzowanej prognozowanymi średniorocznymi
wskaźnikami cen towarów i usług konsumpcyjnych na rok 2013 i 2014. Od 2015 r.
kwota bazowa ustalana byłaby na dany rok budżetowy w wysokości kwoty bazowej z
roku 2014, zwaloryzowanej corocznie o prognozowany średnioroczny wskaźnik cen
towarów i usług konsumpcyjnych na dany rok budżetowy, ogłaszany przez ministra
właściwego do spraw finansów publicznych.

Pozostałe przepisy dotyczące dotowania publicznych przedszkoli i innych form
wychowania przedszkolnego prowadzonych przez organ inny niż jednostka
samorządu terytorialnego oraz dotowanie niepublicznych przedszkoli i innych form
wychowania przedszkolnego (odpowiednio art. 80 i art. 90) pozostają w zasadzie bez
zmian, z zastrzeżeniem, że podstawą do udzielania dotacji są wydatki w wysokości
równej wydatkom bieżącym przewidzianym na jednego ucznia w przedszkolach
publicznych prowadzonych przez gminę, pomniejszonym o kwotę opłat za
świadczenie udzielane przez publiczne przedszkole w czasie przekraczającym
wymiar bezpłatnych zajęć oraz za korzystanie z wyżywienia w przedszkolach
publicznych

Proponowane zmiany w ustawie o systemie oświaty umożliwią począwszy od
1 stycznia 2012 r. wsparcie finansowe gmin w realizacji ich zadania własnego, jakim
jest prowadzenie edukacji przedszkolnej dla dzieci 5-letnich objętych obowiązkiem
rocznego przygotowania przedszkolnego, natomiast od 1 stycznia 2014 r. dzieci
4–letnich objętych edukacją przedszkolną. Dodatkowe wsparcie finansowe gmin
w realizacji ww. zadań z zakresu wychowania przedszkolnego powinno przyczynić
się do szybkiego rozwoju i upowszechnienia wychowania przedszkolnego oraz
zwiększenia jego dostępności. Ze względu na znaczne skutki finansowe dla budżetu
państwa proponowanej zmiany, proces objęcia dotowaniem edukacji przedszkolnej
dzieci 4 i 5-letnich, uczęszczających do przedszkoli został rozłożony w czasie (na
lata 2012-2014).

Projekt zmian w ustawie o systemie oświaty zakłada, że na 1 dziecko 4- i 5-letnie
objęte wychowaniem przedszkolnym naliczona zostanie dotacja celowa.
Przewiduje się, że zadanie własne samorządów dotyczące prowadzenia edukacji
przedszkolnej dofinansowywane byłoby do ustalonego poziomu kwoty bazowej.
Wysokość środków planowanych w budżecie państwa na dofinansowanie zadania,
będzie ustalana jako iloczyn liczby dzieci 5-letnich, a od 2014 r. również 4-letnich,
objętych edukacją przedszkolną i kwoty bazowej. Liczba dzieci objętych edukacją
przedszkolną określana będzie na podstawie danych Systemu Informacji Oświatowej
według stanu na dzień 31 marca roku poprzedzającego rok budżetowy. Kwota
bazowa na rok 2012 wynosi 2 523,60 zł. Została ona wyliczona w wysokości 50%
planowanej wartości finansowego standardu A podziału części oświatowej subwencji
ogólnej na rok 2012. Od 2013 r. kwota bazowa ustalana byłaby na dany rok
budżetowy w wysokości kwoty bazowej z roku 2012, powiększonej corocznie o
prognozowany średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych na
dany rok budżetowy, ogłaszany przez ministra właściwego do spraw finansów
publicznych.

7

Do wyliczenia skutków finansowych wprowadzenia dotowania edukacji
przedszkolnej, najpierw dla dzieci 5-letnich, a następnie dla dzieci 4-letnich,
wykorzystano wcześniejszą prognozę, której podstawowym założeniem było
osiągnięcie w Polsce do roku 2020 zalecanego przez Radę Unii Europejskiej
wskaźnika upowszechnienia wychowania przedszkolnego dla dzieci w wieku od 4 lat
do rozpoczęcia edukacji szkolnej w wysokości 95%.
W prognozie wzięto pod uwagę fakt rozpoczynania od roku szkolnego 2012/2013
nauki szkolnej przez dzieci 6-letnie i w konsekwencji zwalniania części miejsc
w przedszkolach.

Punktem wyjścia do obliczenia skutków finansowych wprowadzenia proponowanej
regulacji było ustalenie prognozowanej wartości 50% kwoty finansowego standardu
A podziału części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2012 r., która wynosi
2 523,60 zł. (50% x 4717,01 zł x 1,07). Następnie zwaloryzowano tę kwotę
o prognozowane w poszczególnych latach średnioroczne wskaźniki cen towarów
i usług konsumpcyjnych. Stosując powyższe wskaźniki wyliczono wartości kwoty
bazowej w poszczególnych latach.

Szacuje się, że w kolejnych latach kwota dotacji przypadająca na jednego ucznia
objętego edukacją przedszkolną (kwota bazowa) wynosić będzie:
- w 2013 r. – 2 586,69 zł,
- w 2014 r. – 2 651,36 zł,
- w 2015 r. – 2 717,64 zł,
- w 2016 r. – 2 785,58 zł,
- w 2017 r. – 2 855,22 zł,
- w 2018 r. – 2 923,75 zł,
- w 2019 r. – 2 993,92 zł,
- w 2020 r. – 3 065,77 zł.

Przewiduje się, że kwoty te pokryją koszty wynagrodzenia nauczycieli realizujących
edukację przedszkolną w wymiarze co najmniej 5 godzin dziennie, przez 5 dni
w tygodniu.
Populacja dzieci 5-letnich w 2012 r. wynosić będzie 372 629. Zakłada się, że 97,5%
spośród nich korzystać będzie z edukacji przedszkolnej, co stanowi 363 tys. dzieci.
Z kolei w 2013 r. populacja dzieci 5-letnich wynosić będzie 386 751. Przy założeniu,
że z edukacji przedszkolnej skorzysta 97,5% 5-latków, do obliczeń przyjęto 377 tys.
dzieci.

W 2014 r., w związku z planowanym objęciem dotowaniem dzieci 4-letnich objętych
edukacją przedszkolną liczba dzieci brana pod uwagę przy wyliczaniu skutków
finansowych wprowadzanej regulacji ulegnie zwiększeniu.
Szacuje się, że spośród 414 189 dzieci 5-letnich edukacją przedszkolną objętych
zostanie 404 tys. dzieci (97,6%). Spośród 416 750 dzieci 4-letnich, z edukacji
przedszkolnej skorzysta 82%, tj. 342 tys. dzieci.
Łączna liczba dzieci 5 i 4-letnich korzystających w 2014 r. z edukacji przedszkolnej
wynosić będzie 746 tys.

Z kolei w 2015 r. szacuje się, że spośród 416 730 dzieci 5-letnich edukacją
przedszkolną objętych zostanie 407 tys. dzieci (97,6%). Spośród 408 371 dzieci 4-
letnich, z edukacji przedszkolnej skorzysta 82%, tj. 335 tys. dzieci.
8


Kalkulacja skutków finansowanych dofinansowania dotacją celową edukacji
przedszkolnej dla dzieci 5 i 4-letnich

Prognozowana Skutki
Prognozowa
liczba dzieci
wprowadzenia
na wartość
Prognozowany
5-letnich, a od
dofinansowania
50 %
średnioroczny
Kwota
2014 r. również dotacją celową
finansoweg
Rok
wskaźnik cen
bazowa
4- letnich,
edukacji
o standardu towarów i usług (w zł)
objętych
przedszkolnej
A w roku
konsumpcyjnyc
edukacją
dla dzieci 5 i 4 -
2012
h na dany rok
przedszkolną
letnich
(w zł)
budżetowy
(w tys. zł)
(w tys. zł)
1 2
3
4
5
6
2012 2 523,60

2 523,60
363
916 067
2013 X
1,025
2
586,69 377
975 182
2014 X
1,025
2
651,36 746
1 977 915
2015 X
1,025
2
717,64 742
2 016 489

Przewidywane skutki społeczne
Projekt niesie za sobą pozytywne skutki społeczne, gdyż rozwój edukacji
przedszkolnej, pozwali na wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci w wieku 3-5 lat
ze środowisk zarówno wielkomiejskich, jak i wiejskich.

Przewidywane skutki gospodarcze
Projekt niesie za sobą pozytywne skutki gospodarcze. Umożliwi podjęcie pracy
młodym wykształconym rodzicom. Wejście w życie ustawy zwiększy
konkurencyjność na rynku pracy i usług co poprawi stan gospodarki.
Projektowana regulacja jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.
9