Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

w sprawach o politycznym znaczeniu (sprawa Oberschlick przeciwko Austrii). Wyjątki
od prawa do swobody wypowiedzi muszą być interpretowane wąsko (skarga
nr 20834/92, I. Kamiński).
Biorąc pod uwagę powyższe oraz fakt, że w polskim systemie prawnym funkcjonują
rozwiązania, których wykorzystywanie może doprowadzić do stwierdzenia naruszenia
przez Polskę standardu ochrony wolności wypowiedzi, zasadne staje się wyeliminowanie
prawnokarnej ochrony organów konstytucyjnych, z wyłączeniem Prezydenta RP.
V. Aspekt prawnoporównawczy
Penalizacja przestępstwa zniewagi i zniesławienia zwłaszcza w odniesieniu do osób
sprawujących najwyższą władzę państwową wydaje się być sprzeczna z najnowszymi
tendencjami dotyczącymi zakresu wolności słowa, szczególnie w debacie publicznej.
Najlepszym dowodem potwierdzającym powyższą tezę zdaje się być fakt, że niektóre
państwa rezygnują z tego typu przepisów bądź rezygnują z ich „stosowania”.
W Niemczech Federalny Trybunał Konstytucyjny, który co prawda nie uznał przepisów
kodeksu karnego w przedmiotowo istotnej kwestii za niekonstytucyjne, jednakże
w orzeczeniu z 1990 r. wskazał wyraźnie, że działania noszące znamiona zniewagi muszą
być poddane szczególnej rozwadze w świetle konstytucyjnej ochrony wolności
wypowiedzi.
W Czechach w 1994 r. przepisy wprowadzające karalność znieważenia rządu, parlamentu
oraz sądu konstytucyjnego zostały uchylone. Uznano, że te organy są w należyty sposób
chronione poprzez ogólne przepisy o znieważeniu oraz że nie potrzebują wzmożonej
ochrony poprzez zwiększoną sankcję karną. W 1998 r. uchylono karalność analogicznego
przepisu kryminalizującego znieważenie Prezydenta.
We Włoszech prawo karne przewiduje karalność: znieważenia Republiki, organów
konstytucyjnych, sił zbrojnych, narodu włoskiego, ale od lat 50-tych XX wieku nie miało
miejsca „skuteczne” oskarżenie na gruncie tych przepisów.
Najwcześniej z karnych sankcji za zniewagę zrezygnowała Szwecja (1976 r.),
a w późniejszym czasie także niektóre państwa, jak np. Mołdawia czy Słowacja.
W przypadku Mołdawii w kwietniu 1994 r. parlament tego kraju uchylił przepis kodeksu
karnego, który przewidywał odpowiedzialność karną za znieważenie Prezydenta
i Przewodniczącego Parlamentu. Warto odnotować, że depenalizacji tych czynów
dokonano na wniosek obu tych polityków.
4
 
W Republice Słowackiej w styczniu 2002 r. Sąd Konstytucyjny uznał penalizację
znieważenia Prezydenta i najwyższych urzędników państwowych za niezgodną ze
słowacką konstytucją.2)
Przedmiotowy projekt ustawy nie podlega notyfikacji zgodnie z trybem przewidzianym
w przepisach dotyczących sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm
i aktów prawnych, ponieważ nie zawiera przepisów technicznych.
Projekt ustawy nie był przedstawiony instytucjom i organom Unii Europejskiej lub
Europejskiemu Bankowi Centralnemu, w celu uzyskania opinii, dokonania konsultacji
albo uzgodnienia, ponieważ przepisy projektowanej ustawy pozostają poza zakresem
prawa Unii Europejskiej.
Projekt ustawy został udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego
Centrum Legislacji zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności
lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.).
Ponadto, zgodnie z § 11a ust. 1 uchwały nr 49 Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r. –
Regulamin pracy Rady Ministrów (M.P. Nr 13, poz. 221, z późn. zm.), projekt podlega
udostępnieniu na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji w zakładce
Rządowy Proces Legislacyjny.
W toku dotychczasowych uzgodnień nie wpłynęły zgłoszenia od podmiotów
zainteresowanych pracami nad projektem w trybie określonym w ustawie o działalności
lobbingowej w procesie stanowienia prawa.
                                                            
2) Jak wynika z opinii prawnej „przyjaciela sądu” (amicus curiae) Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
w sprawie pytania prawnego Sądu Okręgowego w Gdańsku dotyczącego zgodności art. 135 § 2 ustawy z dnia
6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny z art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP oraz art. 10
Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
5
 


OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Podmioty, na które oddziałuje projektowana ustawa
Projektowana regulacja będzie oddziaływać na organy konstytucyjne, z wyłączeniem
Prezydenta RP, któremu przysługuje ochrona prawnokarna z art. 135 Kodeksu karnego,
bowiem zmienia zakres przysługującej im ochrony prawnej w związku z pełnionymi
funkcjami, a także na sądy i prokuratury.
2. Konsultacje społeczne
Projekt ustawy w wersji szerszej, obejmującej również uchylenie przepisu art. 135 § 2
Kodeksu karnego dotyczącego publicznego znieważenia Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej, został przekazany do zaopiniowania przez organy, których dotyczy, jak również
do Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Fundacji im. Batorego.
W wyniku przeprowadzonych konsultacji i uzgodnień negatywne stanowisko w stosunku
do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny zajął Szef Kancelarii Prezydenta
RP. Zgodnie z tym stanowiskiem depenalizacja przewidzianych w projekcie przepisów
przyczyni się do brutalizacji form debaty publicznej. Zwrócono też uwagę na aspekty
polskiej tradycji – zniewaga najwyższych organów była karana również przez kodeks
karny z 1932 r. oraz na fakt, że uchylane przepisy nie budziły wątpliwości Trybunału
Konstytucyjnego. Podniesiono również, że uchylenie art. 135 § 2 Kodeksu karnego
doprowadziłoby do sytuacji nierównomiernego stopnia prawnej ochrony, na terytorium
Polski, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz głów obcych państw, których ochronę
przed dokonanym publicznie znieważeniem gwarantuje art. 136 § 3 Kodeksu karnego.
Powołany przepis, jak i § 4 w art. 136, gwarantować będzie wzmocnioną ochronę przed
znieważeniem również akredytowanym szefom przedstawicielstw dyplomatycznych
innych państw, osobom korzystającym z podobnej ochrony na mocy ustaw, umów lub
powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych (art. 136 § 3), a także osobom
należącym do personelu dyplomatycznego innego państwa oraz urzędnikom konsularnym
innego państwa. W tym zakresie zwrócono uwagę, że unormowania zawarte w art. 136
§ 3 i 4 Kodeksu karnego stanowią wypełnienie międzynarodowych zobowiązań Polski.
Na powstałą w wyniku projektowanych rozwiązań nierówność w zakresie ochrony
prawnokarnej polskich i zagranicznych podmiotów zwrócili również uwagę Prokurator
6
 
Generalny oraz Minister Spraw Wewnętrznych. Na potrzebę utrzymania podwyższonej
ochrony Prezydenta RP ze względów historycznych uwagę zwrócili Minister Spraw
Wewnętrznych oraz Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego. Negatywne stanowisko
w przedmiocie projektu zajęła również Krajowa Rada Sądownictwa. Natomiast
pozytywne stanowisko w tym względzie zajęła Helsińska Fundacja Praw Człowieka,
wskazując, że proponowany projekt w pełnym zakresie uwzględnia uwagi fundacji
w przedmiotowej sprawie i zasługuje tym samym na uznanie.
W wyniku zgłoszonych uwag zakres przedmiotowy projektowanej regulacji uległ
modyfikacji poprzez rezygnację z uchylenia karalności czynu znieważenia Prezydenta RP
i ograniczenie projektu do wyłączenia karalności za publiczne znieważenie lub poniżenie
innych niż Prezydent organów konstytucyjnych.
3. Wpływ regulacji na dochody i wydatki budżetu oraz sektor finansów publicznych
Projektowana ustawa nie ma bezpośredniego wpływu na dochody i wydatki budżetu
państwa, bowiem ilość spraw rozpatrywana przez sąd jest marginalna.
4. Wpływ regulacji na rynek pracy, na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość oraz
na sytuację i rozwój regionalny
Zaproponowane rozwiązania nie będą miały wpływu na rynek pracy, na konkurencyjność
gospodarki i przedsiębiorczość oraz na sytuację i rozwój regionalny.

















7
 
08/23rch
8