Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia

UZASADNIENIE
Celem projektowanej ustawy jest skrócenie czasu trwania postępowań sądowych
w sprawach o wykroczenia oraz zredukowanie ponoszonych w związku z tym kosztów,
przez wprowadzenie do systemu polskiego postępowania w sprawach o wykroczenia
protokołu z rozprawy w postaci zapisu dźwięku lub obrazu i dźwięku.
W obecnym stanie prawnym sporządzenie protokołu z rozprawy polega na dokładnym
spisaniu wszystkich przeprowadzonych czynności i opiera się w praktyce z reguły na
dyktowaniu przez przewodniczącego treści protokołu, co znacząco przedłuża
postępowanie.
Niniejszy projekt przewiduje sporządzanie protokołu przez rejestrację dźwięku lub
obrazu i dźwięku podczas rozprawy. Rozwiązanie takie posiada szereg niewątpliwych
zalet i wyeliminuje problem przedłużania rozprawy, spowodowany dyktowaniem
protokolantowi treści protokołu, odciąży sędziego, który będzie mógł skupić się
wyłącznie na kwestiach merytorycznych, a także zapewni wierne utrwalenie czynności.
Technologie cyfrowe rejestrujące dźwięk albo obraz i dźwięk pozwalają bowiem na
dokładne utrwalenie przebiegu rozprawy, w tym własnych sformułowań uczestników
postępowania, niewystylizowanych przez inną osobę. Umożliwi to gruntowną ocenę
spontanicznych wypowiedzi oraz pozwoli zapobiec zniekształceniom i przekłamaniom
zapisu, typowym dla wersji pisemnej.
Planowany do wdrożenia przez Ministerstwo Sprawiedliwości system informatyczny
będzie odpowiadać za przechowywanie i udostępnianie dokumentów elektronicznych
i zostanie wyposażony w mechanizmy okresowego sprawdzania wiarygodności podpisu
cyfrowego każdego z przechowywanych plików, znakowania czasem i innych metod
konserwacji podpisów elektronicznych.
Zgodnie z projektowaną ustawą z rozprawy sporządzany będzie protokół utrwalający jej
przebieg za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk (art. 37 § 2
pkt 1). Protokół ten opatrywać się będzie podpisem elektronicznym, co gwarantować
ma rozpoznawalność jakichkolwiek późniejszych zmian oraz identyfikację osoby
protokolanta. Za względu na fakt, iż zapis obrazu i dźwięku dokładnie i wiernie utrwali
przebieg rozprawy, za zbędną uznano możliwość sprostowania protokołu.
– 2 –
W przypadku gdy w ocenie prezesa sądu będzie to niezbędne dla zapewnienia
prawidłowości orzekania, może on zarządzić sporządzenie transkrypcji odpowiedniej
części tego protokołu. Dokonanie transkrypcji będzie czynnością materialno-techniczną,
a sama transkrypcja stanie się załącznikiem do protokołu. Ze względu na fakt, iż
sporządzenie transkrypcji jest czynnością bardzo pracochłonną i stanowiącą duże
obciążenie dla protokolanta, zostało ono ograniczone wyłącznie do przypadków, gdy
jest to niezbędne dla zapewnienia prawidłowości orzekania.
Obok protokołu utrwalającego przebieg rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego
dźwięk albo obraz i dźwięk z rozprawy sporządzany będzie protokół pisemny (art. 37
§ 3 pkt 2). Będzie on miał charakter skróconego pisemnego zapisu przebiegu rozprawy
i będzie zawierać oznaczenie rozpoznawanej sprawy, sądu, czasu i miejsca rozprawy
oraz – w zakresie niezbędnym ze względu na cele postępowania lub określonym przez
przepisy szczególne – osób w niej uczestniczących, a także wzmiankę co do jawności
rozprawy i trybu postępowania. Ponadto zostaną w nim zawarte wydane na rozprawie
postanowienia i zarządzenia, zażalenia wniesione ustnie na rozprawie, wzmianki
o złożeniu lub cofnięciu żądania ścigania wykroczenia, odstąpieniu oskarżyciela od
oskarżenia, wstąpieniu prokuratora do postępowania, złożeniu przez obwinionego
wniosku o skazanie go w określony sposób bez przeprowadzania postępowania
dowodowego, o prowadzeniu sprawy w trybie przyspieszonym oraz o godzinie
doprowadzenia obwinionego albo o odstąpieniu od jego przymusowego doprowadzenia,
o złożeniu przez stronę w trybie przyspieszonym wniosku o sporządzenie uzasadnienia
wyroku, a także o cofnięciu środka zaskarżenia.
Sposób użycia systemu teleinformatycznego służącego do utrwalania przebiegu
rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk do
sporządzenia protokołu pisemnego oraz funkcjonalnego powiązania tych protokołów
zostanie określony w akcie wykonawczym, wydanym na podstawie projektowanego
art. 37a. Ten sam akt wykonawczy określi również rodzaje urządzeń i środków
technicznych służących do utrwalania dźwięku albo obrazu i dźwięku, sposób i tryb
sporządzania zapisów dźwięku albo obrazu i dźwięku, identyfikacji osób je
sporządzających, jak też sposób przechowywania tych zapisów oraz warunki i sposób
wprowadzenia zmiany wymaganej względami technicznymi lub zakresem czynności,
z której sporządza się protokół.
– 3 –
Jako wyjątek od przedstawionej powyżej reguły, protokół z rozprawy będzie mógł być
sporządzony wyłącznie pisemnie, a więc według zasad dotychczasowych, w przypadku
gdy ze względów technicznych utrwalenie przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia
rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk nie będzie możliwe.
Zgodnie z projektowanym art. 38 § 3 strony, obrońcy, pełnomocnicy i przedstawiciele
ustawowi będą mieć prawo zapoznania się z zapisem dźwięku i obrazu z rozprawy.
Będzie to mieć miejsce w siedzibie sądu. Wyjątek od tej zasady będzie się odnosić do
obwinionego pozbawionego wolności – w tym przypadku zapoznanie się z zapisem
dźwięku albo obrazu i dźwięku nastąpi w administracji odpowiedniego zakładu.
Ponadto strony, obrońcy, pełnomocnicy i przedstawiciele ustawowi będą mieć prawo do
otrzymania z akt sprawy zapisu dźwięku. Możliwość otrzymania zapisu obrazu nie
została przewidziana ze względu na konieczność zapewnienia ochrony wizerunku osób
biorących udział w postępowaniu, z zapisem tym jednakże będzie można się zapoznać
w siedzibie sądu.
Otrzymanie zapisu dźwięku będzie mogło nastąpić co do zasady nieodpłatnie, a jedynie
w przypadku gdy uczestnik będzie żądać wydania tego zapisu na informatycznym
nośniku danych, wiązać się będzie z koniecznością pokrycia kosztów wydania tego
zapisu na tym nośniku. Wysokość tej opłaty, sposób i tryb udostępniania stronom,
obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym zapisu dźwięku i obrazu
z rozprawy w siedzibie sądu, a w odniesieniu do obwinionego pozbawionego wolności
– w administracji odpowiednego zakładu, oraz przekazywania im z akt sprawy zapisu
dźwięku określi Minister Sprawiedliwości w akcie wykonawczym (art. 38 § 5).
W projektowanych przepisach zawarto także regulację, zgodnie z którą odtworzenie
wyjaśnień lub zeznań utrwalonych na rozprawie za pomocą urządzenia rejestrującego
dźwięk albo obraz i dźwięk zostało zrównane z odczytaniem wyjaśnień lub zeznań
złożonych na rozprawie (art. 75a).
Konsekwencją utrwalania przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego
dźwięk albo obraz i dźwięk są także zmiany dotyczące instytucji uzasadnienia wyroku.
Projekt przewiduje możliwość przedstawienia uzasadnienia wyroku wyłącznie w formie
ustnej, bezpośrednio po ogłoszeniu wyroku. Odnosi się to zarówno do wyroku sądu
I instancji (art. 82 § 1a), jak i wyroku sądu odwoławczego (art. 107 § 1a). W takim
przypadku sąd nie będzie przedstawiać ustnie najważniejszych powodów wyroku, ale
– 4 –
uprzedzi strony o tym, że zamierza przedstawić uzasadnienie wyłącznie w formie
ustnej. W celu zagwarantowania prawa do obrony obwinionemu pozbawionemu
wolności, który nie był obecny przy ogłoszeniu wyroku i nie posiadał obrońcy, do
administracji odpowiedniego zakładu przekazywany będzie – wraz z wyrokiem – zapis
dźwięku z rozprawy, w zakresie obejmującym uzasadnienie wyroku, który następnie
zostanie udostępniony obwinionemu.
Ze względu na specyfikę uzasadnienia przedstawianego wyłącznie w formie ustnej
odmiennie został w tym przypadku określony termin do wniesienia apelacji. Zgodnie
z art. 105 § 1a termin ten wynosi 7 dni roboczych, z wyjątkiem sobót, od daty
ogłoszenia wyroku, zaś w przypadku obwinionego pozbawionego wolności, który nie
był obecny przy ogłoszeniu wyroku i nie posiadał obrońcy – od daty doręczenia mu
wyroku. Analogiczna zasada jak w przypadku obwinionego pozbawionego wolności,
który nie był obecny przy ogłoszeniu wyroku i nie posiadał obrońcy, odnosi się do
obwinionego i jego obrońcy w razie wydania wyroku zaocznego, w przypadku
przedstawienia uzasadnienia tego wyroku wyłącznie w formie ustnej.
Projekt ma wejść w życie po upływnie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Wejście w życie projektowanej ustawy skutkować będzie zmniejszeniem obciążeń
regulacyjnych, przyczyni się także do zmniejszenia liczby dokumentów oraz efektywnie
skróci czas postępowań sądowych, a także obniży koszty ich prowadzenia.
Projekt nie wymaga notyfikacji.
Projekt założeń projektu ustawy został zamieszczony na stronie internetowej Biuletynu
Informacji Publicznej Ministerstwa Sprawiedliwości oraz stronie internetowej
Biuletynu Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji w zakładce „Rządowy
Proces Legislacyjny” – stosownie do postanowień art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r.
o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414,
z późn. zm.), z chwilą przekazania go do uzgodnień z członkami Rady Ministrów. Nie
zgłoszono zainteresowania pracami nad projektem w trybie tej ustawy.
Projektowana regulacja nie jest objęta prawem Unii Europejskiej.



– 5 –
OCENA SKUTKÓW REGULACJI
1. Podmioty, na które oddziałuje projektowana regulacja
Projekt przewiduje wprowadzenie do systemu polskiego postępowania w sprawach
o wykroczenia protokołu w postaci zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku (protokołu
elektronicznego), co bezpośrednio odnosi się do sposobu rejestrowania i prowadzenia
rozpraw w tych sprawach, a przez to zasad funkcjonowania sądów powszechnych.
Dotyczy to tym samym sędziów, protokolantów i innych urzędników sądowych oraz
oskarżycieli publicznych w zakresie stosowania przepisów ustawy, a także
obwinionych, jak też pozostałych osób zaangażowanych w postępowania: obrońców,
pełnomocników, oskarżycieli posiłkowych, świadków i biegłych. W odniesieniu do
sytuacji procesowej obwinionego pozbawionego wolności projektowana regulacja
oddziałuje także na zakres obowiązków pracowników administracji odpowiednich
jednostek penitencjarnych, w których tacy obwinieni przebywają, w przedmiocie
udostępnienia im zapisu dźwięku z rozprawy.
2. Wyniki konsultacji społecznych
Projekt założeń projektu ustawy został przekazany do zaopiniowania Generalnemu
Inspektorowi Ochrony Danych Osobowych, Krajowej Radzie Prokuratury, Krajowej
Radzie Sądownictwa, Pierwszemu Prezesowi Sądu Najwyższego, prezesom sądów
apelacyjnych, prezesom sądów okręgowych, Prokuratorowi Generalnemu,
prokuratorom apelacyjnym, prokuratorom okręgowym, Komendantowi Głównemu
Policji, Krajowej Radzie Komendantów Straży Miejskich i Gminnych, Naczelnej
Radzie Adwokackiej, Krajowej Izbie Radców Prawnych, Polskiej Izbie Informatyki
i Telekomunikacji, Stowarzyszeniu Sędziów „Themis”, Stowarzyszeniu Sędziów
Polskich „Iustitia”, Związkowi Zawodowemu Prokuratorów i Pracowników Prokuratury
RP oraz Niezależnemu Stowarzyszeniu Prokuratorów „Ad Vocem”.
Spośród podmiotów biorących udział w konsultacjach uwagi do projektu zgłosili:
Prokurator Generalny, Krajowa Rada Komendantów Straży Miejskich i Gminnych
Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórzy prezesi sądów i prokuratorzy.
Prokurator Generalny zaopiniował projekt co do zasady pozytywnie, podnosząc, że
wprowadzenie protokołu elektronicznego niewątpliwie pozwoli na osiągnięcie
wskazanych w nim celów. Wyraził też pogląd, że należałoby wprowadzić możliwość
tradycyjnego protokołowania również w innych sytuacjach niż niemożność