Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego

do polskiego porządku prawnego jako ustawa epizodyczna, obowiązująca do 31 sierpnia 2014
r., to jest, przez pięć lata. Dzisiaj, po blisko czterech latach jej stosowania można stwierdzić,
że system dozoru elektronicznego sprawdził się w praktyce. Niewielka liczba naruszeń
oznacza, że skazani cenią sobie możliwość odbywania kary w systemie, który umożliwia im
zachowanie więzi z rodziną i wykonywanie pracy zawodowej, toteż samodzielnie kontrolują
swoje zachowania, dostosowując się do wymogów systemu. SDE pozwala w wysokim
stopniu zindywidualizować harmonogram wykonywania kary i obowiązki nakładane na
skazanego. Oznacza to, że przy wykonywaniu kar w tym systemie nie dochodzi do
negatywnych skutków psychologicznych i społecznych wynikających z długotrwałej izolacji
więźniów, osłabienia więzi społecznych oraz zjawiska tzw. „prizonizacji”, czyli uzależniania
się osób odbywających karę pozbawienia wolności od systemu penitencjarnego,
przejmującego za skazanego odpowiedzialność za zabezpieczenie podstawowych potrzeb
życiowych.
Drugim istotnym argumentem przemawiającym za pozytywną oceną SDE są znaczne
korzyści finansowe dla Skarbu Państwa. Koszty odbywania kary w SDE, o wiele niższe od
kosztów pobytu skazanego w więzieniu sprawiają, że polski system jest jednym z najtańszych
w Europie. Także redukcja populacji więziennej przekłada się na korzyści finansowe dla
budżetu Państwa.
Do końca 2011 r. miesięczny koszt wykonania kary w stosunku do jednego skazanego
SDE wynosił tylko 40 zł, a od dnia 1 stycznia 2012 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r. – 564,25 zł.
Dla porównania średni koszt odbywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym
wynosi ok 2.500 zł. miesięcznie. Miesięczny koszt odbywania kary w SDE obejmuje pełny
koszt eksploatacji systemu i wykonania kary dla jednego skazanego. Od stycznia 2012 r. do
dnia 31 sierpnia 2014 r. (data końca obowiązywania ustawy o SDE) koszt ten daje możliwość
wykonania kary dla maksymalnej pojemności systemu 7.500 skazanych w wymiarze
dziennym i miesięcznym. Opłata wnoszona jest za faktyczną liczbę wykonanych kar, a nie za
gotowość do wykonania.

Powyższe argumenty przemawiają za tym, aby na stałe włączyć ustawę o SDE do
polskiego porządku prawnego. Łączy się to jednak z koniecznością uzupełnienia tej ustawy
o kilka rozwiązań, które mogą okazać się niezbędne, oraz usunięcia przepisów, które okazały
się nietrafne. W związku z tym przewiduje się następujące zmiany:

1)
zmiana w art. 1 pkt 5 i dodanie art. 3a
W chwili obecnej art. 1 pkt 5 pozwala na wykorzystywanie aparatury monitorującej do
kontrolowania jednego środka karnego, tj. orzekanego na podstawie art. 41b ustawy z dnia 6
czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.), zwanej dalej „k.k.”,
zakazu wstępu na imprezę masową. Celowe i racjonalne jest objęcie kontrolą elektroniczną
nowych grup sprawców, a zatem nie tylko sprawców skazanych na karę pozbawienia
wolności, lecz również osób w stosunku do których orzeczono środki zapobiegawcze (np.
dozór Policji, w tym zakaz zbliżania się do określonych osób), albo sprawców, w stosunku do
których orzeczono np. zakaz zbliżania się do określonych osób lub kontaktowania
z określonymi osobami na podstawie art. 99 k.k. Aparatura monitorująca używana w SDE jest
znakomitym narzędziem do kontroli wykonywania tych środków. System ten dysponuje

5
niewielkimi aparatami o rozmiarach porównywalnych z telefonem komórkowym, które mogą
być noszone przez ofiary przestępstw. Aparat taki reaguje natychmiast na zbliżenie się
sprawcy, emitując dźwięk, alarmujący ofiarę i wysyłając jednocześnie sygnał do centrali
monitorowania, dzięki czemu może dojść do bardzo szybkiej reakcji na naruszenie zakazu.
Przez wzgląd na dobro ofiar przestępstw jest zatem nad wyraz pożądane, aby prawo polskie
umożliwiło im ochronę przy wykorzystaniu istniejących technologii. Należy też zauważyć, że
byłoby celowe wykorzystanie tych technologii również dla ochrony innych ofiar, także
potencjalnych, np. poprzez zastosowanie kontroli miejsca pobytu wobec sprawców
przestępstw pedofilskich przebywających na wolności podczas leczenia ambulatoryjnego,
o którym mowa w art. 95a k.k. Polskie prawo karne niewątpliwie będzie w przyszłości
w coraz większym stopniu uwzględniać stale rozwijające się osiągnięcia nowoczesnej
techniki.
Z uwagi na to, dokonano modyfikacji brzmienia art. 1 pkt 5, tak aby zadania ustawy
objęły również inne niż obecnie środki łączące się z elektroniczną kontrolą miejsca pobytu.
Ponadto konieczne było uzupełnienie ustawy o art. 3a, dzięki czemu upoważniony podmiot
dozorujący zostaje uprawniony do wykonywania innych czynności niż określone w art. 3.
Należy tu dodać, że dodanie art. 3a jest potrzebne niezależnie od zmian w art. 1 pkt 5,
ponieważ obowiązujący art. 3 nie obejmuje czynności związanych z kontrolowaniem zakazu
wstępu na imprezę masową.

2)
zmiany w art. 3 i 4
W celu wykonania obowiązków wynikających z ustawy o SDE Minister
Sprawiedliwości zawarł umowę Nr 1 z dnia 8 stycznia 2009 r. z Konsorcjum Comp S.A. na
utworzenie, wdrożenie i eksploatację Systemu Dozoru Elektronicznego, zwanego dalej
„SDE”. Umowa ta wygasa z dniem 31 sierpnia 2014 r. Z uwagi na to, konieczne będzie
wyłonienie w drodze przetargu nowego upoważnionego podmiotu dozorującego.
W ocenie projektodawców, wymaga to uporządkowania przepisów ustawy o SDE
w tym zakresie, w jakim są nieprecyzyjne i nie do końca spójne. Art. 3 ust. 2 może być
interpretowany jako obowiązek powierzenia czynności upoważnionemu podmiotowi
dozorującemu w trybie ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym
(Dz. U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100, z późn. zm.), podczas gdy art. 4 ust. 2 i 3 zostawiają tu
wybór między ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym,
a przepisami rozporządzenia wydanego przez Ministra Sprawiedliwości. Rozporządzenie
takie nie zostało jednak wydane. Niezależnie od tego, rozwiązanie, zgodnie z którym Minister
Sprawiedliwości sam określa przepisy, które będą go obowiązywać podczas przetargu,
nasuwa znaczne wątpliwości. Ponadto wątpliwości budzi materia jaką można byłoby
uregulować w takim rozporządzeniu, gdyż ze względu na hierarchię norm nie może być ono
sprzeczne z ustawą z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010
r. Nr 113, poz. 759, z późn. zm.), która w sposób wystarczający już reguluję materię
zamówień.
Proponuje się zatem rezygnację z możliwości stosowania do wyboru podmiotu
dozorującego przepisów rozporządzenia lub przepisów dotyczących partnerstwa publiczno-
prywatnego, wprowadzając wprost obowiązek stosowania przepisów o zamówieniach
publicznych, opartych na zasadach konkurencyjności i transparentności postępowania. Model

6
współpracy w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego nie odpowiada bowiem specyfice
wykonywania czynności związanych z kontrolą zachowania skazanego w czasie odbywania
kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. W ramach prowadzonych
czynności dozoru podmiot upoważniony lub organ publiczny nie pobierają żadnych
pożytków, ani nie dzielą wspólnego ryzyka przedsięwzięcia. W konsekwencji nowelizacja
przewiduje eliminację ust. 2 w art. 3 oraz nadanie nowego brzmienia art. 4.

3)
zmiana brzmienia pkt 4 w art. 8 i dodanie art. 65a
Zmiana brzmienia pkt 4 w art. 8 jest reakcją na zaobserwowany w praktyce problem,
że skazani niewystarczająco dbają o zapewnienie zasilania stacjonarnego urządzenia
monitorującego i ma na celu doprecyzowanie brzmienia tego przepisu, tak aby obowiązek ten
wyraźnie wynikał z przepisów.
Przepis art. 65 a wypełnia lukę prawną, istniejącą w obecnej ustawie. Ustawa o SDE
nie przewiduje możliwości, by usunąć, wymienić, zainstalować lub założyć elektroniczne
urządzenie rejestrujące lub nadajnik, jeżeli jest ono uszkodzone czy z innych powodów (np.
zmiany zasięgu sieci) przestało działać. Ponadto przepis ten będzie miał zastosowanie
w sytuacji, gdyby doszło do zmiany podmiotu, będącego upoważnionym podmiotem
dozorującym. Elektroniczne urządzenia rejestrujące oraz nadajniki zakładane skazanym
stanowią bowiem własność tego podmiotu i w razie wygaśnięcia umowy zostaną przez niego
odinstalowane. Prawo powinno przewidywać taką możliwość.

4)
zmiana w art. 83k i dodanie art. 88a
W tym zakresie nowelizacja również wypełnia lukę w ustawie o SDE, przewiduje
bowiem swoiste rozwiązania „intertemporalne”. Prawo powinno bowiem przewidywać
możliwość, że sukcesja dwóch podmiotów, z których każdy będzie w rozumieniu tej ustawy
upoważnionym podmiotem dozorującym, może łączyć się – przynajmniej w niektórych
wypadkach – z przerwą w wykonywaniu dozorów elektronicznych. Do sytuacji takich nie
musi dojść, jeśli bezpośrednio po wygaśnięciu umowy z jednym podmiotem zacznie działać
umowa zawarta z drugim podmiotem, jednak nawet wówczas wymiana urządzeń, należących
do różnych podmiotów, może spowodować konieczność przerwania wykonywanej kary lub
środka karnego. Projektowany przepis stanowi zatem, że w takich sytuacjach będzie się
stosować odpowiednio art. 26 ustawy.
Z uwagi na powyższe, konieczne było uzupełnienie art. 83k poprzez wskazanie, że do
wykonywania, organizowania i kontrolowania oraz nadzoru nad wykonywaniem obowiązku
przebywania stosuje się odpowiednio także art. 26 ust. 1.

5)
zmiana w art. 89
Zmiana ta polega na uchyleniu ust. 2, czyli przepisu stanowiącego, że ustawa o SDE
traci moc z dniem 31 sierpnia 2014 r. Jak już wskazano wyżej, rozwiązania tej ustawy bardzo
dobrze sprawdziły się w praktyce, co uzasadnia wprowadzenie jej przepisów na stałe do
polskiego porządku prawnego.

Zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie
funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz.

7
2039, z późn. zm.) projektowana ustawa nie podlega notyfikacji Komisji Europejskiej.
Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.


Podmioty, na które oddziałuje projektowana regulacja

Wejście w życie projektowanej ustawy będzie miało wpływ na osoby odbywające karę
pozbawienia wolności. Odbywanie kary pozbawienia wolności w warunkach dozoru
elektronicznego umożliwia zachowanie osobom skazanym silnych więzów ze
społeczeństwem, w szczególności z rodziną. Sprzyja to resocjalizacji tych osób. Jednocześnie
kara, ta jest postrzegana jako realna dolegliwość. Z tego względu ten sposób odbywania kary
nie traci swojego prewencyjnego charakteru zarówno pod względem ogólnym jak

i indywidualnym.

Konsultacje społeczne

Projektowana ustawa powinna zostać przedstawiona do zaopiniowania sądom
penitencjarnym, Krajowej Radzie Sądownictwa i Prezesowi Urzędu Zamówień Publicznych.

Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym na budżet państwa i budżety
jednostek samorządu terytorialnego

Ewentualne powstanie dodatkowych kosztów lub zysków wynikać będzie z uchylenia
przepisu art. 89 ust. 2, czyli z przekształcenia ustawy epizodycznej w ustawę bezterminowo
obowiązującą w polskim porządku prawnym. Pociągnie to za sobą zarówno koszty związane
z dalszym wykonywaniem dozorów elektronicznych. Jeśli postępowanie przetargowe będzie
dotyczyć systemu o podobnej pojemności jak obecnie funkcjonujący, należy założyć, że koszt
tego systemu będzie podobny jak obecnie. Koszt wykonywania kary w SDE wedle
racjonalnych przewidywań w dalszym ciągu będzie stanowić około ¼ kosztu pobytu
skazanego w zakładzie karnym.

Ocena skutków gospodarczych oraz wpływ na konkurencyjność wewnętrzną
i zewnętrzną gospodarki, rynek pracy, sytuację i rozwój regionalny

Przedłużenie możliwości odbywania kary pozbawienia wolności w warunkach dozoru
elektronicznego umożliwi tym osobom pozostanie czynnym zawodowo w trakcie odbywania
kary. Po zakończeniu odbywania bezwzględnej kary pozbawienia wolności osoby skazane
często są narażone na bezrobocie, dozór elektroniczny umożliwia im natomiast uniknięcie tak
negatywnych skutków. Projektowana ustawa nie wywołuje innych niż powyższe skutków
w sferze konkurencyjności zewnętrznej i wewnętrznej gospodarki, rynku pracy i w zakresie
rozwoju regionalnego.




8


9