Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty

Likwidacja techników uzupełniających mocno zubaża ofertę edukacji, również dla
potrzeb rolnictwa i rozwoju wsi. Zamyka drogę rozwoju dla tych, którzy wybrali
niejednokrotnie z konieczności życiowych tego rodzaju rozwiązanie, a więc dwustopniowe
zdobywanie wykształcenia średniego, dającego możliwości ewentualnego dalszego
kształcenia się w szkołach wyższych. Nauka w tego rodzaju technikum jest formą
podnoszenia kwalifikacji i bardzo często życiową koniecznością, wynikającą z wymagań
pracodawców, według których ukończenie zasadniczej szkoły zawodowej przez pracownika
jest niewystarczające, ze względu chociażby na coraz bardziej wymagające technologie.
Przywrócenie obu rodzajów szkół prowadzi do poprawy drożności systemu edukacji.
Rozdzielenie na dwie odrębne ścieżki edukacyjne doprowadzić może do zniechęcenia
młodych ludzi do podejmowania nauki, z tego względu, że wydłuży się czas zdobywania
wykształcenia równoważnego z technikiem, bowiem tytuł technika w zawodzie uzyska się
dopiero po uzupełnieniu, do wymaganego na poziomie średnim, wykształcenia ogólnego.
Trudne do pogodzenia wydaje się także równoległe kontynuowanie nauki w liceum
ogólnokształcącym dla dorosłych, w którym należy uzupełnić wykształcenie ogólne oraz
uczęszczanie na kursy kwalifikacyjne w celu zdobycia wykształcenia zawodowego.
Mając na uwadze poziom wiedzy absolwentów zasadniczych szkół zawodowych
można przypuszczać, że jedynie nielicznym uda się realizować jednocześnie dwie ścieżki
edukacyjne i zdobyć w tym samym czasie oba rodzaje przygotowania (ogólnego i
zawodowego). Częstszą praktyką będzie zapewne kolejne uzupełnianie wymaganych
przygotowań, a więc wydłużanie okresu zdobywania pełnego wykształcenia średniego w
ramach drugiego stopnia, z obecnych trzech lat nawet do pięciu, jak w przypadku niektórych
zawodów, na przykład technik mechanizacji rolnictwa. Takie rozwiązania poskutkuje ponadto
wyższymi kosztami. Może to zniechęcić niektóre osoby do dalszego kształcenia, lub
zanikania kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych kształcących w zawodach
rolniczych.
Problem ten jest szczególnie istotny w odniesieniu do szkolnictwa rolniczego w
kontekście likwidacji techników uzupełniających. Struktura szkół rolniczych powinna być
klarowna, elastyczna i uwzględniać specyfikę, możliwości i potrzeby kształconych, a także
stanowić bodziec do podejmowania nauki i nie może odstraszać od podejmowania nauki.
Istotnym również jest to, że likwidacja techników uzupełniających wprowadza
nierówność obywateli w zakresie zdobywania wykształcenia. Najbardziej boleśnie odczują ją
uczący się w szkołach prowadzonych przez ministrów tzw. resortowych, gdyż ci nie mogą
zakładać i prowadzić liceów ogólnokształcących, w których zgodnie z założeniami ustawy
powinni kształcić się absolwenci zasadniczych szkół zawodowych. W ten sposób niejako
powstanie grupa młodych nie do końca ukształtowanych zawodowo i ogólnie osób, a wydaje
się, że szkoły zawodowe są potrzebne wcale nie dla tych z niskimi ambicjami, którzy chcą
tylko czegokolwiek się nauczyć i zakończyć edukację. Zatem realizacja projektowanych
zmian i szkoły negatywnego wyboru nie doprowadzą do rosnącego niedoboru dobrze
kwalifikowanych kadr dla potrzeb rolnictwa i jego otoczenia. Likwidacja techników
uzupełniających jest działaniem, które przyniesie wielką szkodę zarówno gospodarce jak i
społeczeństwu.
Poza tym rozważenia wymaga wprowadzenie do ustawy o systemie oświaty zapisu
umożliwiającego Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi zakładanie szkół kształcących w
innych zawodach niż określonych aktualnie w ustawie jako szkoły rolnicze, lecz kształcących
na potrzeby wsi. Dotyczy to zawodów z grupy dużej pn. „Technicy informatycy”. Aktualny
sprzęt rolniczy - ciągniki i maszyny rolnicze – zawierają wyposażenie elektroniczne na
złożonym poziomie i osoby bez specjalistycznych kwalifikacji nie są w stanie takich urządzeń
obsługiwać. Należy stwierdzić, że szkoły rolnicze są bardzo dobrze przygotowane do
kształcenia w tym zakresie, zarówno pod względem kadrowym jak i technicznym.
Szczególnie celowym byłoby wprowadzenie do klasyfikacji zawodów zawodu „Technik
elektroniki i informatyki rolniczej” i do jego prowadzenia upoważnić Ministra Rolnictwa i
Rozwoju Wsi.
W strukturze szkolnictwa rolniczego wciąż popularnością cieszą się szkoły policealne,
których absolwenci uzyskują tytuł technika lub do niego adekwatny. Argumentem
przemawiającym za wyborem szkoły policealnej jest bardzo niskie czesne (kilkakrotnie
niższe niż w szkołach wyższych) oraz program nauczania ukierunkowany na zdobycie wiedzy
i umiejętności zawodowych, w tym kilkaset godzin praktyk zawodowych i zajęć
praktycznych. Kształcenie w szkołach policealnych organizowane jest w systemie zaocznym
i stacjonarnym (wieczorowym). Jest więc idealne dla osób, które ukończyły liceum, pracują
w rolnictwie i jednocześnie chcą uzupełnić wykształcenie dające im kwalifikacje oraz
umożliwiające korzystanie ze środków Unii Europejskiej. Wprawdzie w ustawie o systemie
oświaty ten typ szkoły został utrzymany, lecz jednak, co jest niezrozumiałe, utracił on swoje
miejsce w grupie zawodów „Technik nauk biologicznych, rolniczych i technologii żywności”,
określonych, w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie klasyfikacji
zawodów szkolnictwa zawodowego, jako właściwy dla ministra do spraw rolnictwa, rozwoju
wsi lub rynków rolnych. W nowo wprowadzonej klasyfikacji zawodów na poziomie szkoły
policealnej pozostawiono możliwość kształcenia w szkole policealnej jedynie w zawodzie
technik weterynarii i technik turystyki wiejskiej oraz w zawodach innych niż rolnicze.
Trudno znaleźć uzasadnienie dla takiego rozwiązania. Nie wszyscy absolwenci liceów
pozostających na wsi mogą podjąć naukę w szkołach wyższych, ale chcieliby zdobyć średnie
wykształcenia rolnicze poprzez szkołę policealną, o cyklu kształcenia trwającym nie dłużej
niż dwa lata. Ponadto, aby prowadzić średniej wielkości gospodarstwo rolne (takie
przeważają) nie trzeba kończyć wyższych studiów, gdyż wystarcza wykształcenie na
poziomie technika. Koniecznym więc jest przywrócenie kształcenia w tym typie szkoły
przynajmniej w zawodzie: technik rolnik oraz technik mechanizacji rolnictwa.
W sytuacji, gdy ok. 50% prowadzących gospodarstwa rolne nie posiada wykształcenia
kierunkowego, system kształcenia rolniczego, w maksymalnym zakresie, powinien
wychodzić z różnorodną ofertą naprzeciw poszczególnym grupom zawodowym, aby zachęcać
i stwarzać im wszelkie udogodnienia dla podejmowania nauki. Zawody uwzględnione w
wykazie zawodów stanowią przecież jedynie możliwość i ofertę kształcenia do wyboru, a nie
obligują do organizowania nauki poprzez dany typ szkoły.
Nie można przyjąć argumentacji o dostosowywaniu systemu kształcenia rolniczego w
Polsce do wymogów Unii Europejskiej. Bowiem zgodnie z przyjętą w 1995 r. Białą księgą
kształcenia i doskonalenia, „Unia Europejska nie chce stworzyć idealnego i wszystkich
obowiązującego modelu”. W krajach Unii Europejskiej nie można mówić o spójności
systemów kształcenia zawodowego wśród wszystkich państw członkowskich. Można zatem
wyodrębnić cztery podstawowe typy kształcenia:
1. Kształcenie zawodowe w pełnym wymiarze nauczania, polegające na tym, że państwo
ponosi odpowiedzialność za kształcenie, finansując je tym samym ze środków
publicznych. Państwa, w których występuje wyżej wymieniony typ kształcenia to Belgia,
Francja, Włochy. Kształcenie zawodowe w pełnym wymiarze nauczania jest
obowiązkowe w wieku od 6 do 15 lub też 16 lat, (i choć nauka jest obowiązkowa do 18-
tego roku życia, to uczniowie mogą kształcić się po ukończeniu 16 lat w niepełnym
wymiarze).
2. Kształcenie zawodowe z pełnym wymiarem nauczania w połączeniu z nauczaniem w
przedsiębiorstwie – Holandia, Irlandia, Luksemburg. W ramach tego kształcenia część
zajęć dostosowana jest do potrzeb przedsiębiorstwa. Obowiązek uczęszczania do szkoły
przypada tu na lata od 5 do 12 (szkoła podstawowa) i lata 12-16 (szkoła zawodowa).
Następnie uczeń przez kolejny rok obowiązkowo uczęszcza dwa razy w tygodniu do
placówki, która prowadzi kształcenie zawodowe.
3. Kształcenie zawodowe kursowe i przemienne. Przykładem zastosowanie takiego typu
kształcenia jest Wielka Brytania. Kształcenie to polega na rozgraniczeniu pomiędzy
uzyskiwaniem wiedzy zawodowej, a zdobywaniem umiejętności praktycznych - wiedzę
zawodową zdobywa się w szkole bądź też na kursie, natomiast umiejętności praktyczne
uzyskuje się przedsiębiorstwach.
4. Kształcenie zawodowe polega na tym, że uczniowie kształcą się przez 1 lub 2 dni w
szkole zawodowej, a przez pozostałe trzy dni tygodnia pobierają nauki w
przedsiębiorstwach, jest to tak zwany system dualny. Przykładem zastosowania tego typu
kształcenia są Austria, Dania, Niemcy.
We wszystkich typach kształcenia prowadzi się zajęcia praktyczne w
wyspecjalizowanych i odpowiednio wyposażonych centrach kształcenia praktycznego i
ustawicznego.
Ustawa przewiduje również przywrócenie dwuletnich liceów uzupełniających.
Przewrócenie to ma zapewnić spójność i drożność systemu kształcenia – duża częsć
argumentów podanych wyżej, a dotyczących techników uzupełniających, ma zastosowanie
również do liceów uzupełniających.
2. Potrzeba i cel wydania ustawy

W związku z powyższym Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość przygotował
projekt, który zakłada poszerzenie możliwości zakładania przez ministra właściwego do
spraw rolnictwa szkół przygotowujących do pracy w zawodach rolniczych oraz przywraca
funkcjonowanie dwuletnich liceów oraz trzyletnich techników uzupełniających dla
absolwentów szkół wymienionych w lit. a, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu
potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające
uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego. Szkoły te przestały z
mocy prawa funkcjonować od 1 września 2012 r. jednak ze względu że szanse kontynuacji
profilowej nauki przez młodzież kończącą szkoły rolnicze w technikach ich przywrócenie
wydaje się być zasadne.
Proponowane w projekcie rozwiązanie polegające na przywróceniu dwuletnich liceów
oraz trzyletnich techników ma charakter cząstkowy w odniesieniu do postulatu przywrócenia
właściwej rangi szkolnictwu zawodowemu i technicznemu. Klub Parlamentarny Prawo i
Sprawiedliwość planuje zgłoszenie projektu ustawy o organizacji oświaty, którego celem
będzie całościowe zrealizowanie tego postulatu.

3. Przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne

Projekt zwiększa dostępność mieszkańców obszarów wiejskich, głównie młodzieży do
edukacji, poprawia przygotowanie merytoryczne do wykonywania zawodu rolnika. Tym
samym wywołuje pozytywne skutki społeczne i gospodarcze.
Projekt nie wywołuje skutków finansowych dla budżetu państwa, gdyż można
założyć, że osoby pragnące kontynuować naukę w liceum i technikum uzupełniającym po
ukończeniu szkoły zawodowej w przypadku braku takowej szkoły kontynuowałyby naukę w
liceum.

4. Zgodność z prawem Unii Europejskiej

Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.