Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o instytutach badawczych

UZASADNIENIE

1. Wyjaśnienie celu ustawy
Celem projektowanej regulacji jest:
1) wzmocnienie nadzoru nad instytutami badawczymi, poprzez danie ministrowi
nadzorującemu dany instytut narzędzi w postaci programu naprawczego oraz
zarządu komisarycznego;
2) zmiana wymagań dotyczących dyrektora instytutu badawczego, zwanego
dalej „dyrektorem”;
3) zmniejszenie liczby członków rady naukowej.

2. Przedstawienie stanu obecnego
Obowiązująca ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych
(Dz. U. Nr 96, poz. 618, z późn. zm.), zwana dalej „ustawą”, nie przewiduje żadnych
mechanizmów w zakresie poprawy sytuacji finansowej.
Przepisy art. 24 ust. 6 pkt 1 i 3 ustawy przewidują, że kandydat na dyrektora
instytutu powinien posiadać co najmniej stopień naukowy doktora oraz że ma
posiadać co najmniej 3-letnie doświadczenie w zarządzaniu zespołami
pracowniczym. Natomiast zgodnie z obowiązującym art. 30 ust. 1 ustawy, w skład
rady naukowej instytutu wchodzi nie mniej niż dwanaście i nie więcej niż czterdzieści
osób.

3. Różnice między dotychczasowym a przewidywanym stanem prawnym
Projektowana ustawa o zmianie ustawy o instytutach badawczych w
dodawanych art. 20a-20h wprowadza dwie nowe instytucje prawne, nieznane
obowiązującej ustawie: program naprawczy sporządzany i realizowany przez
dyrektora instytutu oraz zarząd komisaryczny, który może zostać wprowadzony w
sytuacji, gdy realizacja programu naprawczego przez dyrektora instytutu nie
przyniosła spodziewanych efektów. Projektowane przepisy będą miały zastosowanie
do:
1) instytutów uczestniczących w systemie ochrony zdrowia;
2) instytutów innych niż określone w pkt 1, których co najmniej 75%
przychodów osiągniętych w poprzednim roku obrotowym pochodzi ze
środków publicznych.
5

Przesłanką stosowania przepisów o programie naprawczym jest:
1) wystąpienie straty netto w sprawozdaniu finansowym lub ryzyka wystąpienia
tej straty lub braku płynności finansowej skutkującym możliwością powstania
zobowiązań, których termin płatności minął – w przypadku instytutu
uczestniczącego w systemie ochrony zdrowia;
2) straty netto w wysokości 20% w sprawozdaniu finansowym instytutu innego
niż określony w pkt 1, którego co najmniej 75% przychodów osiągniętych w
poprzednim roku obrotowym pochodzi ze środków publicznych
W ww. przypadku dyrektor instytutu będzie obowiązany niezwłocznie zawiadomić
ministra nadzorującego o zaistnieniu przesłanki wprowadzenia programu
naprawczego oraz przedstawić program naprawczy do zatwierdzenia ministrowi
nadzorującemu.
Minister nadzorujący będzie zatwierdzać program naprawczy po wprowadzeniu
ewentualnych uzupełnień lub zmian. Zatwierdzony przez ministra nadzorującego
program naprawczy dyrektor instytutu będzie obowiązany realizować. W okresie
realizacji programu naprawczego, zysk osiągnięty przez instytut będzie
przeznaczany w pierwszej kolejności na pokrycie strat z lat ubiegłych.
W razie nieprzedstawienia programu naprawczego przez dyrektora instytutu albo gdy
realizacja tego programu, na podstawie sprawozdania przedstawionego przez
dyrektora instytutu, okaże się nieskuteczna minister nadzorujący będzie mógł
ustanowić zarząd komisaryczny na czas określony. Ustanowienie zarządu
komisarycznego i jego uchylenie będzie podlegało wpisowi do Krajowego Rejestru
Sądowego.
Minister nadzorujący będzie miał pełną swobodę w zakresie wyznaczania i
odwoływania osoby sprawującej zarząd komisaryczny, przy czym tego stosunku
zobowiązaniowego nie można traktować jako nawiązania stosunku pracy na
podstawie powołania. Z chwilą ustanowienia zarządu komisarycznego organy
instytutu nie będą działać, a kompetencje tych organów będzie wykonywać osoba
sprawująca zarząd komisaryczny. Działanie rady naukowej zostanie zawieszone, a
dyrektor zostanie odwołany z mocy prawa. Wraz z odwołaniem dyrektora odwołani
zostaną jego zastępcy. Rozwiązanie to wynika z faktu, że w przypadku uchylenia
zarządu komisarycznego konieczne jest działanie rady naukowej, która w
szczególności, zgodnie z art. 25 ustawy, podejmuje czynności związane z
powołaniem dyrektora.
6

Jeżeli minister ustanowi zarząd komisaryczny, osoba sprawująca zarząd
komisaryczny, niezwłocznie po jego ustanowieniu, będzie obowiązana przedstawić
ministrowi nadzorującemu do zatwierdzenia program naprawczy. W okresie trwania
zarządu komisarycznego osoba sprawująca zarząd komisaryczny będzie
obowiązana przedstawiać ministrowi nadzorującemu co trzy miesiące sprawozdanie
ze swojej działalności (zgodnie z projektowanym art. 20d w związku z art. 20a ust. 4).
Osobie sprawującej zarząd komisaryczny pracodawca będzie obowiązany udzielić
urlopu bezpłatnego, na wniosek tej osoby, na czas pełnienia tej funkcji. Okres urlopu
bezpłatnego będzie zaliczany do okresów pracy oraz innych okresów, od których
zależy nabycie uprawnień pracowniczych.
Wynagrodzenie osoby sprawującej zarząd komisaryczny, a także warunki i sposób
sprawowania zarządu komisarycznego ustalać będzie minister nadzorujący. Przy
ustalaniu wynagrodzenia minister nadzorujący będzie ograniczony przepisami
ustawy z dnia z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi
podmiotami prawnymi (Dz. U. Nr 26, poz. 306, z późn. zm.) - tzw. ustawy kominowej.
Jeżeli ustaną przyczyny ustanowienia zarządu komisarycznego minister nadzorujący
uchyli zarząd komisaryczny. Wówczas wznowi działanie rada naukowa, a obowiązki
dyrektora będzie pełnić osoba wyznaczona przez ministra nadzorującego – do czasu
wyboru dyrektora instytutu. Minister nadzorujący będzie mógł również w każdym
czasie uchylić zarząd komisaryczny, jeżeli dalsze wykonywanie programu
naprawczego przedstawionego przez zarząd komisaryczny nie rokuje osiągnięcia
celów zakładanych w tym programie tj. poprawy sytuacji instytutu. W takim
przypadku minister nadzorujący będzie obowiązany podjąć decyzję w przedmiocie
połączenia instytutu uczestniczącego w systemie ochrony zdrowia z innym
instytutem, jego podzielenia, zreorganizowania, przekształcenia w instytucję
gospodarki budżetowej albo likwidacji. Połączenie, podział, przekształcenie,
reorganizacja albo likwidacja na podstawie art. 20g ust. 6 pkt 1 ze względu na ich
obligatoryjny charakter wyłącza stosowanie przepisów art. 7 ust. 1 i 2 oraz art. 8 ust.
1 – 5 ustawy. Przepis art. 20g ust. 6 pkt 2 nie będzie dotyczył instytutów (innych niż
te uczestniczące w systemie ochrony zdrowia) które co najmniej 75% przychodów w
poprzednim roku obrotowym uzyskały ze środków publicznych. Przewiduje się w nim
odpowiednie stosowanie do tychże instytutów przepisów dotyczących łączenia,
podziału, reorganizacji, przekształcenia w instytucję gospodarki budżetowej,
likwidacji albo upadłości.
7

Koszty związane ze sprawowaniem zarządu komisarycznego ponosić będzie instytut.
W ocenie projektodawców przepisy art. 20a-20h stanowią lex specialis w stosunku
do standardowych rozwiązań dotyczących postępowania naprawczego zawartych w
przepisach ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze.
Projektowana regulacja zakłada, że zamiast posiadania co najmniej stopnia
naukowego doktora oraz co najmniej 3-letniego doświadczenia w zarządzaniu
zespołami pracowniczym, kandydat na dyrektora instytutu powinien legitymować się
co najmniej tytułem zawodowym magistra lub równorzędnym oraz wiedzą i co
najmniej 5-letnim doświadczeniem w zakresie zarządzania. Przepis ten będzie
dotyczył dyrektorów instytutów powołanych po dniu wejścia w życie projektowanej
ustawy.
W zmienianym art. 30 w ust. 1 ustawy proponuje się, aby w skład rady naukowej
instytutu wchodziło nie mniej niż osiem i nie więcej niż dwadzieścia cztery osoby.
Dotychczas było to odpowiednio 12 i 40 osób. Przepis ten będzie dotyczył rad
naukowych powołanych po dniu wejścia w życie projektowanej ustawy.

4.
Oczekiwane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne
Należy zakładać, że wejście w życie niniejszej nowelizacji ustawy spowoduje
pozytywne skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne.
Projekt ustawy nie spowoduje negatywnych skutków finansowych dla budżetu
państwa oraz dla budżetów jednostek samorządu terytorialnego.


5. Założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych
W związku z treścią art. 34 ust. 2 pkt 6 Regulaminu Sejmu RP należy wskazać, że
przedmiotowy projekt ustawy nie przewiduje wydania aktu wykonawczego.

6. Ocena zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej
Projekt ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.

8


Warszawa, 7 grudnia 2012 r.
BAS-WAPEiM-3129/12

Pani Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna dotycząca zgodności z prawem Unii Europejskiej
poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o instytutach badawczych
(przedstawiciel wnioskodawców: poseł Jan Kaźmierczak)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r. poz. 32)
sporządza się następującą opinię:



I.
Przedmiot projektu ustawy
Przedmiotem projektu ustawy jest nowelizacja ustawy z dnia 30 kwietnia
2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. Nr 96, poz. 618 ze zm.). Zgodnie
z zaproponowanymi zmianami rozszerzony ma zostać nadzór nad działalnością
instytutów badawczych sprawowany przez właściwych ministrów poprzez
możliwość ustanowienia programów naprawczych oraz zarządów
komisarycznych w instytutach. Ponadto w opiniowanym projekcie przewidziano
zmianę wymagań, które spełniać musi osoba będąca dyrektorem instytutu
badawczego, a także zaproponowano zmniejszenie liczby członków rady
naukowej, która jest organem instytutu badawczego.
Projektowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dnia od dnia
ogłoszenia.

II.
Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
ustawy
Prawo UE nie reguluje spraw objętych opiniowanym projektem ustawy.

III. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Opiniowany projekt ustawy nie jest objęty zakresem regulacji prawa UE.