Rządowy projekt ustawy o udziale zagranicznych funkcjonariuszy lub pracowników we wspólnych operacjach lub wspólnych działaniach ratowniczych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

międzynarodowymi, o których mowa w art. 87 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej, a tym samym nie są źródłem prawa powszechnie obowiązującego.
Z uwagi na potrzebę ujednolicenia przepisów oraz mając na celu przyśpieszenie
działań ratowniczych i porządkowych zdecydowano się na ujęcie tej problematyki
w
randze ustawy. Ustawa – jako akt prawa powszechnie obowiązującego
– gwarantuje jednolitość praktyki stosowania przepisów europejskich oraz prawa
międzynarodowego, co powinno spowodować przyśpieszenie organizacji wspólnych
operacji lub wspólnych działań ratowniczych, ale również przyczyni się do
zachowania zasady pewności prawa w stosowaniu przede wszystkim decyzji Prüm.
Decyzje Rady pozostawiają bowiem wiele zagadnień do uregulowania przez prawo
państw członkowskich. Ustawa ma na celu skonsolidowanie tychże przepisów oraz
ujednolicenie odpowiednich procedur krajowych.
Dodatkowym argumentem przemawiającym za ujęciem kwestii wspólnych operacji
w akcie prawnym rangi ustawy jest to, iż dostosowanie przepisów prawa polskiego
do przepisów decyzji Prüm w zakresie wspólnych operacji prowadzonych przez
polskich funkcjonariuszy i pracowników oraz polskich jednostek specjalnych na
terytorium innego państwa członkowskiego nastąpiło w ustawie z dnia 6 sierpnia
2010 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 164,
poz. 1108).
3. Uzasadnienie proponowanych rozstrzygnięć
Definicje ustawowe wynikają – w odniesieniu do państw członkowskich Unii
Europejskiej oraz innych państw stosujących dorobek Schengen – wprost
z terminologii stosowanej w decyzjach Rady, które mają zostać implementowane.
Dotyczy to zarówno wspólnych operacji – w myśl art. 17 i 18 decyzji Rady
2008/615/WSiSW oraz decyzji Rady 2008/617/WSiSW – jak i organu
wnioskującego, państwa wysyłającego, jego organów, służb i funkcjonariuszy lub
pracowników. Przyjęta terminologia koresponduje także z odpowiednimi definicjami
zastosowanymi w nowelizacji ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji w zakresie
nowego rozdziału 10b dotyczącego realizacji wspólnych działań na terytorium
państw członkowskich Unii Europejskiej.
We wniosku o udział obcych funkcjonariuszy lub pracowników we wspólnych
operacjach na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej należy wskazać podstawowe
4 
 
informacje dotyczące planowanej wspólnej operacji lub wspólnych działań
ratowniczych. Informacje te mają charakter obligatoryjny.
Jako organy uprawnione do wystosowania takiego wniosku wskazano trzy kategorie
podmiotów. W pierwszej grupie wymieniono Komendanta Głównego Policji,
Komendanta Głównego Straży Granicznej, Komendanta Głównego Państwowej
Straży Pożarnej oraz Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Ponieważ
w większości przypadków będą to działania prowadzone we współpracy
z państwami stosującymi dorobek Schengen, dlatego takie decyzje powinny być
podejmowane na szczeblu centralnych organów służb uprawnionych do udziału we
wspólnych operacjach lub wspólnych działaniach ratowniczych po stronie polskiej,
w celu uproszczenia procedur, co ma związek z potrzebą szybkiego reagowania
w obliczu nagłych zdarzeń. W takich sytuacjach wsparcie międzynarodowe powinno
być udzielane bez nadmiernych formalności, w razie zaistnienia bieżącej potrzeby.
W przypadkach wspólnych operacji lub wspólnych działań ratowniczych, o których
mowa wyżej, a które miałyby trwać powyżej 90 dni, a także w razie zaistnienia
potrzeby przedłużenia takich operacji, a także gdy miałyby się one odbyć na dużą
skalę, zasadne jest, aby organem decydującym był minister właściwy do spraw
wewnętrznych. Decyzja będzie podejmowana na szczeblu ministra także wówczas,
gdy wspólna operacja lub wspólne działania ratownicze, mające charakter
zaplanowany i niewymagający podjęcia szybkich decyzji, mieści się jednocześnie
w zakresie właściwości rzeczowej więcej niż jednego z następujących podmiotów:
Komendanta Głównego Policji, Komendanta Głównego Straży Granicznej,
Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej, Szefa Biura Ochrony Rządu
i
Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Minister właściwy do spraw
wewnętrznych będzie występował z wnioskiem, również w przypadku gdy we
wspólnej operacji biorą udział po stronie polskiej wyłącznie funkcjonariusze lub
pracownicy Biura Ochrony Rządu. Wreszcie organem wnioskującym będzie minister
właściwy do spraw wewnętrznych w odniesieniu do wspólnych operacji lub
wspólnych działań ratowniczych z udziałem funkcjonariuszy lub pracowników
państw niestosujących dorobku Schengen, jednak jedynie w przypadku gdy operacje
te nie byłyby długotrwałe i nie wymagały zaangażowania dużej liczby osób.
W przypadku, gdy wspólne operacje lub wspólne działania ratownicze prowadzone
we współpracy z państwami niestosującymi dorobku Schengen miałyby być
5 
 
prowadzone na większą skalę pod względem czasu ich trwania lub liczby
uczestniczących w nich funkcjonariuszy lub pracowników, organem decydującym
będzie Rada Ministrów, działająca na wniosek ministra właściwego do spraw
wewnętrznych.
Organ niższego szczebla – Komendant Główny Policji lub Komendant Główny
Straży Granicznej, Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej lub Szef
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego albo minister właściwy do spraw
wewnętrznych – powinien każdorazowo informować organ wyższego szczebla
– odpowiednio ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub Prezesa Rady
Ministrów – o wystosowaniu wniosku o udział obcych funkcjonariuszy lub
pracowników we wspólnych operacjach na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Rozróżnienie trzech kategorii podmiotów wnioskujących o udział zagranicznych
funkcjonariuszy lub pracowników we wspólnych operacjach lub wspólnych
działaniach ratowniczych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (szczebel szefów
poszczególnych służb, minister właściwy do spraw wewnętrznych, Rada Ministrów)
wynika z przewidywanego okresu pobytu zagranicznych funkcjonariuszy lub
pracowników na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zależy od tego, czy
zagraniczni funkcjonariusze lub pracownicy pochodzą z państw członkowskich UE
lub państw stosujących dorobek Schengen. W ustawie została wprowadzona zasada,
iż czym dłuższy jest przewidywany okres pobytu na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej zagranicznych funkcjonariuszy lub pracowników – tym wyższy w hierarchii
organów administracji państwowej podmiot będzie władny do podjęcia decyzji.
W przypadku zagranicznych funkcjonariuszy lub pracowników nienależących do
państw członkowskich Unii Europejskiej lub innych państw niestosujących dorobku
Schengen obowiązuje podobna zasada.
Katalog informacji zawartych w wykazie w sprawie uzgodnionych z organem
państwa wysyłającego warunkach prowadzenia wspólnych operacji lub wspólnych
działań ratowniczych został oparty na art. 17 ust. 3 decyzji Rady 2008/616/WSiSW
oraz w sposób podobny do przepisów ustawy o zasadach pobytu wojsk obcych na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zasadach ich przemieszczania się przez to
terytorium i odpowiada charakterowi wspólnych operacji. W wykazie podaje się
zatem m.in. organy państwa wysyłającego, cel i rodzaj wspólnej operacji lub
wspólnego działania ratowniczego, rodzaj oczekiwanej pomocy, imię, nazwisko oraz
6 
 
stopień funkcjonariusza lub pracownika koordynującego wspólną operacją lub
wspólnym działaniem ratowniczym.
Dowodzący wspólną operacją lub wspólnym działaniem ratowniczym podejmuje
czynności z zakresu działań zapobiegawczo-przygotowawczych, zapewnia sprawny
obieg informacji o prowadzonych czynnościach, dąży do dostosowania własnych
stanowisk kierowania i systemów łączności usprawniających realizację wspólnych
zadań.
Wniosek o udział zagranicznych funkcjonariuszy lub pracowników we wspólnych
działaniach związanych ze zgromadzeniami, imprezami masowymi lub podobnymi
wydarzeniami oraz zagranicznych funkcjonariuszy lub pracowników z państw
trzecich we wspólnych operacjach będzie kierowany bezpośrednio do organów
państwa wysyłającego, natomiast w pozostałych przypadkach za pośrednictwem
punktu kontaktowego Policji bądź Straży Granicznej.
Jeśli zaś chodzi o wspólne działania ratownicze to taki wniosek będzie kierowany za
pośrednictwem stanowiska kierowania, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 lit. a
ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej.
Katalog uprawnień obcych funkcjonariuszy stanowi natomiast kompilację przepisów
decyzji Rady 2008/615/WSiSW oraz podobnych postanowień umów
międzynarodowych dotyczących współpracy transgranicznej między
Rzecząpospolitą Polską a jej sąsiadami. Wśród uprawnień obcych funkcjonariuszy
lub pracowników istotną rolę odgrywa prawo do użycia służbowej broni palnej –
w przypadkach uprawnionej obrony siebie i innych osób oraz w indywidualnych
przypadkach i za zgodą dowodzącego operacją funkcjonariusza polskiego. Użycie
broni palnej musi odbywać się zgodnie z przepisami ustawy o Policji.
Funkcjonariusze lub pracownicy innych państw mogą wykonywać czynności,
o których mowa w art. 15 ustawy o Policji, w art. 11 ustawy z dnia 12 października
1990 r. o Straży Granicznej, w art. 13 ustawy z dnia 16 marca 2001 r. o Biurze
Ochrony Rządu oraz w art. 23 ustawy z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, wyłącznie pod
kierownictwem i w obecności funkcjonariuszy Rzeczypospolitej Polskiej. Zakres
przyznanych uprawnień zależy od tego, kto koordynuje wspólną operacją. Taka
regulacja ma charakter pragmatyczny, jako że z punktu widzenia skuteczności
wspólnie prowadzonych działań funkcjonariusze lub pracownicy zarówno obcy, jak
7 
 
i polscy, powinni posiadać takie same uprawnienia. Również użycie materiałów
pirotechnicznych przez zagranicznych funkcjonariuszy będzie odbywać się pod
dowództwem i w obecności polskiego funkcjonariusza.
Odnośnie do wspólnych działań ratowniczych katalog uprawnień jest ograniczony,
co wynika przede wszystkim z charakteru tych działań.
Zagraniczni funkcjonariusze lub pracownicy nie będą mieli dostępu do polskich baz
danych, a jedynie do informacji uzyskanych przez polskich funkcjonariuszy lub
pracowników z tych baz i włączonych do akt sprawy wspólnie prowadzonej.
Podczas pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obcy funkcjonariusze lub
pracownicy uczestniczący we wspólnych operacjach lub wspólnych działaniach
ratowniczych korzystać będą z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy
publicznych.
Służbowe środki transportowe zagranicznych funkcjonariuszy lub pracowników,
zarejestrowane i dopuszczone do ruchu drogowego na podstawie przepisów
obowiązujących w państwie wysyłającym, dopuszcza się do ruchu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są wyposażone w tablice rejestracyjne, a kierujący
pojazdem posiada wydany przez właściwe władze państwa wysyłającego, dokument
stwierdzający zarejestrowanie pojazdu oraz dopuszczenie go do ruchu drogowego.
Z uwagi na to, że obcy funkcjonariusze lub pracownicy będą wyposażeni w szereg
uprawnień, z których będą korzystać podczas wykonywania zadań we wspólnych
operacjach lub wspólnych działaniach ratowniczych, a ponadto będą zobowiązani do
przestrzegania prawa polskiego, zasadne jest wprowadzenie obligatoryjnych szkoleń,
które przygotowywałyby ich do pełnienia służby na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej. W przypadkach nagłych wystarczające będzie przesłanie wyciągu w języku
angielskim z polskich przepisów, w szczególności dotyczących zasad i warunków
użycia broni i środków przymusu bezpośredniego.
Ponieważ zgodnie z art. 20 decyzji Rady 2008/615/WSiSW państwa członkowskie
Unii Europejskiej są zobowiązane do zapewnienia funkcjonariuszom lub
pracownikom państwa wysyłającego takiej samej ochrony i pomocy podczas ich
służby, jak własnym funkcjonariuszom lub pracownikom, przyznano im uprawnienia
do korzystania ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmioty lecznicze za
odpłatnością, na zasadach przewidzianych w prawie polskim. Dotyczy to również
opłat pobieranych za korzystanie z dróg publicznych oraz korzystania z ulg na
8