Poselski projekt ustawy o postępowaniu dyscyplinarnym wobec osób wykonujących niektóre zawody prawnicze

Warszawa, 18 grudnia 2012 r.
BAS-WAPEiM-3258/12


Pani Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna dotycząca zgodności z prawem Unii Europejskiej
poselskiego projektu ustawy o postępowaniu dyscyplinarnym wobec osób
wykonujących niektóre zawody prawnicze (przedstawiciel wnioskodawców:
poseł Beata Kempa), w wersji uwzględniającej autopoprawkę zgłoszoną w
dniu 5 grudnia 2012 r.


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992
roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r., poz. 32 i 819)
sporządza się następującą opinię:



I.
Przedmiot projektu ustawy
Przedmiotem opiniowanego projektu ustawy jest określenie zasad i trybu
postepowania dyscyplinarnego oraz wykonywania kar dyscyplinarnych wobec
sędziów i asesorów sądów powszechnych, prokuratorów i asesorów
powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, sędziów sądów
powszechnych i prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych
prokuratury w stanie spoczynku, adwokatów i aplikantów adwokackich, radców
prawnych i aplikantów radcowskich, komorników sądowych, asesorów i
aplikantów komorniczych, notariuszy, asesorów i aplikantów notarialnych. W
projekcie proponuje się również nowelizację następujących ustaw: ustawy z
dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz.
1188, ze zm.), ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2010
r. Nr 10, poz. 65, ze zm.), ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz.
U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599, ze zm.), ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo
o notariacie (Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158, ze zm.), ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2011 r. Nr 231,
poz. 1376, ze zm.), ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.), ustawy z dnia 17 czerwca
2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz. U. Nr 126, poz. 714, ze zm.).
Autopoprawką zgłoszoną dnia 5 grudnia 2012 r. projektodawcy określili
zasady dotyczące postępowań dyscyplinarnych prowadzonych przeciwko
adwokatom oraz radcom prawnym, którzy świadczą pomoc prawną w państwie
Unii Europejskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o
Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze
Gospodarczym (EOG).
Projektowana ustawa ma wejść w życie po upływie 6 miesięcy od dnia
ogłoszenia. W projekcie określono szczegółowe zasady stosowania
proponowanej ustawy do spraw dyscyplinarnych prowadzonych przed dniem jej
wejścia w życie (projektowane art. 41 oraz 42).

II.
Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
ustawy
Zasady dotyczące działalności zawodowej wykonywanej przez prawnika
w formie świadczenia usług w państwie członkowskim innym niż państwo
członkowskie, w którym uzyskał kwalifikacje zawodowe zostały określone w
dyrektywie Rady z dnia 22 marca 1977 r. mającej na celu ułatwienie
skutecznego korzystania przez prawników ze swobody świadczenia usług
(77/249/EWG, Dz. Urz. L 78 z 26.3.1977 r., str. 17—18, ze zm., polskie
wydanie specjalne: rozdz. 6, tom 1, str. 52-53), zwanej dalej dyrektywą
77/249/EWG. W prawie UE uregulowano również wybrane aspekty stałego
wykonywania zawodu prawnika pracującego na własny rachunek lub jako
pracownik najemny w państwie członkowskim innym niż państwo uzyskania
kwalifikacji zawodowych, w tym zasady dotyczące postępowania
dyscyplinarnego w odniesieniu do tych prawników. Przepisy dotyczące tej
materii zawarte są w dyrektywie 98/5/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z
dnia 16 lutego 1998 r. mającej na celu ułatwienie stałego wykonywania zawodu
prawnika w państwie członkowskim innym niż państwo uzyskania kwalifikacji
(Dz. Urz. L 77 z 14.3.1998 r., str. 36 – 43, ze zm., polskie wydanie specjalne:
rozdz. 6, tom 3, str. 83-90), zwanej dalej dyrektywą 98/5/WE.
W art. 1 ust. 2 dyrektywy 77/249/EWG wskazano enumeratywnie
kategorie prawników, do których stosuje się postanowienia tej dyrektywy.
Wśród nich wymienieni zostali adwokaci oraz radcy prawni. Zgodnie z art. 4
ust. 1 i 2 tejże dyrektywy czynności związane z reprezentowaniem lub obroną
klienta w postepowaniu przed sądem lub przed organami władzy państwowej
winny być wykonywane w każdym przyjmującym państwie członkowskim na
warunkach określonych dla prawników prowadzących działalność zawodową w
tym państwie, a prawnik wykonujący takie czynności przestrzega zasad
regulaminu zawodowego tego państwa bez uszczerbku dla obowiązków, jakie
na nim spoczywają w państwie członkowskim pochodzenia. Artykuł 7 ust. 2
dyrektywy 77/249/EWG stanowi, że w razie niepodporządkowania się
wskazanym powyżej obowiązkom wymienionym w art. 4 tej dyrektywy,
właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego określą, zgodnie z

2
własnymi zasadami i procedurami, konsekwencje takiego niepodporządkowania
się. Organy te zostały zobowiązane do poinformowania właściwych organów w
państwie członkowskim pochodzenia o każdej powziętej w tym zakresie decyzji.

Dyrektywa 98/5/WE, która nie dotyczy świadczenia usług określonych w
dyrektywie 77/249/EWG, stosowana jest również wobec enumeratywnie
określonych podmiotów, w tym adwokatów oraz radców prawnych. W art. 6 ust.
1 dyrektywy 98/5/WE wskazano, że prawnik wykonujący zawód w
przyjmującym państwie członkowskim w odniesieniu do wszystkich rodzajów
prowadzonej działalności podporządkowany jest tym samym przepisom
dotyczącym wykonywania zawodu oraz zasad deontologii, co prawnicy
wykonujący swoją działalność posługując się tytułem zawodowym uzyskanym
w przyjmującym państwie.

W art. 7 dyrektywy 98/5/WE określono, że w przypadku uchybień
obowiązkom przez prawnika wykonującego swój zawód w przyjmującym
państwie członkowskim, posługując się tytułem zawodowym uzyskanym w
kraju pochodzenia, stosuje się zasady proceduralne, sankcje i odwołania
przewidziane w przyjmującym państwie członkowskim. Jest to więc
analogiczne rozwiązanie do tego, które występuje w dyrektywie 77/249/EWG.
W dyrektywie 98/5/WE przewidziano jednak pewien dodatkowy wymóg
dotyczący postepowania dyscyplinarnego. Zgodnie z art. 7 ust. 2 tejże
dyrektywy przed wszczęciem procedury dyscyplinarnej przeciwko prawnikowi
wykonującemu swój zawód, posługując się tytułem zawodowym uzyskanym w
kraju pochodzenia, właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego
zobowiązane są do poinformowania o tym, w możliwie najkrótszym terminie,
właściwe władze państwa członkowskiego pochodzenia poprzez przekazanie im
wszystkich użytecznych informacji. Co istotne wymóg ten ma zastosowanie
również do sytuacji, w których procedura dyscyplinarna wszczęta jest przez
właściwe organy państwa członkowskiego pochodzenia, które informują o tym
właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego (art. 7 ust. 2 akapit 2
dyrektywy 98/5/WE). Innymi słowy organy państwa, w którym prawnik uzyskał
tytuł zawodowy zobowiązane są, przed wszczęciem procedury, do
poinformowania właściwych organów państwa przyjmującego, w którym ten
prawnik wykonuje zawód, o tym, że będzie wobec niego toczyło się
postępowanie dyscyplinarne.


III. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej

Projektowana ustawa dotyczy zasad i tryb postępowania dyscyplinarnego
oraz wykonywania kar dyscyplinarnych wobec przedstawicieli niektórych
zawodów prawniczych, w tym adwokatów i radców prawnych. W odniesieniu
do przedstawicieli tych dwóch zawodów prawniczych istnieją przepisy w prawie
UE regulujące proceduralne aspekty związane z postępowaniem
dyscyplinarnym.

3
Na tym etapie analizy należy podkreślić, że zakres spraw objętych
opiniowanym projektem ustawy nie jest regulowany dyrektywą 77/249/EWG.
Dyrektywa ta dotyczy bowiem obowiązków prawnika prowadzącego
działalność zawodową w państwie przyjmującym, który zdobył kwalifikacje
zawodowe w państwie pochodzenia, oraz konsekwencji prawnych
nieprzestrzegania tych obowiązków przewidzianych na gruncie prawa państwa
przyjmującego. Te zagadnienia unormowane są w polskim prawie w ustawie z
dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy
prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 126, poz. 1069, ze zm.).
Natomiast opiniowany projekt ustawy kształtuje obowiązujące w Polsce zasady
postępowania dyscyplinarnego w sytuacji nieprzestrzegania prawa lub zasad
deontologii przez prawnika, który uzyskał w Polsce kwalifikacje zawodowe i
świadczy pomoc prawną w innym państwie. W tym zakresie należy ocenić
projekt pod względem zgodności z dyrektywą 98/5/WE. Artykuł 7 ust. 2 akapit
drugi tej dyrektywy stosuje się do sytuacji, w których procedura dyscyplinarna
wszczęta jest przez właściwe organy państwa pochodzenia, które informują o
tym właściwe organy przyjmującego państwa.

W art. 34 pkt 15 projektu ustawy, w wersji zmienionej autopoprawką
zgłoszoną dnia 5 grudnia 2012 r., proponuje się nadać nowe brzmienie art. 90
Prawa o adwokaturze. Nowelizacja polega na usunięciu tych przepisów z art. 90,
które dotyczą trybu postępowania dyscyplinarnego wobec adwokatów oraz
uprawnień podmiotów uczestniczących w tym postepowaniu. W tym bowiem
zakresie zastosowanie mają mieć ogólne reguły procedury dyscyplinarnej
określone w projekcie ustawy. Zgodnie z wolą projektodawców, treść
zmienianego art. 90 Prawa o adwokaturze ma się ograniczać do obecnie
obowiązującego art. 90 ust. 4 Prawa o adwokaturze, w formie uwzględniającej
modyfikacje wprowadzane opiniowanym projektem ustawy.

Zgodnie z zaproponowanym w projekcie ustawy brzmieniem tego
przepisu w sytuacji, w której adwokat świadczy w państwie członkowskim Unii
Europejskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o
Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze
Gospodarczym (EOG) pomoc prawną na podstawie obowiązujących tam
przepisów o świadczeniu pomocy prawnej przez prawników z Unii
Europejskiej, sąd dyscyplinarny, właściwy do wszczęcia postępowania
dyscyplinarnego, zawiadamia przed wszczęciem procedury dyscyplinarnej
odpowiednie organy państwa, w którym adwokat świadczy pomoc prawną,
przesyłając temu organowi odpis wniosku dyscyplinarnego. Należy uznać, że
projektowany art. 90 Prawa o adwokaturze, w brzmieniu uwzględniającym
autopoprawkę zgłoszoną dnia 5 grudnia 2012 r., jest zgodny z art. 7 ust. 2 akapit
drugi dyrektywy 98/5/WE.
W art. 35 pkt 10a projektu ustawy, dodanym autopoprawką zgłoszoną
dnia 5 grudnia 2012 r., zaproponowano analogiczne do opisanego powyżej
uregulowanie trybu zawiadamiania o postępowaniu dyscyplinarnym dotyczącym

4
radcy prawnego. Zmianie ulec ma art. 681 ustawy o radcach prawnych.
W projekcie ustawy stwierdza się, że jeżeli radca prawny świadczy w państwie
członkowskim Unii Europejskiej lub państwie członkowskim Europejskiego
Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim
Obszarze Gospodarczym (EOG) pomoc prawną na podstawie obowiązujących
tam przepisów o świadczeniu pomocy prawnej przez prawników z Unii
Europejskiej, sąd dyscyplinarny, właściwy do wszczęcia postępowania
dyscyplinarnego, zawiadamia przed wszczęciem procedury dyscyplinarnej
odpowiednie organy państwa, w którym radca prawny świadczy pomoc prawną,
przesyłając temu organowi odpis wniosku dyscyplinarnego. Należy uznać, że
projektowany art. 681 ustawy o radcach prawnych, w brzmieniu
uwzględniającym autopoprawkę zgłoszoną dnia 5 grudnia 2012 r., jest zgodny z
art. 7 ust. 2 akapit drugi dyrektywy 98/5/WE.

IV. Konkluzja
Poselski projekt ustawy o postępowaniu dyscyplinarnym wobec osób
wykonujących niektóre zawody prawnicze, w wersji uwzględniającej
autopoprawkę zgłoszona dnia 5 grudnia 2012 r., jest zgodny z prawem Unii
Europejskiej.

Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Zbigniew Wrona


5