Poselski projekt ustawy o postępowaniu dyscyplinarnym wobec osób wykonujących niektóre zawody prawnicze

Projektowana ustawa ma wejść w życie po upływie 6 miesięcy od dnia
ogłoszenia. W projekcie określono szczegółowe zasady stosowania
proponowanej ustawy do spraw dyscyplinarnych prowadzonych przed dniem jej
wejścia w życie (projektowane art. 41 oraz 42).

II.
Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
ustawy
Zasady dotyczące działalności zawodowej wykonywanej przez prawnika
w formie świadczenia usług w państwie członkowskim innym niż państwo
członkowskie, w którym uzyskał kwalifikacje zawodowe zostały określone w
dyrektywie Rady z dnia 22 marca 1977 r. mającej na celu ułatwienie
skutecznego korzystania przez prawników ze swobody świadczenia usług
(77/249/EWG, Dz. Urz. L 78 z 26.3.1977 r., str. 17—18, ze zm., Polskie
Wydanie Specjalne: rozdz. 6, tom 1, str. 52-53), zwanej dalej dyrektywą
77/249/EWG. W prawie UE uregulowano również wybrane aspekty stałego
wykonywania zawodu prawnika pracującego na własny rachunek lub jako
pracownik najemny w państwie członkowskim innym niż państwo uzyskania
kwalifikacji zawodowych, w tym zasady dotyczące postępowania
dyscyplinarnego w odniesieniu do tych prawników. Przepisy dotyczące tej
materii zawarte są w dyrektywie 98/5/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z
dnia 16 lutego 1998 r. mającej na celu ułatwienie stałego wykonywania zawodu
prawnika w państwie członkowskim innym niż państwo uzyskania kwalifikacji
(Dz. Urz. L 77 z 14.3.1998 r., str. 36—43, ze zm., Polskie Wydanie Specjalne:
rozdz. 6, tom 3, str. 83-90), zwanej dalej dyrektywą 98/5/WE.
W art. 1 ust. 2 dyrektywy 77/249/EWG wskazano enumeratywnie
kategorie prawników, do których stosuje się postanowienia tej dyrektywy.
Wśród nich wymienieni zostali adwokaci oraz radcy prawni. Zgodnie z art. 4
ust. 1 i 2 tejże dyrektywy czynności związane z reprezentowaniem lub obroną
klienta w postepowaniu przed sądem lub przed organami władzy państwowej
winny być wykonywane w każdym przyjmującym państwie członkowskim na
warunkach określonych dla prawników prowadzących działalność zawodową w
tym państwie, a prawnik wykonujący takie czynności przestrzega zasad
regulaminu zawodowego tego państwa bez uszczerbku dla obowiązków, jakie
na nim spoczywają w państwie członkowskim pochodzenia. Artykuł 7 ust. 2
dyrektywy 77/249/EWG stanowi, że w razie niepodporządkowania się
wskazanym powyżej obowiązkom wymienionym w art. 4 tej dyrektywy,
właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego określą, zgodnie z
własnymi zasadami i procedurami, konsekwencje takiego niepodporządkowania
się. Organy te zostały zobowiązane do poinformowania właściwych organów w
państwie członkowskim pochodzenia o każdej powziętej w tym zakresie decyzji.

Dyrektywa 98/5/WE, która nie dotyczy świadczenia usług określonych w
dyrektywie 77/249/EWG, stosowana jest również wobec enumeratywnie
określonych podmiotów, w tym adwokatów oraz radców prawnych. W art. 6 ust.

2
1 dyrektywy 98/5/WE wskazano, że prawnik wykonujący zawód w
przyjmującym państwie członkowskim w odniesieniu do wszystkich rodzajów
prowadzonej działalności podporządkowany jest tym samym przepisom
dotyczącym wykonywania zawodu oraz zasad deontologii, co prawnicy
wykonujący swoją działalność posługując się tytułem zawodowym uzyskanym
w przyjmującym państwie.

W art. 7 dyrektywy 98/5/WE określono, że w przypadku uchybień
obowiązkom przez prawnika wykonującego swój zawód w przyjmującym
państwie członkowskim, posługując się tytułem zawodowym uzyskanym w
kraju pochodzenia, stosuje się zasady proceduralne, sankcje i odwołania
przewidziane w przyjmującym państwie członkowskim. Jest to więc
analogiczne rozwiązanie do tego, które występuje w dyrektywie 77/249/EWG.
W dyrektywie 98/5/WE przewidziano jednak pewien dodatkowy wymóg
dotyczący postepowania dyscyplinarnego. Zgodnie z art. 7 ust. 2 tejże
dyrektywy przed wszczęciem procedury dyscyplinarnej przeciwko prawnikowi
wykonującemu swój zawód, posługując się tytułem zawodowym uzyskanym w
kraju pochodzenia, właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego
zobowiązane są do poinformowania o tym, w możliwie najkrótszym terminie,
właściwe władze państwa członkowskiego pochodzenia poprzez przekazanie im
wszystkich użytecznych informacji. Co istotne dla analizy przedstawionej w pkt
III niniejszej opinii, wymóg ten ma zastosowanie również do sytuacji, w których
procedura dyscyplinarna wszczęta jest przez właściwe organy państwa
członkowskiego pochodzenia, które informują o tym właściwe organy
przyjmującego państwa członkowskiego (art. 7 ust. 2 akapit 2 dyrektywy
98/5/WE). Innymi słowy organy państwa, w którym prawnik uzyskał tytuł
zawodowy zobowiązane są, przed wszczęciem procedury, do poinformowania
właściwych organów państwa przyjmującego, w którym ten prawnik wykonuje
zawód, o tym, że będzie wobec niego toczyło się postępowanie dyscyplinarne.


III. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej

Projektowana ustawa dotyczy zasad i tryb postępowania dyscyplinarnego
oraz wykonywania kar dyscyplinarnych wobec przedstawicieli niektórych
zawodów prawniczych, w tym adwokatów i radców prawnych. W odniesieniu
do przedstawicieli tych dwóch zawodów prawniczych istnieją przepisy w prawie
UE regulujące proceduralne aspekty związane z postępowaniem
dyscyplinarnym.
Na tym etapie analizy należy podkreślić, że zakres spraw objętych
opiniowanym projektem ustawy nie jest regulowany dyrektywą 77/249/EWG.
Dyrektywa ta dotyczy bowiem obowiązków prawnika prowadzącego
działalność zawodową w państwie przyjmującym, który zdobył kwalifikacje
zawodowe w państwie pochodzenia oraz konsekwencji prawnych
nieprzestrzegania tych obowiązków przewidzianych na gruncie prawa państwa

3
przyjmującego. Te zagadnienia poruszane są w polskim prawie w ustawie z dnia
5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej
w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 126, poz. 1069, ze zm.). Natomiast
opiniowany projekt ustawy kształtuje obowiązujące w Polsce zasady
postępowania dyscyplinarnego w sytuacji nieprzestrzegania prawa lub zasad
deontologii przez prawnika, który uzyskał w Polsce kwalifikacje zawodowe,
natomiast świadczy pomoc prawną w innym państwie. W tym zakresie należy
ocenić projekt pod względem zgodności z dyrektywą 98/5/WE, która w myśl
art. 7 ust. 2 akapit drugi stosuje się do sytuacji, w których procedura
dyscyplinarna wszczęta jest przez właściwe organy państwa pochodzenia, które
informują o tym właściwe organy przyjmującego państwa.

W projektowanym art. 34 pkt 15 proponuje się nadać nowe brzmienie art.
90 Prawa o adwokaturze. Nowelizacja polega na usunięciu przepisów, które
dotyczą trybu postępowania dyscyplinarnego wobec adwokatów oraz uprawnień
podmiotów uczestniczących w tym postepowaniu. W tym bowiem zakresie
zastosowanie mają mieć ogólne reguły procedury dyscyplinarnej określone w
projekcie ustawy. Zgodnie z wolą projektodawców, treść zmienianego art. 90
Prawa o adwokaturze ma się ograniczać do obecnie obowiązującego art. 90 ust.
4 Prawa o adwokaturze, w formie uwzględniającej modyfikacje wprowadzane
opiniowanym projektem ustawy.
Artykuł 90 ust. 4 Prawa o adwokaturze w obowiązującym brzmieniu
został dodany ustawą o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy
prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z zaproponowanym w projekcie
ustawy brzmieniem tego przepisu w sytuacji, w której adwokat świadczy w
państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie członkowskim
Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronie umowy o
Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) pomoc prawną na podstawie
obowiązujących tam przepisów o świadczeniu pomocy prawnej przez
prawników z Unii Europejskiej, sąd dyscyplinarny, przed którym toczy się
postępowanie dyscyplinarne przeciwko niemu, niezwłocznie zawiadamia o tym
właściwy organ w tym państwie, przesyłając temu organowi odpis wniosku
dyscyplinarnego.
Analiza przepisów wskazuje, że obecnie obowiązujący art. 90 ust. 4
Prawa o adwokaturze oraz proponowany art. 90 Prawa o adwokaturze są
niezgodne z dyrektywą 98/5/WE w zakresie, w jakim nie uwzględniają wymogu
powiadomienia przed wszczęciem procedury dyscyplinarnej odpowiednich
organów państwa, w którym adwokat świadczy pomoc prawną. Artykuł 90 ust.
4 Prawa o adwokaturze oraz projektowany art. 90 tejże ustawy przewidują
bowiem, że sąd dyscyplinarny niezwłocznie zawiadomi właściwy organ w
drugim państwie. Należy stwierdzić, że w tym zakresie cel dyrektywy 98/5/WE
nie został osiągnięty.
Warto na marginesie przedstawionej analizy warto wskazać, że w art. 681
ust. 2 ustawy o radcach prawnych występuje analogiczny do opisanego powyżej

4
w art. 90 ust. 4 Prawa o adwokaturze mechanizm informowania właściwego
organu innego państwa w razie prowadzenia postępowania dyscyplinarnego
wobec radcy prawnego. Artykuł 681 ust. 2 ustawy o radcach prawnych jest
również niezgodny z dyrektywą 98/5/WE w zakresie w jakim nie uwzględnia
wymogu powiadomienia przed wszczęciem procedury dyscyplinarnej
odpowiednich organów państwa, w którym radca prawny świadczy pomoc
prawną. W opiniowanym projekcie ustawy, mimo nowelizowania innych
przepisów ustawy o radcach prawnych, nie zmieniono art. 681 ust. 2 tej ustawy.

IV. Konkluzja

Poselski projekt ustawy o postępowaniu dyscyplinarnym wobec osób
wykonujących niektóre zawody prawnicze jest niezgodny z prawem Unii
Europejskiej w zakresie, w którym nie uwzględnia wymogu poinformowania
przez sąd dyscyplinarny, przed wszczęciem postępowania dyscyplinarnego,
właściwego organu w państwie Unii Europejskiej lub państwie członkowskim
EFTA – stronie umowa o EOG, w którym adwokat świadczy pomoc prawną na
podstawie obowiązujących tam przepisów o świadczeniu pomocy prawnej przez
prawników z UE.

Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Zbigniew Wrona


5

Warszawa, 17 września 2012 r.
BAS-WAPEiM-2238/12


Pani Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia w sprawie stwierdzenia, czy poselski projekt ustawy o postępowaniu
dyscyplinarnym wobec osób wykonujących niektóre zawody prawnicze
(przedstawiciel wnioskodawców: poseł Beata Kempa) jest projektem
ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej w rozumieniu art. 95a
Regulaminu Sejmu



Przedmiotem opiniowanego projektu ustawy jest określenie zasad i trybu
postepowania dyscyplinarnego oraz wykonywania kar dyscyplinarnych wobec
sędziów i asesorów sądów powszechnych, prokuratorów i asesorów
powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, sędziów sądów
powszechnych i prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych
prokuratury w stanie spoczynku, adwokatów i aplikantów adwokackich, radców
prawnych i aplikantów radcowskich, komorników sądowych, asesorów i
aplikantów komorniczych, notariuszy, asesorów i aplikantów notarialnych. W
projekcie proponuje się również nowelizację następujących ustaw: ustawy z
dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz.
1188, ze zm.), ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2010
r. Nr 10, poz. 65, ze zm.), ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz.
U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599, ze zm.), ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo
o notariacie (Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158, ze zm.), ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2011 r. Nr 231,
poz. 1376, ze zm.), ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.), ustawy z dnia 17 czerwca
2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz. U. Nr 126, poz. 714, ze zm.).
Projektowana ustawa jest niezgodna z prawem Unii Europejskiej w
zakresie, w którym nie uwzględnia wymogu poinformowania przez sąd
dyscyplinarny, przed wszczęciem postępowania dyscyplinarnego, właściwego
organu w państwie Unii Europejskiej lub państwie członkowskim EFTA –
stronie umowa o EOG, w którym adwokat świadczy pomoc prawną na
podstawie obowiązujących tam przepisów o świadczeniu pomocy prawnej przez
prawników z UE.