Rządowy projekt ustawy o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników za 2012 r.

01/15rch
5


UZASADNIENIE

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 26 października 2010 r., sygn. akt K 58/07 (Dz. U.
z 2010 r. Nr 205, poz. 1363) orzekł o niezgodności art. 86 ust. 2 w związku z art. 86 ust. 1 pkt 1
ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) z art. 32 ust. 1 w związku z art. 84
i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w zakresie, w jakim wskazany przepis ustawy
określa zobowiązanie budżetu państwa do finansowania składek na ubezpieczenie zdrowotne
wszystkich wskazanych w nim rolników i ich domowników, podlegających ubezpieczeniu
społecznemu rolników z mocy ustawy, prowadzących działalność rolniczą bez względu na
wysokość osiąganych przez nich przychodów.
Przepis art. 86 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych, we wskazanym powyżej zakresie, traci moc
obowiązującą z upływem piętnastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw
Rzeczypospolitej Polskiej, tj. z dniem 4 lutego 2012 r.
Zgodnie z art. 86 ust. 2 ww. ustawy, składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne:
1) rolników i ich domowników w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym
rolników,
2) rolników i ich domowników, którzy nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników
z mocy ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U.
z 2008 r. Nr 50, poz. 291, z późn. zm.), niepodlegających obowiązkowi ubezpieczenia
zdrowotnego na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 1 – 33 i 35 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
– z wyjątkiem rolników prowadzących działy specjalne produkcji rolnej, są finansowane
z budżetu państwa. Składki te są finansowane z budżetu państwa w stosunku do powyższych
osób niezależnie od ich statusu materialnego.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana grupa adresatów norm zawartych w art. 86
ust. 2 ww. ustawy „(…) nie jest grupą jednorodną, mającą wspólną cechę istotną, która
uzasadniałaby ich jednolite traktowanie przy prawnym uregulowaniu ich obowiązku opłatowego
w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego. Finansowanie z budżetu państwa składek na
ubezpieczenie zdrowotne osób niejednokrotnie bardzo zamożnych tylko dlatego, że są one
rolnikami nie znajduje natomiast rzeczowego uzasadnienia. Rolnicy ci powinni być potraktowani
w taki sam sposób jak pozostali ubezpieczeni osiągający dochody z tytułu działalności
zarobkowej”.
Poza zakresem zaskarżenia pozostawała w niniejszej sprawie sama zasada, iż rolnicy sami nie
płacą składki na ubezpieczenie zdrowotne i że koszty tego ubezpieczenia są pokrywane ze
środków publicznych za pośrednictwem Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS).
W skardze będącej przedmiotem rozpatrzenia przez Trybunał Konstytucyjny nie
zakwestionowano samego finansowania składek na ubezpieczenie zdrowotne ze środków
publicznych (co występuje nie tylko w stosunku do rolników), kwestionując wyłącznie brak
w tym względzie zobiektywizowanych kryteriów. Nie zakwestionowano także systemu
ubezpieczenia społecznego rolników, opartego o instytucje KRUS, ani okoliczności, że
w stosunku do rolników (z wyjątkiem osiągających dochodów z działów specjalnych produkcji
rolnej) składki na ubezpieczenie zdrowotne opłaca KRUS. Zastrzeżenia dotyczyły wyłącznie
sytuacji, że wszyscy rolnicy, także ci, którzy charakteryzują się zdolnością opłacenia składki,
korzystają z jednolitego statusu osób objętych dyspozycją art. 86 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia
2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, za które
składki na ubezpieczenie zdrowotne są pokrywane ze środków publicznych.
W pkt 11 uzasadnienia wyroku Trybunał Konstytucyjny zaznaczył, iż „doprowadzenie do stanu
zgodnego z Konstytucją wymaga podjęcia przez ustawodawcę intensywnych prac
wykraczających poza ustawę zdrowotną, której przepisy zostały uznane za niekonstytucyjne”.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zmiana w tym zakresie powinna uwzględniać
„sytuację gospodarczą i możliwości finansowe uczestników systemu ubezpieczeń zdrowotnych”.
Z uwagi na fakt, iż – jak wynika z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego – wprowadzenie
rozwiązania docelowego wymaga przebudowy systemu podatkowego dotyczącego rolników
nieprowadzących działów specjalnych produkcji rolnej (a zatem zmian szerszych aniżeli
regulacje z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego), w niniejszym projekcie przyjęto tzw.
„rozwiązanie przejściowe”, obowiązujące wyłącznie w okresie 1 stycznia – 31 grudnia 2012 r.
Rozwiązanie to odnosi się do rolników i ich domowników oraz domowników rolników
prowadzących działalność w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej w rozumieniu ustawy
z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Należy również zaznaczyć, że
2


wyłączenie działów specjalnych produkcji rolnej użyte w art. 1 projektu jest wyłączeniem
przedmiotowym.
Rozwiązanie zaproponowane w projekcie ustawy o składkach na ubezpieczenie zdrowotne
rolników za 2012 r. dotyczące opłacania za ww. okres składki na ubezpieczenie zdrowotne
dotyczy sposobu ustalania jej wysokości, a ponadto wskazuje podmioty zobowiązane do
opłacenia tej składki.
W proponowanym rozwiązaniu wysokość składki dla ww. osób wynosiłaby 1 zł za każdy pełny
hektar przeliczeniowy użytków rolnych w gospodarstwie rolnym, przyjęty dla celów ustalenia
wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne rolników. W gospodarstwach rolnych
o powierzchni poniżej 1 hektara przeliczeniowego użytków rolnych składka wynosi 1 zł.
W przypadku domowników rolników prowadzących działy specjalne produkcji rolnej składka
byłaby obliczana biorąc pod uwagę stopę składki (9 %) określoną w art. 79 ustawy z dnia
27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
oraz podstawę wymiaru składki stanowiącą kwotę 33,4 % przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie
z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku
Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Inny sposób ustalenia wysokości
składki za rolników i ich domowników w stosunku do domowników rolników prowadzących
działalność w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej w rozumieniu ustawy z dnia
20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników wynika z tego, że uzasadnienie
wyroku Trybunału Konstytucyjnego dotyczy w istocie rolników prowadzących gospodarstwa
rolne, a nie rolników prowadzących działalność w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej.
Rolnicy ci już opłacają składkę na ubezpieczenie zdrowotne samodzielnie na podstawie art. 80
ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych. Niemniej jednak z uwagi na to, że Trybunał Konstytucyjny orzekł
o niezgodności art. 86 ust. 2 w związku z art. 86 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, a drugi z tych
przepisów – art. 86 ust. 1 pkt 1 odnosi się także do domowników rolników prowadzących
działalność w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej, konieczne było wprowadzenie
odpowiedniego uregulowania w projektowanej ustawie. W projekcie przyjęto, że w gospo-
darstwach rolnych o powierzchni:
3


1) poniżej 6 hektarów przeliczeniowych użytków rolnych, przyjętych dla celów ustalenia
wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne rolników, składkę opłaca KRUS,
2) od 6 hektarów przeliczeniowych użytków rolnych, przyjętych dla celów ustalenia wymiaru
składek na ubezpieczenie społeczne rolników, składkę opłaca rolnik, o którym mowa w art. 1 pkt
1 projektowanej ustawy.
Natomiast składki domowników rolników prowadzących wyłącznie działy specjalne produkcji
rolnej opłaca rolnik prowadzący taką działalność.
Składka byłaby opłacana przez rolników do KRUS w okresach kwartalnych, w terminach
określonych dla składek na ubezpieczenie społeczne rolników, zaczynając od II kwartału 2012 r.
Natomiast KRUS przekazałby do Narodowego Funduszu Zdrowia co miesiąc kwotę ryczałtową
wynoszącą 155 167 tys. zł, czyli 1/12 kwoty, o której mowa w art. 86 ust. 2a ustawy z dnia
27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Kwotę za styczeń
2012 r. KRUS przekaże w terminie do dnia 15 lutego 2012 r.

Kwoty przekazywane przez KRUS do Narodowego Funduszu Zdrowia, w zakresie
przewyższającym wysokość składek opłaconych przez rolników, będą finansowane z budżetu
państwa zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników.
Z uwagi na to, że projektowana ustawa określa szczególne zasady ubezpieczenia zdrowotnego,
w zakresie nieuregulowanym niniejszą ustawą znajdą zastosowanie przepisy ustawy z dnia
27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Jednocześnie projektowana ustawa w niezbędnym zakresie dokonuje zmiany art. 86 ustawy
z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych.

Z uwagi na miesięczny charakter składki na ubezpieczenie zdrowotne, a także termin utraty mocy
obowiązującej uznanych za sprzeczne z Konstytucją RP przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia
2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
projektowana ustawa wejdzie w życie z dniem 1 lutego 2012 r.
4