Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności

U Z A S A D N I E N I E

Polska, jako członek Unii Europejskiej, zobowiązała się do wykorzystania przy-
znanych nam środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Wysokość
tych środków i termin ich wykorzystania oraz rozliczenia jest związany z okre-
sem budżetowania WE, co oznacza, że środki niewykorzystane będą musiały
zostać zwrócone. Z tego też powodu konieczne są zmiany w prawie krajowym,
które umożliwią nie tylko efektywne wykorzystanie tych środków, ale również
wykorzystanie ich w określonym terminie tak, aby Polska zyskała jak najwięcej
możliwości rozwoju kraju. Projektowane zmiany są również istotne dla kształto-
wania i koordynacji polityki rozwojowej w Polsce.
Zaproponowane zmiany mają na celu zapewnienie sprawności wykorzystania
środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej i efektywności ich wydat-
kowania. Zapewnieniu postulowanej skuteczności i efektywności w wydatkowa-
niu środków służą wprowadzane rozwiązania w ustawie z dnia 30 czerwca
2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104, z późn. zm.), zwanej
dalej „ustawą o finansach publicznych”, m.in. doprecyzowanie nie tylko pojęcia,
ale również zakresu i obowiązywania „dotacji rozwojowej”, uproszczenie syste-
mu obiegu środków finansowych (w tym przede wszystkim tzw. „środki niewy-
gasające”), przyznanie instytucjom uczestniczącym w procesie wykorzystania
środków dodatkowych kompetencji, które przyspieszą i usprawnią proces wyko-
rzystywania środków, w tym efektywnego i prawidłowego ich wydatkowania,
jak również zwrotu nienależnie pobranych środków, ujednolicenie zasad doty-
czących podmiotów wykluczonych z prawa ubiegania się o dofinansowanie
z przepisami wspólnotowymi, doprowadzenie do spójności przepisów ustawy
o finansach publicznych i ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadze-
nia polityki rozwoju (Dz. U. Nr 227, poz. 1658 oraz z 2007 r. Nr 140, poz. 984),
zwanej dalej „ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju” w zakresie pro-
gramów wieloletnich i ich zgodności ze średniookresową strategią rozwoju kraju.
Ale nie tylko planowane zmiany w ustawie o finansach publicznych mają za-
pewnić wzrost efektywności i prawidłowości wydatkowania środków; w tym
celu przygotowano zmiany w ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.
Do systemu programowania strategicznego wprowadzono długookresową strate-
gię rozwoju kraju, jednak dominującą rolę będzie spełniać średniookresowa stra-
tegia rozwoju kraju. Ze średniookresową strategią rozwoju kraju zgodne mają
być krajowe i regionalne programy operacyjne, na podstawie których są tworzo-
ne projekty, na które są przyznawane środki na dofinansowanie. Ponadto należy
zauważyć, że uporządkowanie pojęć w zakresie programów i wyraźne, ustawowe
rozdzielenie programów operacyjnych i programów rozwoju wpłynie na przej-
rzystość w hierarchii dokumentów, a tym samym zapewni większą jasność sys-
temu i spowoduje jego większą efektywność. Jednocześnie wprowadzenie, uak-
tualnienie lub udoskonalenie takich instrumentów jak wytyczne i zakaz zmiany
zasad konkursu w trakcie jego trwania, procedura odwoławcza, a także poszerze-
nie zakresu porozumień zawieranych między Instytucją Zarządzającą a Instytucją
Pośredniczącą wpłynie na poprawienie skuteczności wdrażania systemu wyko-
rzystania środków pochodzących z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójno-
ści, ponieważ każdy z tych elementów wpływa na transparentność systemu, jego
przewidywalność, a tym samym na budowę systemu przyjaznego beneficjentowi.
I. Dot. art. 1 – zmiany w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
(Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.)
Zmiana w art. 90t ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty jest
spowodowana wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kra-
kowie z dnia 25 kwietnia 2007 r., sygn. akt III SA/Kr 118/07, utrzymanego
następnie w mocy wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia
19 października 2007 r., sygn. akt I OSK 1288/07, uznającego, że art. 18
pkt 19a ustawy o samorządzie województwa nie może stanowić podstawy
prawnej uchwalenia zasad przyznawania stypendiów, gdyż potrzebna jest do
tego jeszcze podstawa zawarta w przepisach materialnego prawa administra-
cyjnego. W związku w powyższym zaistniała konieczność dokonania pilnej
zmiany w przepisach ustawy o systemie oświaty polegającej na wprowadze-
2
niu jednoznacznej podstawy prawnej dla organów stanowiących jednostek
samorządu terytorialnego do uchwalania regulaminów przyznawania stypen-
diów z własnych środków lub ze środków unijnych.
II. Dot. art. 2 – zmiany w ustawie z dnia 4 września 1997 r. o działach admini-
stracji rządowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437, z późn. zm.)
Nowe brzmienie otrzymuje art. 23a, dotyczący zakresu działu – rozwój re-
gionalny, z uwzględnieniem rzeczywistej sytuacji i potrzeb w tym zakresie.
„Ustawa działowa” stanowi generalne umocowanie do podejmowania okre-
ślonych działań w zakresie obsługi działu – rozwój regionalny. Brak stosow-
nych, przejrzystych regulacji w praktyce powoduje wątpliwości kompeten-
cyjne. Tymczasem w celu sprawnego wykonywania przez ministra właści-
wego do spraw rozwoju regionalnego przypisanych mu zadań istotne jest,
aby jego uprawnienia w tym zakresie nie budziły żadnych zastrzeżeń.
III. Dot. art. 3 – zmiany w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie wo-
jewództwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590, z późn. zm.)
Zaproponowane zmiany sprowadzają się do zawężenia obligatoryjnych ele-
mentów strategii rozwoju województwa przez skreślenie obowiązku za-
mieszczania w strategii listy projektów infrastrukturalnych o szczególnym
znaczeniu dla osiągnięcia celów strategicznych rozwoju województwa oraz
prognozy wysokości środków publicznych służących realizacji tych projek-
tów i wynikają z postulatów zgłaszanych przez samorządy województwa.
Ponadto dodano przepis, który odnosi się do uwzględnienia przy tworzeniu
strategii rozwoju województwa średniookresowej strategii rozwoju kraju,
krajowej strategii rozwoju regionalnego, odpowiednich strategii ponadregio-
nalnych oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Ponad-
to uzupełniono przepis art. 11:
1) ust. 3 – o regulację, z której wynika, że strategia rozwoju województwa
jest realizowana także przez programy wojewódzkie;
3
2) ust. 4 – o regulację dotyczącą możliwości dofinansowania środkami bu-
dżetu państwa oraz środkami pochodzącymi z budżetu UE oraz innymi
środkami pochodzącymi ze źródeł zagranicznych programów rozwoju.
IV. Dot. art. 4 – zmiany w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Pla-
nie Rozwoju (Dz. U. Nr 116, poz. 1206, z późn. zm.)
W art. 18a dodany jest nowy pkt 8 dotyczący korekt finansowych. W przepi-
sie tym wyraźnie stwierdza się, że nakładanie korekt finansowych należy do
zadań Instytucji Zarządzającej. Jednakże w związku z powyższą zmianą, nie
ma potrzeby uzupełniania w tym zakresie przepisów ustawy o zasadach pro-
wadzenia polityki rozwoju, ponieważ zgodnie z art. 35 tej ustawy, do zadań
ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego należy m.in. wykony-
wanie zadań państwa członkowskiego, a to państwo członkowskie, zgodnie
z prawem wspólnotowym dokonuje i nakłada korekty finansowe.
Dodanie art. 23a w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie
Rozwoju jest spowodowane koniecznością wykonywania przez wojewodów,
jako Instytucji Pośredniczących w ZPORR, obowiązków związanych z za-
mknięciem pomocy po 2008 r., w tym m.in. z kontrolą trwałości projektów.
Wyszczególnienie w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie
Rozwoju tych obowiązków jest o tyle istotne, że istnieje konieczność zapew-
nienia finansowania zadań wojewodów również po 2008 r., kiedy to niemoż-
liwe będzie wydatkowanie środków na ten cel z pomocy technicznej progra-
mów.
Jednakże należy przy tym zaznaczyć, że wojewoda aplikuje o środki do bu-
dżetu państwa na dotychczasowych zasadach i musi w zakresie zadań doda-
nych mu art. 23a złożyć wniosek do MF w ustawowym trybie pracy nad pro-
jektem budżetu państwa na kolejne lata.
V. Dot. art. 5 – zmiany w ustawie z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach pu-
blicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104, z późn. zm.)
4
Zgodnie z przyjętym podczas ostatniej nowelizacji założeniem, że środki,
o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 3a ustawy o finansach publicznych, będą
traktowane tak jak środki z funduszy strukturalnych, zaproponowano zmia-
ny, które mają ujednolicić postanowienia ustawy w tym zakresie. Zmiany te
dotyczą art. 106 ust. 2 pkt 3a, gdzie sprecyzowano, że środki, o których mo-
wa wcześniej, mogą być przekazywane w ramach dotacji rozwojowej. Kon-
sekwentnie środki, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 3a, zostały uwzględ-
nione w art. 202 ust. 2 pkt 1 i w ust. 3. Dzięki tym zabiegom środki te będą
mogły być przekazywane w formie dotacji rozwojowej. Zgodnie z dotych-
czasowym stanem prawnym, nie było jasne, czy środki te powinny być prze-
kazywane w formie dotacji rozwojowej czy też innej.
Podstawowa zmiana polega na doprecyzowaniu przepisów ustawy o finan-
sach publicznych dotyczących dotacji rozwojowej tak, aby w sposób jasny
i precyzyjny wynikało z nich, że wszelkie wydatki dokonywane na realizację
programów operacyjnych i projektów realizowanych w ramach tych progra-
mów mają formę dotacji rozwojowej, w tym także na każdym etapie ich
przekazywania (aż do otrzymania środków finansowych przez beneficjenta
w rozumieniu ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju). Obecnie
szereg kwestii związanych z tym zagadnieniem wymaga ustawicznych inter-
pretacji i wyjaśnień bądź to ze strony właściwych służb MRR, bądź też ze
strony MF.
1) Dot. art. 5 ust. 3 pkt 3a lit. c – propozycja dostosowuje brzmienie przepi-
su do terminologii stosowanej w podpisanej w dniu 20 grudnia 2007 r.
umowie ramowej pomiędzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Szwaj-
carską Radą Federalną o wdrażaniu Szwajcarsko-Polskiego Programu
Współpracy w celu zmniejszenia różnic społeczno-gospodarczych w ob-
rębie rozszerzonej Unii Europejskiej, zawartej ze Szwajcarią, państwem
– darczyńcą bezzwrotnych środków pomocowych, z których będzie mo-
gła korzystać Polska. Zmiana w tym przepisie jest związana z faktem
zmiany nazwy programu w trakcie negocjacji umowy ustanawiającej
5