Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw

Warszawa, 25 września 2008 r.

SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA–140 –199(6)/08



Pan


Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec poselskiego
projektu ustawy:

-
o zmianie ustawy - Prawo o ustroju
sądów powszechnych oraz niektórych
innych ustaw (druk nr 851).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.




(-) Donald Tusk


Stanowisko Rządu
wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 851)

Projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych
oraz niektórych innych ustaw zawiera propozycje zmian legislacyjnych, mających
zastąpić rozwiązania wprowadzone ustawą z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie
ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych i niektórych innych ustaw (Dz. U.
Nr 136, poz. 959), które utworzyły instytucję tzw. awansu poziomego, polegającego
na ustanowieniu dodatkowych stanowisk sędziowskich: sędziego sądu okręgowego
w sądzie rejonowym oraz sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym.
Podstawowym celem i skutkiem objęcia przez sędziego jednego z tych stanowisk
miała być możliwość osiągania wynagrodzenia w stawkach przewidzianych dla
odpowiadających im stanowisk w sądzie hierarchicznie wyższym.
W uzasadnieniu poselskiego projektu podniesiono argument, że instytucja
awansu poziomego nie jest spójna z systemowymi założeniami obowiązującej ustawy
– Prawo o ustroju sądów powszechnych, które przyjmują ścisłe powiązanie awansu
zawodowego sędziego z hierarchiczną strukturą sądów powszechnych. Awans
zawodowy polega na objęciu stanowiska sędziowskiego w sądzie bezpośrednio
wyższym przez kandydata wyłonionego w drodze konkursu. W wypadku kandydatów
ze środowiska sędziowskiego okres zajmowania dotychczasowego stanowiska
sędziowskiego jest tylko jednym z warunków ubiegania się o wyższe stanowisko
sędziowskie. Instytucja awansu poziomego, wiążąc się z koniecznością utworzenia
wyższych stanowisk sędziowskich w sądach niższych, odrywałaby się zatem od
hierarchicznego modelu sądownictwa powszechnego, komplikowałaby nadmiernie
jego organizację i czyniła strukturę stanowisk sędziowskich nieprzejrzystą. Ponadto
system awansu poziomego stanowiłby czynnik demotywujący sędziów o dużym
doświadczeniu i wysokich kwalifikacjach zawodowych do ubiegania się o wyższe
stanowiska sędziowskie w sądzie wyższym, czyli w drodze tzw. awansu pionowego.
Jednocześnie im dłuższy byłby staż sędziowski, tym mniejsza byłaby wola sędziów do
podnoszenia kwalifikacji zawodowych i dbałość o najwyższą jakość orzecznictwa,
skoro i tak po upływie określonego czasu mieliby perspektywę awansu na wyższe
stanowisko sędziowskie – tyle że w sądzie niższym. W praktyce ze ścieżki awansu
pionowego korzystaliby najczęściej sędziowie o krótszym stażu zawodowym, co
mogłoby negatywnie rzutować na funkcjonowanie sądów wyższych, ze swej istoty
rozpoznających sprawy bardziej zawiłe, wymagające nie tylko bardzo dobrego
przygotowania merytorycznego, ale i dużego doświadczenia zawodowego sędziów.
Z uzasadnienia projektu wynika też, iż tzw. system awansu poziomego mógłby
pogłębić aktualne problemy z naborem kadry sędziowskiej o odpowiednio wysokich
kwalifikacjach zawodowych w sądach apelacyjnych, bowiem już obecnie

2
w apelacjach, w których sądy okręgowe są znacznie oddalone od siedziby sądu
apelacyjnego, obserwuje się zmniejszenie zainteresowania sędziów ubieganiem się
o stanowisko sędziego sądu apelacyjnego, gdyż jego objęcie powoduje konieczność
codziennych, uciążliwych dojazdów do miejsca pracy albo konieczność przeniesienia
centrum życiowego sędziego.
W projekcie poselskim zakłada się odejście od idei awansu poziomego
sprowadzającego się do automatycznego tworzenia stanowisk de facto tytularnych
i zastąpienie go projektowanym dwuetapowym mechanizmem wzrostu wynagrodzeń
sędziowskich. W sądach rejonowych, okręgowych i apelacyjnych w miejsce
„dodatkowych”, związanych z instytucją awansu poziomego, stanowisk sędziowskich
przewiduje się dla sędziów sądów rejonowych, okręgowych i apelacyjnych po 15
latach zajmowania danego stanowiska trzecią stawkę awansową, której osiągnięcie
będzie skutkować uzyskiwaniem przez sędziego wyższego wynagrodzenia
zasadniczego – a więc w zasadzie tego samego skutku, co ewentualne uzyskanie
awansu poziomego. Okresy zajmowania danego stanowiska sędziowskiego, niezbędne
dla uzyskiwania kolejnych stawek awansowych, wynosiłyby: 5 lat dla stawki
pierwszej awansowej, 10 lat dla stawki drugiej awansowej i 15 lat dla stawki trzeciej
awansowej. Zapewnienie możliwości uzyskania wyższych stawek wynagrodzenia
w krótszej niż dotychczas perspektywie ma służyć wzmocnieniu statusu
w szczególności sędziów sądów rejonowych. Wskazane okresy ulegałyby wydłużeniu
o 3 lata (podobnie jak ma to miejsce obecnie) w przypadku ukarania sędziego
w danym okresie karą dyscyplinarną lub dwukrotnego wytknięcia uchybienia w trybie
art. 40 u.s.p., bądź dwukrotnego zwrócenia uwagi w trybie art. 37 § 4 u.s.p. W ten
sposób awans finansowy pozostawałby powiązany z wymogiem nienagannej służby.

Mając powyższe na uwadze, należy pozytywnie ocenić kierunek zmian
proponowanych w przedmiotowym projekcie ustawy. Kierunek tych zmian jest także
zgodny z wcześniejszym przedłożeniem rządowym.

Jednakże wobec wejścia w życie ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie
ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr
136, poz. 959 oraz Nr 230, poz. 1698), wprowadzającej tzw. awans poziomy, szczególnie
wnikliwie należy przeanalizować proponowane przepisy przejściowe projektu
poselskiego. Projektowana nowelizacja zawiera jeden przepis przejściowy – art. 4 –
odnoszący się do rozpoczętych i niezakończonych „postępowań” w przedmiocie awansu
poziomego, stanowiąc, że „z dniem wejścia w życie ustawy wnioski złożone w trybie art.
65a ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz wnioski złożone w trybie art.
11a ustawy o prokuraturze pozostawia się bez rozpoznania”.

Akceptując rozwiązanie polegające na odejściu od instytucji awansu
poziomego i zastąpieniu jej projektowanym mechanizmem wzrostu wynagrodzeń
sędziowskich, należy zaproponować modyfikację przepisu przejściowego w kierunku

3
zrównania wynagrodzeń sędziów znajdujących się w takiej samej sytuacji prawnej, jak
również dokonania takiej zmiany merytorycznej ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych, która umożliwi zachowanie prawa do awansu finansowego
ekwiwalentnego wobec regulacji, które obowiązują od 1 lipca 2008 r.
Ponadto przepis przejściowy powinien przewidywać, by sędziowie, którzy
w dniu wejścia w życie projektowanej ustawy zostali już powołani na podstawie
obecnie obowiązujących przepisów na stanowisko sędziego sądu okręgowego
w sądzie rejonowym oraz sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym stali się
odpowiednio sędziami sądów, w których pełnią służbę.