Rządowy projekt ustawy o zmianie imienia i nazwiska

7



dzieci, które zrodzą się z tego małżeństwa, pozwoli nie tylko na pełniejszą
realizację wprowadzonej przez kodeks rodzinny i opiekuńczy zasady
wskazującej, że nazwiska rodziców i ich dzieci powinny być tożsame, ale
również będzie stanowiła podstawę do dokonania przez kierowników
urzędów stanu cywilnego odpowiednich wzmianek dodatkowych w akcie
małżeństwa rodziców. W obecnym stanie prawnym sporządzenie aktu
urodzenia dziecka, w którym nazwisko dziecka będzie tożsame z aktualnie
noszonym nazwiskiem rodziców, wymaga dwuetapowego postępowania: po
pierwsze istnieje konieczność sporządzenia aktu urodzenia dziecka
z uwzględnieniem nazwiska, jakie wynika z oświadczenia złożonego przez
rodziców, zgodnie z art. 88 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, po
drugie niezbędne jest przeprowadzenie kolejnego postępowania o zmianę
nazwiska dziecka. Zaproponowana zmiana będzie stanowiła podstawę
prawną do naniesienia odpowiednich wzmianek w akcie małżeństwa, czego
konsekwencją będzie możliwość sporządzenia aktu urodzenia zawie-
rającego od razu zmienianą formę nazwiska dla nowo narodzonego
dziecka, którego oboje rodzice uprzednio zmienili nazwisko w postępowaniu
administracyjnym.
Kierując się przekonaniem, że zakres konsekwencji wynikających ze
zmiany imienia lub nazwiska nakłada na właściwy w sprawie organ
administracji publicznej obowiązek sprawdzenia tożsamości osób uczestni-
czących w postępowaniu, dookreślono, że zgoda, jakiej na zmianę imienia
lub nazwiska małoletniego udzielają wymienione w ustawie podmioty,
powinna zostać wyrażona osobiście lub złożona w formie pisemnej
z podpisem notarialnie poświadczonym.

Przedmiotowy projekt utrzymuje zasadę, zgodnie z którą konieczne jest
uzyskanie zgody małoletniego dziecka na zmianę jego nazwiska, jednakże
obniża granicę wieku, od której wyrażenie zgody jest obligatoryjne, z 14 lat
do 13 lat. Obniżenie granicy wieku jest przejawem dążenia do do-
stosowania nowych rozwiązań do przepisów kodeksu rodzinnego i opie-
kuńczego, który dla analogicznych czynności przewiduje granicę trzy-
nastego roku życia. Osiągnięcie wieku 13 lat to również – zgodnie


8



z kodeksem cywilnym – moment uzyskania ograniczonej zdolności do
czynności prawnych, która umożliwia dziecku podejmowanie w określonym
zakresie pierwszych samodzielnych decyzji.
VII. Właściwość organów

Projekt ustawy, utrzymując obowiązującą aktualnie regulację, zgodnie
z którą sprawy zmiany imienia i nazwiska należą do kompetencji
kierownika urzędu stanu cywilnego właściwego ze względu na miejsce
pobytu stałego wnioskodawcy, doprecyzowuje właściwość miejscową
organu. Wprowadzenie – przyjętej również w ustawie − Prawo o aktach
stanu cywilnego – właściwości kierownika urzędu stanu cywilnego miasta
stołecznego Warszawy umożliwi złożenie wniosku o zmianę nazwiska tym
wszystkim osobom, które przebywając na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, nie mają stałego meldunku.
Jednocześnie projekt poszerza właściwość rzeczową w sprawach zmiany
imienia lub nazwiska, przyznając kompetencje w tym zakresie również
zastępcy kierownika urzędu stanu cywilnego. Proponowana zmiana
pozostaje w zgodzie z regulacjami ustawy − Prawo o aktach stanu
cywilnego, które wskazują, że czynności z zakresu rejestracji stanu
cywilnego dokonuje kierownik urzędu stanu cywilnego lub jego zastępca.
VIII. Tryb postępowania
Nową regulacją, która została zawarta w projekcie ustawy, jest wskazanie
sposobu składania wniosku o zmianę imienia lub nazwiska. W art. 10 ust. 1
przedmiotowego projektu wprowadzono generalną zasadę, zgodnie z którą
złożenie wniosku o zmianę nazwiska następuje osobiście. Zastrzeżenie
konieczności osobistego składania przedmiotowych wniosków wynika
z faktu, że ze względu na daleko idące faktyczne i prawne konsekwencje,
jakie wiążą się ze zmianą imienia i nazwiska, organ prowadzący sprawę
musi mieć zapewnioną możliwość bezpośredniego potwierdzenia toż-
samości wnioskodawcy.


9



Uwzględniając przede wszystkim specyfikę sytuacji osób zamieszkałych
poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej, od przedstawionej powyżej
zasady wprowadzono dwa wyjątki. Po pierwsze przewidziano możliwość
złożenia przedmiotowego wniosku za pośrednictwem polskiego konsula, po
drugie dopuszczono prawo do korespondencyjnego złożenia wniosku,
z jednoczesnym zastrzeżeniem wymogu dochowania formy pisemnej
z podpisem notarialnie poświadczonym. Obowiązek spełnienia dodatko-
wego warunku wynika ze wspomnianej powyżej konieczności prawidłowego
ustalenia tożsamości wnioskodawcy.
Prawidłowość ustalenia tożsamości wnioskodawcy zapewnia również
art. 11 ust. 5 i 6, który stanowi o obowiązku przedstawienia do wglądu
dokumentu tożsamości oraz powiadomienia o nadaniu numeru PESEL,
jeżeli dokument tożsamości nie zawiera tej informacji.

W celu zalegalizowania powszechnie przyjętej i w pełni uzasadnionej
praktyki żądania dołączenia do wniosku o zmianę nazwiska odpisu
zupełnego aktu stanu cywilnego, wprowadzono do projektu ustawy zapis,
który wymienia rodzaje dokumentów, jakie przedkłada się organowi
właściwemu w sprawie. Odpis zupełny aktu stanu cywilnego daje naj-
pełniejsze informacje na temat aktualnie noszonego nazwiska, jak również
wszelkich dotychczas dokonywanych zmian, a zatem na jego podstawie
kierownik urzędu stanu cywilnego może we właściwy sposób ocenić
i zweryfikować żądanie strony.
Regulując tryb postępowania w sprawach zmiany imienia lub nazwiska,
dokonano również zmian w przepisach, które nakładały na właściwego
w sprawie kierownika urzędu stanu cywilnego obowiązek informowania
o dokonanej zmianie. Wskazane zmiany polegają na zawężeniu katalogu
informowanych podmiotów, z uwagi na posiadaną przez nie możliwość
bezpośredniego dostępu do zbioru PESEL, jak również na zmianie formy
przekazywania informacji.

Jednym z podstawowych założeń, którego realizację zapewnia przed-
miotowa ustawa, jest stworzenie spójnego systemu informowania, dzięki
któremu każdy fakt administracyjnej zmiany imienia lub nazwiska zostanie


10



w konsekwencji odnotowany w Powszechnym Elektronicznym Systemie
Ewidencji Ludności (PESEL). Umieszczenie adnotacji o zmianie danych
w bazie PESEL doprowadzi nie tylko do tego, że przedmiotowa informacja
stanie się powszechna i wszystkie zainteresowane organy państwowe będą
miały do niej bezpośredni lub pośredni dostęp, ale również skutecznie
uniemożliwi funkcjonowanie pod dwoma nazwiskami: dotychczasowym i
zmienionym (co byłoby możliwe, gdyby informacja o zmianie została
zapisana jedynie w aktach stanu cywilnego).

Proces przekazywania informacji o zmianie imienia lub nazwiska reguluje
art. 13 projektu. Zgodnie z przywołanym przepisem, kierownik urzędu stanu
cywilnego o fakcie zmiany imienia lub nazwiska informuje jedynie trzy grupy
podmiotów, a mianowicie kierowników urzędów stanu cywilnego (właści-
wych ze względu na miejsce sporządzenia aktu urodzenia i małżeństwa
wnioskodawcy, a także miejsce sporządzenia aktów urodzeń jego
małoletnich dzieci, jeżeli zmiana rozciąga się na dzieci), właściwe organy
gminy prowadzące ewidencję ludności lub ministra właściwego do spraw
wewnętrznych oraz organ, który wydał dowód osobisty. Określając
właściwość organów gminy, jak również przewidując obowiązek infor-
mowania ministra właściwego do spraw wewnętrznych (w sytuacji gdy
wnioskodawca lub jego małoletnie dzieci na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej nigdy nie posiadały miejsca pobytu stałego oraz nie posiadają
miejsca pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące) dążono do
zapewnienia pewnej szczelności procesu przekazywania informacji.
Wprowadzenie
obowiązku informowania organu, który wydał dowód
osobisty, wynika z konieczności zapewnienia spójności rozwiązań
zawartych w przedmiotowym projekcie oraz w projekcie ustawy o zmianie
ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych oraz niektórych innych
ustaw. Wskazany dokument zakłada, że każda zmiana danych osobowych
zamieszczanych w dowodzie osobistym nakłada obowiązek jego wymiany,
a niedopełnienie tej powinności skutkuje unieważnieniem dowodu
osobistego. Uwzględniając, że nałożenie na organ dodatkowego obowiązku
unieważniania dowodu osobistego musi zostać poparte wyposażeniem go


11



w odpowiednie instrumenty do jego realizacji, w projekcie wskazano sposób
przekazywania koniecznych danych z zakresu zmiany imienia lub nazwiska.
Jednocześnie mając na uwadze fakt, że wszystkie przepisy regulujące
obowiązki kierownika urzędu stanu cywilnego związane ze zmianą imienia
lub nazwiska powinny zostać ujęte w jednym akcie prawa, dokonano
zmiany ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach
osobistych poprzez wykreślenie zapisów odnoszących się
do przedmiotowego zagadnienia i wskazanie, że jest ono regulowane
w ustawie o zmianie imienia i nazwiska.

Z uwagi na fakt, że w myśl ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji
ludności i dowodach osobistych wszystkie informowane do tej pory organy
(właściwy urząd skarbowy, organ Policji, Wojskowa Komenda Uzupełnień,
Krajowy Rejestr Karny) są uprawnione do bezpośredniego dostępu do bazy
PESEL, gdzie jak wskazano powyżej każdy przypadek zmiany imienia
i nazwiska jest ujawniany, ich dodatkowe informowanie przestaje być
konieczne. Dodatkowo podkreślić należy, że dotychczasowe zapisy ustawy
zobowiązują do zawiadamiania wymienionych podmiotów o wszystkich
dokonanych zmianach, co w konsekwencji powoduje, że niektóre z wy-
mienionych organów, jak np. Wojskowa Komenda Uzupełnień, otrzymują
zawiadomienia o zmianach dotyczących osób, które nie pozostają w kręgu
ich właściwości rzeczowej.
Uwzględniając, że zgodnie z ustawą – Prawo o aktach stanu cywilnego,
podstawę do dokonania wzmianki dodatkowej stanowią przede wszystkim
prawomocne orzeczenia sądów, ostateczne decyzje oraz odpisy z aktów
stanu cywilnego, zmieniono formę informowania kierowników urzędów
stanu cywilnego – z zawiadomienia na decyzję. Formę zawiadomienia
pozostawiono natomiast jako właściwą do informowania organów gminy
prowadzących ewidencję ludności, jednocześnie zaznaczając, jaki rodzaj
danych przedmiotowe zawiadomienie powinno zawierać. Dodatkowo, mając
na uwadze postępujący proces informatyzacji administracji publicznej,
przewidziano możliwość przekazywania zawiadomienia drogą elektro-
niczną.