Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Warszawa, 7 sierpnia 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140 – 144(3)/09



Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy

- o zmianie ustawy o kształtowaniu
ustroju rolnego oraz o zmianie
niektórych innych ustaw (druk nr 687).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk










Stanowisko Rządu
wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o kształtowaniu ustroju
rolnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 687)


Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz
o zmianie niektórych innych ustaw wprowadza zmiany zarówno do ustawy z dnia 11
kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. Nr 64, poz. 592, z późn. zm.),
jak i do ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami
rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1700, z późn. zm.).

I. Odnosząc się do zmian zawartych w art. 1 poselskiego projektu ustawy należy
wskazać, co następuje.
1. W art. 1 pkt 1 – 3 projekt przewiduje zmianę art. 3 ust. 4 oraz art. 4 ust. 1 ustawy
o kształtowaniu ustroju rolnego poprzez wyłączenie prawa pierwokupu Agencji
Nieruchomości Rolnych oraz uprawnienia do nabycia nieruchomości rolnych, jeżeli
jest sprzedawana lub przenoszona własność nieruchomości rolnej o powierzchni
mniejszej niż 1 ha. Projekt zawiera też zmianę ust. 5 w art. 3 ustawy o kształtowaniu
ustroju rolnego poprzez wyłączenie przysługującego zarówno dzierżawcy
nieruchomości, jak i Agencji Nieruchomości Rolnych, prawa pierwokupu w
przypadku nabywania nieruchomości rolnych przez jednostki samorządu
terytorialnego. Ponadto w projekcie przewiduje się uchylenie także ust. 6, który
odnosi się do art. 6 ustawy z dnia 26 kwietnia 2001 r. o rentach strukturalnych w
rolnictwie (Dz. U. Nr 52, poz. 539, z późn. zm.) oraz dodanie art. 4a, zgodnie z
którym przepisy art. 3 i 4 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego stosuje się
odpowiednio przy przeniesieniu własności gospodarstwa rolnego.
Podzielić należy stanowisko projektodawców, że prawo pierwokupu
przysługujące Agencji Nieruchomości Rolnych oraz uprawnienie do nabycia
nieruchomości rolnych na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju
rolnego nie powinno dotyczyć wszystkich nieruchomości rolnych (bez względu na
ich powierzchnię), oraz że osiągnięcie celów tej ustawy jest możliwe przy objęciu jej
przepisami nieruchomości o większej powierzchni, które po nabyciu przez Agencję

1
Nieruchomości Rolnych w drodze pierwokupu i po restrukturyzacji mogłyby być
udostępniane rolnikom indywidualnym w formie przetargów ograniczonych.
Należy jednak uznać, że powierzchnia nieruchomości rolnych, w stosunku do
których Agencji powinno przysługiwać prawo pierwokupu lub uprawnienie do nabycia
nieruchomości rolnych, o którym mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju
rolnego, powinna być dostosowana do zmieniającej się struktury agrarnej w kraju.
Zgodnie z przygotowanym w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi projektem
ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu
Państwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Agencji Nieruchomości Rolnych
będzie przysługiwało prawo pierwokupu oraz uprawnienie do nabycia nieruchomości
rolnych, tylko w odniesieniu do nieruchomości rolnych o powierzchni nie mniejszej
niż średnia krajowa powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach rolnych o
obszarze co najmniej 1 ha użytków rolnych. Dotychczasowe doświadczenia
wynikające ze stosowania przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego
wskazują, że realizacja jej celów następuje głównie w wyniku obrotu
nieruchomościami o większej powierzchni. Za takie nieruchomości należy uznać
nieruchomości o powierzchni przekraczającej średnią powierzchnię gospodarstwa
rolnego w kraju. Należy natomiast uznać za uzasadnione wyłączenie prawa
pierwokupu w przypadku nabywania nieruchomości rolnych przez jednostki
samorządu terytorialnego. Jednostki te nabywają bowiem grunty na cele publiczne
związane z inwestycjami infrastrukturalnymi służącymi wykonywaniu zadań
własnych.

Uchylenie w art. 3 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego ust. 6, który odnosi
się do art. 6 ustawy z dnia 26 kwietnia 2001 r. o rentach strukturalnych w rolnictwie,
należy uznać za uzasadnione. Ostateczny termin składania wniosków o przyznanie
renty strukturalnej na tej podstawie upłynął bowiem z dniem 31 grudnia 2003 r.
Zmiana zaproponowana w pkt 3 ma na celu objęcie prawem pierwokupu, o
którym mowa w art. 3 i uprawnieniem, o którym mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o
kształtowaniu ustroju rolnego, także gospodarstw rolnych. Zgodnie z obecnie
obowiązującym stanem prawnym prawo pierwokupu i uprawnienie, o którym mowa w
art. 4 ust.1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, przysługuje tylko w przypadku
przeniesienia własności nieruchomości rolnej i nie obejmuje przypadków, gdy
przedmiotem umowy jest przeniesienie własności gospodarstwa rolnego, za które
uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami,

2
urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną
całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa
rolnego.

Taki stan prawny należy uznać za niezadowalający, gdyż realizacja celów
ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego może odbywać się także poprzez nabywanie
gospodarstw rolnych. Sytuacje, gdy przedmiotem umowy przeniesienia własności
jest gospodarstwo rolne stanowiące zorganizowaną całość gospodarczą, są
wprawdzie rzadkością, jednakże umowy takie występują. Zaproponowana regulacja
pozwala zatem uniknąć luki prawnej w tym zakresie. Wprowadzenie powyższej
zmiany należy uznać za słuszne.
2. Odnosząc się do pkt 4 proponującego zmianę maksymalnej powierzchni
gospodarstwa, które uznaje się za gospodarstwo rodzinne, z 300 ha do 100 ha
użytków rolnych, należy podnieść, iż uzasadnione byłoby pozostanie przy
dotychczasowej powierzchni 300 ha. Wprowadzenie proponowanej zmiany
spowoduje bowiem wykluczenie z kategorii gospodarstw rodzinnych wiele
gospodarstw o powierzchni przekraczającej 100 ha użytków rolnych, która jest w
przypadku wielu rodzajów produkcji niewystarczająca do osiągnięcia dochodu
zapewniającego opłacalność produkcji rolnej. Zatem gospodarstwa o powierzchni od
100 ha do 300 ha użytków rolnych powinny być dalej gospodarstwami korzystającymi
z preferencji w obrocie gruntami rolnymi, w celu powiększenia ich powierzchni, aby
uniknąć zaprzestania na nich produkcji rolniczej.
3. W pkt 5 projekt przewiduje zmianę art. 6 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego w
zakresie kryteriów uznania osoby fizycznej za rolnika indywidualnego.
Proponuje się mianowicie, aby w celu uznania osoby fizycznej za rolnika
indywidualnego, zdefiniować na nowo kwalifikacje rolnicze, jakie powinna posiadać
osoba fizyczna prowadząca gospodarstwo rodzinne. Uznano, że należy odejść od
rozwiązania, zgodnie z którym osoby posiadające wykształcenie wyższe lub średnie,
inne niż rolnicze, niepracujące nigdy w rolnictwie, posiadają kwalifikacje rolnicze.
Zatem wskazane jest, aby za kwalifikacje rolnicze uznawane było wykształcenie
rolnicze średnie lub wyższe lub rolnicze zawodowe z 3-letnim obowiązkiem
wykonywania czynności związanych z pracą w gospodarstwie rolnym.
Rząd popiera propozycje w zakresie zmiany kwalifikacji rolniczych. Jednakże uważa,
że inaczej powinny być zdefiniowane te kwalifikacje. Osoba fizyczna powinna
posiadać kwalifikacje rolnicze, jeżeli uzyskała :

3
a) wykształcenie rolnicze zasadnicze zawodowe, średnie lub wyższe lub
b) tytuł kwalifikacyjny lub tytuł zawodowy, lub tytuł zawodowy mistrza w zawodzie
przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej i co najmniej 3-letni staż pracy w
rolnictwie, lub
c) wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie
albo wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i ukończone studia podyplomowe w
zakresie związanym z rolnictwem, albo wykształcenie średnie inne niż rolnicze i co
najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie, lub
d) wykształcenie podstawowe, gimnazjalne lub zasadnicze zawodowe inne niż
rolnicze i co najmniej przez 5-letni staż pracy w rolnictwie.

Wykaz zawodów, których posiadanie oraz wykaz kierunków wyższych, których
ukończenie uznaje się za posiadanie wykształcenia rolniczego zostanie określony w
rozporządzeniu ministra właściwego do spraw rozwoju wsi.


W poselskim projekcie słusznie zaproponowano także, aby rolnikiem
indywidualnym była nie tylko osoba fizyczna będąca właścicielem lub dzierżawcą
nieruchomości rolnych, ale także użytkownik wieczysty oraz samoistny posiadacz,
który włada nieruchomością jak właściciel.
Nie można się natomiast zgodzić, podobnie jak w przypadku gospodarstwa
rodzinnego, ze zmniejszeniem do 100 ha użytków rolnych maksymalnej powierzchni
gospodarstwa prowadzonego przez rolnika indywidualnego.

II. Odnosząc się do zmian w art. 2 poselskiego projektu należy wskazać, co
następuje.
1. Zmiana proponowana w pkt 1 polegająca na dodaniu w art. 5 po ust. 5 ust. 5a, jest
sprzeczna z zasadą wyrażoną w przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 7
października 2008 r. dokumencie pt. „Założenia do projektu ustawy regulującej
zasady wykonywania nadzoru właścicielskiego Skarbu Państwa”. Zgodnie z
powyższym dokumentem, wykonywanie nadzoru właścicielskiego Skarbu Państwa
oraz zadań związanych ze zbywaniem akcji i udziałów w spółkach oraz prywatyzacją
bezpośrednią przedsiębiorstw państwowych, co do zasady, powierzy się Ministrowi
Skarbu Państwa – przy dodatkowym założeniu nie poszerzania dotychczasowych
wyjątków od tej zasady.
2. Zmiana w pkt 2 przewiduje również wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą do
zadań Agencji Nieruchomości Rolnych należeć będzie wspieranie tworzenia miejsc

4