Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Warszawa, 31 lipca 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-141(4)/08






Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej





Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec poselskiego
projektu ustawy:
- o zmianie ustawy o spółdzielczych
kasach oszczędnościowo-kredytowych
oraz o zmianie niektórych innych
ustaw (druk nr 650).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Finansów do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych.

(-) Donald Tusk



Stanowisko Rządu
w sprawie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach
oszczędnościowo-kredytowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw



I.
Podstawowe zmiany zaproponowane w poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o
spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw
dotyczą następujących zagadnień:
1. wprowadzenie nadzoru państwowego (Komisji Nadzoru Finansowego) nad środkami
zgromadzonymi w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych;
2. określenie roli i zadań Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej jako
instytucji zrzeszającej i kontrolującej działalność spółdzielczych kas oszczędnościowo-
kredytowych pod względem zgodności z ustawą i zaleceniami nadzorczymi Komisji Nadzoru
Finansowego;
3. wprowadzenie zakazu prowadzenia przez Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-
Kredytową działalności innej, niż określona w ustawie;
4. umożliwienie spółdzielczym kasom oszczędnościowo-kredytowym posiadania faktycznego
wpływu na decyzje Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytową poprzez
odebranie prawa wykonywania głosu osobom prawnym nie posiadającym statusu spółdzielczej
kasy oszczędnościowo-kredytowej i przyjęcie zasady: „jedna kasa - jeden głos” na Walnym
Zgromadzeniu Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej;
5. zmiana zasad podziału nadwyżki finansowej spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej -
obligatoryjne przeznaczenie nadwyżki bilansowej na wypłatę dla członków kasy w wysokości
nie mniejszej niż 80% nadwyżki;
6. utratę członkostwa w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej w przypadku
wygaśnięcia więzi o charakterze zawodowym lub organizacyjnym.


II.
W ocenie Rządu RP rozwiązania proponowane w poselskim projekcie ustawy co do zasady uznać
należy za kierunkowo właściwe. Należy bowiem zauważyć, że w ostatnich kilku latach następował
dynamiczny rozwój spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, a ich działalność stawała się
coraz bardziej zbliżona do działalności banków. W tym miejscu zasadne wydaje się przytoczyć dane
dotyczące wielkości aktywów i wysokości udzielonych pożyczek, które wynosiły odpowiednio
4.277 tys. zł i 2.985 tys. zł w 1992 r. oraz 7.319.836 tys. zł i 5.145.334 tys. zł. w 2007 r.1 W
ostatnich latach można ponadto było zaobserwować trend ustawowego rozszerzenia możliwości
działalności spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, co w znacznej mierze umożliwiało
prowadzenie działalności w zakresie zbliżonym do oferty banków detalicznych. Z tego względu na
aprobatę zasługuje rozwiązanie polegające na przyjęciu nowej koncepcji nadzoru państwowego nad
spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi. W świetle powyżej wskazanych założeń
sprawowania nadzoru nad systemem spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, powinna
zostać ustawowo uregulowana sytuacja prawna Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo
Kredytowej, pod względem funkcjonalnym i organizacyjnym, w szczególności dopuszczalność
wpływu na jej sytuację podmiotów innych niż spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe.
Rozwój usług finansowych świadczonych przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe
powoduje, że środki pieniężne zgromadzone na prowadzonych przez nie rachunkach są obarczone
coraz większym ryzykiem operacyjnym, kredytowym i rynkowym. Z tego też względu
dotychczasowy zamknięty układ funkcjonowania tych spółdzielczych instytucji finansowych objęty
jedynie nadzorem i lustracją zrzeszającej je Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-
Kredytowej, której spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe są właścicielami, nie jest już w
odpowiednim stopniu wystarczający i nie gwarantuje bezpieczeństwa finansowego tych instytucji
finansowych, a tym samym pełnej ochrony interesów ekonomicznych należących do nich członków.
Działania mające na celu zrównywanie praw spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych z
uprawnieniami banków nie wiązały się dotychczas z jednoczesnym ujednolicaniem zasad działania i
przyjęciem adekwatnych do skali ryzyka operacyjnego, kredytowego i rynkowego reguł i norm
ostrożnościowych. Następowało w związku z tym zrównywanie tylko praw, a nie obowiązków.
Tymczasem zgodnie z zasadą symetrii, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe powinny być
zobowiązane do stosowania zbliżonych do obowiązujących banki wymogów kapitałowych, norm,
limitów i ograniczeń oraz zasad sprawowania nadzoru nad ich działalnością.
W systemie spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w Polsce obserwowana jest od kilku
lat wyraźna tendencja zmniejszania się liczby kas (zwiększająca się koncentracja na skutek
procesów konsolidacyjnych). W efekcie największe spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe,

1 Dane ze strony internetowej www.skok.pl ; dane za 2007 r. są danymi wstępnymi.
pod względem posiadanych aktywów i depozytów staja się znacznie większe niż niektóre banki
spółdzielcze i komercyjne.

III.
Należy jednak wskazać, że niektóre rozwiązania zaproponowane w poselskim projekcie wzbudzają
wątpliwości co do ich zgodności z obowiązującymi przepisami prawa, niektóre natomiast
wymagają doprecyzowania. Jako najważniejsze zagadnienia wymagające działań, o których mowa
powyżej należy wskazać:

1. Udziały Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w podmiotach
gospodarczych. Wątpliwości budzi zgodność przepisów projektu ustawy nakazujących zbycie w
ciągu dwóch miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy posiadanych przez Krajową Spółdzielczą
Kasę Oszczędnościowo-Kredytową udziałów, certyfikatów inwestycyjnych oraz jednostek
uczestnictwa funduszy inwestycyjnych - zmuszając osobę prawną działającą w obrocie
gospodarczym do wyzbycia się aktywów w bardzo krótkim terminie z art. 20, 21 ust. 1 i 64
Konstytucji RP (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.). Należy zatem rozważyć, czy
przyjęcie powyższego rozwiązania nie rodziłoby roszczeń odszkodowawczych wobec Skarbu
Państwa z tytułu przymusowego dokonania sprzedaży części majątku przez podmiot prywatny.

2. Ustawowy podział nadwyżki bilansowej. Wątpliwości natury merytorycznej i prawnej wzbudza
fakt zaproponowania w projekcie ustawy obligatoryjnego podziału nadwyżki bilansowej na
wypłatę dla członków spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (nie mniej niż 80%
nadwyżki) i zwiększenie funduszu zasobowego (nie więcej niż 20 % nadwyżki). Aktualne
rozwiązania umożliwiają wyłącznie przekazywanie nadwyżki na zwiększenie funduszu
zasobowego. W ocenie Rządu RP należałoby rozważyć wprowadzenie rozwiązania
polegającego na wprowadzeniu zapisu umożliwiającego fakultatywny podział nadwyżki
bilansowej.

3. Uprawnienia i narzędzia w ramach nadzoru państwowego. Zakres uprawnień i instrumentów
nadzoru nad spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi oraz obowiązków
informacyjnych zapewniających właściwe funkcjonowanie nadzoru nad systemem powinien
zostać opracowany po konsultacjach z Komisją Nadzoru Finansowego. Projekt powinien
zawierać przepisy gwarantujące realną możliwość efektywnej kontroli sytuacji spółdzielczych
kas oszczędnościowo-kredytowych, w szczególności w zakresie wykonywania nadzoru
inspekcyjno-analitycznego, postępowania licencyjnego, ustalania norm ostrożnościowych i
innych zasad, które wiążą się z zagwarantowaniem bezpieczeństwa systemu finansowego
spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych oraz z ochroną interesów ekonomicznych i
prawnych ich członków. Ponadto należy wskazać, iż limity oraz zakres instrumentów
dotyczących możliwości inwestowania środków przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-
kredytowe w ramach rezerwy płynnościowej powinny być uregulowane na poziomie przepisów
ustawowych.

4. Badanie sprawozdań finansowych spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. W ocenie
Rządu RP konieczne wydaje się również wprowadzenie obowiązku sporządzania i badania
sprawozdania finansowego spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Kwestia ta
powinna być przedmiotem regulacji ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.
U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn. zm.). W związku z coraz większą skalą działalności
spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych i coraz większą liczbą członków
wprowadzenie transparentności w zakresie rachunkowości wydaje się być uzasadnione.
Niezależnie od powyższego, tj. transparentności wobec członków, zasadne byłoby powiązanie
konieczności badania sprawozdań finansowych spółdzielczych kas oszczędnościowo-
kredytowych w kontekście wprowadzenia nadzoru państwowego nad środkami zgromadzonymi
w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych.

5. Gospodarka finansowa Krajowej Kas Oszczędnościowo-Kredytowej. Projekt ustawy nie w pełni
reguluje kwestie związane z gospodarką finansową funduszy Krajowej Kasy Oszczędnościowo-
Kredytowej. Doprecyzowania na poziomie ustawy wymaga kwestia możliwości zaliczenia bądź
nie funduszu stabilizacyjnego do funduszy własnych Krajowej Kasy Oszczędnościowo-
Kredytowej.

6. Bezpieczeństwo lokat w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Rozważenia
wymaga kwestia ustawowego uregulowania systemu gwarantowania depozytów
zgromadzonych w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Należy bowiem
rozważyć, czy działania takie nie wzmocniłyby bezpieczeństwa finanasowego osób fizycznych -
członków spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.

7. Utrata członkostwa w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Wątpliwości nasuwa
proponowana regulacja utraty członkostwa w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej