Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw

15


również, zgodnie z art. 7 dyrektywy 2004/83/WE, działania właściwych
podmiotów, które powodują, że zapewniona jest ochrona w kraju
pochodzenia oraz, zgodnie z art. 8 dyrektywy 2004/83/WE, okoliczności
wskazujące na możliwość skorzystania przez cudzoziemca z ochrony
wewnętrznej w kraju pochodzenia. Ponadto dookreślono w projekcie
ustawy, że obawa przed prześladowaniem może być wynikiem działań
cudzoziemca podejmowanych nie tylko w kraju pochodzenia, ale także po
jego opuszczeniu, zgodnie z art. 5 dyrektywy 2004/83/WE.
Określone w projekcie ustawy przesłanki odmowy nadania i pozbawienia
statusu uchodźcy oraz odmowy udzielenia i pozbawienia ochrony
uzupełniającej uwzględniają postanowienia art. 11, 12, 14, 16, 17 i 19
dyrektywy 2004/83/WE.
Przepisy rozdziału 2 regulują tryb postępowania w sprawach nadawania,
odmowy nadania i pozbawienia statusu uchodźcy oraz udzielania, odmowy
udzielenia i pozbawienia ochrony uzupełniającej. Wprowadzone zmiany
dotyczące postępowania w ww. sprawach mają przede wszystkim na celu
wdrożenie dyrektywy 2005/85/WE. Należy jednak zauważyć, że znaczna
część przepisów tej dyrektywy ma charakter fakultatywny i do państw
członkowskich należy podjęcie decyzji co do przyjęcia w prawie krajowym
zawartych w tych przepisach rozwiązań. W wyniku szczegółowej analizy
zawartych w dyrektywie przepisów fakultatywnych, doświadczeń
właściwych organów oraz dotychczasowego orzecznictwa sądów
administracyjnych w ww. sprawach projektodawca zdecydował się na
uwzględnienie tylko tych rozwiązań, które przyczynią się do usprawnienia
postępowania i nie będą powodować dodatkowych trudności w praktyce
stosowania ustawy.
W związku z tym, że obecnie obowiązujące przepisy dotyczące pro-
blematyki udzielania cudzoziemcom ochrony na terytorium Rze-
czypospolitej Polskiej uwzględniały dotychczasowe regulacje prawa
wspólnotowego zawarte w zaleceniach, czyli aktach prawnych, które nie
miały mocy wiążącej, podlegająca wdrożeniu dyrektywa 2005/85/WE opiera
się w swych zasadniczych założeniach na poprzednich rozwiązaniach,


16


a zakres zmian dokonanych projektowaną ustawą, wynikających z dy-
rektywy, nie jest znaczny.
Uwzględniając art. 25 dyrektywy 2005/85/WE wprowadzono w ustawie
przepisy dotyczące wniosków niedopuszczalnych oraz, zgodnie z art. 23
ust. 4 dyrektywy 2005/85/WE, przeredagowano przepis dotyczący
wniosków oczywiście bezzasadnych. Konstrukcja wniosków oczywiście
bezzasadnych nie wiąże się bezpośrednio z decyzjami odmownymi
w procedurze uchodźczej. Wnioski te podlegają badaniu pod kątem
spełniania przez cudzoziemca przesłanek o nadanie statusu uchodźcy, ale
następuje to w trybie przyspieszonym, w ciągu 30 dni od dnia złożenia
wniosku, a termin na wniesienie odwołania od decyzji odmownej w tych
przypadkach wynosi 5 dni, co wypełnia normę zawartą w art. 23 ust. 2
dyrektywy 2005/85/WE. Należy zaznaczyć, że w projekcie ustawy termin na
wniesienie odwołania od ww. decyzji został wydłużony z 3 do 5 dni.
Dotychczasowy termin nie był wystarczający do zapoznania się przez
cudzoziemca z treścią i uzasadnieniem wydanej decyzji oraz do
przygotowania i wniesienia od niej odwołania do właściwego organu.
Określono, zgodnie z art. 12 i 13 dyrektywy 2005/85/WE, okoliczności
umożliwiające odstąpienie od przesłuchania i wymogi dotyczące prze-
prowadzenia przesłuchania. Uregulowano także, zgodnie z art. 19 i 20
dyrektywy 2005/85/WE, kwestie dotyczące cofnięcia wniosku o nadanie
statusu uchodźcy i możliwości podjęcia na nowo postępowania
umorzonego na skutek cofnięcia wniosku. W związku z art. 4 ust. 3
dyrektywy 2004/83/WE przewidziano w ustawie możliwość odmiennego
zakończenia postępowania o nadanie statusu uchodźcy wobec
wnioskodawcy i osób objętych wnioskiem. Dotychczas sytuacja prawna
członków rodziny wnioskodawcy objętych wnioskiem była pochodną
sytuacji wnioskodawcy. Jeżeli wydano mu decyzję odmowną ze względu na
istnienie okoliczności określonych w art. 1F Konwencji Genewskiej,
podczas gdy w stosunku do pozostałych członków rodziny objętych
wnioskiem takie okoliczności nie zachodziły, decyzja odmowna dotyczyła
również ich. Projekt ustawy zawiera również przepisy odpowiadające art. 4
ust. 4 dyrektywy 2004/83/WE dotyczące skutków, jakie dla podjęcia decyzji


17


w sprawie o nadanie statusu uchodźcy ma ustalenie, że cudzoziemiec był
już prześladowany lub doznał poważnej krzywdy, lub był bezpośrednio
zagrożony takim prześladowaniem lub poważną krzywdą. Należy
podkreślić, że jest to domniemanie, stanowiące odstępstwo od przepisów
Kodeksu postępowania administracyjnego, skutkujące przerzuceniem
ciężaru przeprowadzenia dowodu ze strony postępowania adminis-
tracyjnego na organ prowadzący to postępowanie. Projekt ustawy,
regulując zasady postępowania w sprawie pozbawienia statusu uchodźcy,
uwzględnia art. 37 i 38 dyrektywy 2005/85/WE.
Projekt ustawy w tej części, która dotyczy postępowania o nadanie statusu
uchodźcy, przewiduje także zmiany mające na celu wyeliminowanie
wątpliwości i problemów pojawiających się dotychczas w trakcie stosowania
przepisów ustawy.
Projekt ustawy dookreśla sytuację dziecka wnioskodawcy, urodzonego po
wszczęciu postępowania o nadanie jego rodzicowi statusu uchodźcy.
Według dotychczasowych przepisów wobec takiego dziecka wszczynane
było, na wniosek jego przedstawiciela ustawowego, odrębne postępowanie.
W praktyce pojawiały się trudności w ocenie występujących wobec niego
okoliczności uzasadniających nadanie statusu uchodźcy. Wobec faktu, że
sytuacja prawna dziecka jest nierozerwalnie związana z sytuacją prawną
jego rodzica podjęto decyzję o włączeniu dziecka do postępowania
toczącego się wobec rodzica. W związku z tym materiał dowodowy zebrany
w toku postępowania będzie stanowił podstawę do podjęcia co do zasady
identycznej decyzji wobec wnioskodawcy i całej jego rodziny.
W projekcie ustawy wprowadzono uregulowanie, zgodnie z którym
wnioskodawca może złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy w imieniu
towarzyszących mu: małżonka pozostającego na jego utrzymaniu i dzieci
małżonka, za zgodą małżonka wyrażoną na piśmie. Przyjęto przy tym, że
wyrażenie zgody przez małżonka na złożenie wniosku w jego imieniu
uważa się za udzielenie wnioskodawcy pełnomocnictwa, w tym także do
działania w imieniu dzieci małżonka.


18


Ustawę uzupełniono o szczególne regulacje dotyczące doręczeń. Stanowią
one lex specialis w stosunku do przepisów Kodeksu postępowania
administracyjnego z tego zakresu. Zasadniczo pisma doręcza się jedynie
wnioskodawcy, a gdy działa on przez przedstawiciela, pisma doręcza się
temu przedstawicielowi. Szczególne uregulowanie sposobu doręczeń
cudzoziemcom ubiegającym się o nadanie statusu uchodźcy wynika także
z faktu, że w znacznej większości przebywają oni w ośrodkach dla
cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy. Stąd, dla
uproszczenia sposobu doręczeń i dostosowania go do warunków miejsca
pobytu cudzoziemców, przyjęto rozwiązanie, że pisma doręcza się przez
kierownika ośrodka za potwierdzeniem odbioru, a w przypadku niemożności
doręczenia pisma w ten sposób – pismo pozostawia się u kierownika
ośrodka na okres 3 dni. Kierownik ośrodka umieszcza zawiadomienie
o nadejściu pisma, terminie i miejscu jego odbioru na tablicy ogłoszeń
w ośrodku, w języku zrozumiałym dla cudzoziemca. Pismo uważa się za
doręczone po upływie 3 dni od dnia wywieszenia zawiadomienia. Kierownik
ośrodka doręcza nadawcy formularz z pokwitowaniem wnioskodawcy
odbioru pisma lub zawiadamia nadawcę o terminie, w którym nastąpiło
doręczenie pisma w wyżej określony sposób.
Projekt ustawy sankcjonuje dotychczasową praktykę składania wniosków
na formularzu, z wyłączeniem wniosku o udzielenie azylu i wniosku
o udzielenie zgody na pobyt tolerowany.
Doprecyzowano przepis nakładający na organ przyjmujący wniosek
obowiązek ustalenia, czy cudzoziemiec miał prawo wjazdu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, przez konieczność weryfikacji przez ten organ
dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy. Ponadto pro-
jektowana regulacja wprowadza obowiązek informowania przez organ
przyjmujący wniosek o możliwości wyrażenia zgody przez cudzoziemca na
udzielanie przedstawicielowi Urzędu Wysokiego Komisarza Narodów
Zjednoczonych do Spraw Uchodźców stosownych informacji związanych
z toczącym się postępowaniem oraz o skutkach wyrażenia zgody przez
małżonka wnioskodawcy na wystąpienie z wnioskiem w jego imieniu.


19


Przepis dotyczący pozostawienia wniosku bez rozpoznania ograniczono do
przypadku niewpisania do wniosku określonych danych oraz uzupełniono
o regulację, z której wynika, że pozostawienie wniosku bez rozpoznania
następuje natychmiast, bez konieczności wezwania do uzupełnienia braków
w ciągu siedmiu dni, jak wynikałoby to z przepisów Kodeksu postępowania
administracyjnego. Wyraźnie dookreślono też organ upoważniony do
pozostawienia wniosku bez rozpoznania.
W projektowanej ustawie zachowano zasadę, że wszczęcie postępowania
o nadanie statusu uchodźcy powoduje z mocy prawa wstrzymanie
wykonania decyzji o wydaleniu wydanych wnioskodawcy i osobom,
w imieniu których występuje. Aby zapobiec jednak nadużywaniu praw
wynikających z postępowania o nadanie statusu uchodźcy, w celu unikania
wydalenia i stwarzania podstaw do dalszego pozostawania na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, przez składanie kolejnych wniosków bez podania
nowych okoliczności w sprawie, wprowadzono przepis, zgodnie

z którym złożenie kolejnego wniosku o nadanie statusu uchodźcy nie
powoduje z mocy prawa wstrzymania wykonania decyzji o wydaleniu, lecz
rozstrzygnięcie w tym względzie należy do organu prowadzącego
postępowanie.
Unormowania dotyczące przekazania cudzoziemca innemu państwu
członkowskiemu, odpowiedzialnemu za rozpatrzenie wniosku o nadanie
statusu uchodźcy na podstawie obowiązujących w tym zakresie przepisów
prawa wspólnotowego uzupełniono o przepis określający źródła pokrycia
kosztów przekazania. Według dotychczasowego stanu prawnego istniały
wątpliwości, który z dwóch podmiotów odpowiedzialnych za przekazanie
cudzoziemca, Policja czy Straż Graniczna, jest obowiązany pokryć koszty
przekazania.
Regulacje odnoszące się do tymczasowego zaświadczenia tożsamości
cudzoziemca ujęto w odrębny rozdział 3. W projekcie ustawy wskazano
jednoznacznie, że osobne tymczasowe zaświadczenie tożsamości
cudzoziemca będzie wydawane wnioskodawcy oraz małżonkowi, w imieniu
którego wnioskodawca złożył wniosek. Natomiast dane małoletnich dzieci,