Poselski projekt ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym w systemie tygodniowym

29
W art. 46 projektowanej ustawy określono odrębne zasady rozmieszczania
skazanych odbywających karę w systemie tygodniowym w celach
mieszkalnych, a także wymieniono przedmioty, które skazany może otrzymać
od administracji zakładu karnego (np. pościel, ścierka do naczyń, sprzęt
stołowy, pantofle ranne, środki do utrzymania higieny osobistej). Wprowadzono
też następujące przesłanki, które bierze się pod uwagę przy rozmieszczaniu
skazanych w celi:
–
potrzebę zapewnienia porządku oraz bezpieczeństwa w zakładzie
karnym,
– zalecenia lekarskie, psychologiczne i rehabilitacyjne, o ile skazany o nich
poinformował,
–
kształtowanie właściwej atmosfery wśród skazanych,
–
konieczność zapobiegania samoagresji wśród skazanych.
W art. 47 projektowanej ustawy uregulowano kwestie szczegółowe związane
z prowadzeniem
depozytów
środków pieniężnych i przedmiotów
wartościowych, które skazany będzie oddawać przy każdorazowym przyjęciu
do zakładu karnego. W depozytach tych – inaczej niż w przypadku skazanych
odbywających karę pozbawienia wolności w systemie izolacji ciągłej – nie
będzie gromadzić się, na przykład, środków wypłacanych skazanemu wyłącznie
w momencie zwolnienia go po odbyciu całości kary (tzw. akumulacja).
Opisano także tryb postępowania, w przypadku gdy podczas kontroli
skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności w systemie tygodniowym
zostaną odnalezione przedmioty, których posiadanie w jednostce penitencjarnej
jest zabronione (ust. 2).
W projektowanym art. 48 określono zasady udzielania świadczeń zdrowotnych
skazanym odbywającym karę w systemie tygodniowym. Przede wszystkim
wskazano, że świadczenia te są udzielane tylko w stanie nagłym, w rozumieniu
ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, z późn. zm.).
Przesądzono także, że przy ich wykonywaniu będzie mógł uczestniczyć również
– w uzasadnionych przypadkach – funkcjonariusz Służby Więziennej (ust. 3).

30
W projektowanym art. 49 określono zasady ponoszenia przez skazanego
odbywającego karę pozbawienia wolności w systemie tygodniowym
odpowiedzialności za szkody powstałe z tytułu konieczności leczenia tzw.
samouszkodzeń. Wyraźnie też zapisano, że spowodowanie takiego
samouszkodzenia skutkować może uchyleniem zezwolenia na odbycie kary
pozbawienia wolności w systemie tygodniowym (ust. 3).
W art. 50 ust. 1 projektowanej ustawy unormowano sytuację, o której mowa
w art. 167a § 4 K.k.w., a więc sytuację, w której skazany po odbyciu kolejnego
okresu kary nie będzie mógł opuścić zakładu karnego w normalnym trybie ze
względu na stan swojego zdrowia. Przewidziano, że o takiej sytuacji dyrektor
zakładu karnego niezwłocznie powiadomi sąd penitencjarny. Sąd penitencjarny,
działając wtedy na ogólnych zasadach, w oparciu o przesłankę określoną
w art. 12 ust. 1 pkt 1 lit. d będzie mógł uchylić wówczas zezwolenie na odbycie
przez skazanego kary pozbawienia wolności w systemie tygodniowym, jeżeli
uzna, że dalsze wykonywanie kary w tym systemie nie jest możliwe.
Natomiast w ust. 2 tego przepisu unormowano kwestie związane z tzw. pomocą
postpenitencjarną. Chociaż – co do zasady – przyjęto, że w systemie
tygodniowym skazany nie będzie korzystał z pomocy postpenitencjarnej, która
jest adresowana głównie do skazanych odbywających karę pozbawienia
wolności w tzw. systemie izolacji ciągłej, to jednak nie można wykluczyć
sytuacji, w której konieczne będzie zaopatrzenie skazanego odbywającego karę
w systemie tygodniowym w środki i rzeczy umożliwiające mu powrót do miejsca
pobytu po odbyciu kolejnego okresu lub całości kary (na przykład rzeczy
znajdujące się w depozycie ulegną zniszczeniu lub zaginięciu albo warunki
pogodowe ulegną znacznej zmianie). Podkreślić trzeba, że możliwość
skorzystania z tej formy pomocy musi być szczególnie uzasadniona, zaś środki
pochodzące na jej realizację pochodzić będą z funduszu pomocy
postpenitencjarnej, a więc nie będą obciążać budżetu państwa.
Szczegółowe uregulowania w zakresie warunków odbywania kary w zakładzie
karnym, a także w zakresie praw i obowiązków skazanego przebywającego
w

jednostce penitencjarnej w związku z odbywaniem kary w systemie
tygodniowym, będą zawierały rozporządzenia wykonawcze, z delegacji zawartej

31
w art. 56 pkt 1-4 projektu ustawy, które zostaną wydane przez Ministra
Sprawiedliwości.
Rozdział 5
Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe
Art. 51 projektu ustawy zawiera konieczne zmiany w ustawie o Krajowym
Rejestrze Karnym, tak aby odnotowywano w tym Rejestrze także dane dotyczące
zastosowania, uchylenia lub wykonania kary pozbawienia wolności w systemie
tygodniowym. Analogiczny zapis został wprowadzony odnośnie do wykonywania
kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego (projekt ustawy
o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie
dozoru elektronicznego).
Treść art. 52 projektu ustawy jest konsekwencją założenia, że skazani nie
uczący się, bezrobotni oraz bez dodatkowych obowiązków rodzinnych – też
mogą odbywać karę pozbawienia wolności w systemie tygodniowym
w określone dni. Jednak w obowiązującym stanie prawnym, z chwilą
pozbawienia wolności każdy bezrobotny traci status i jest wykreślany z rejestru
osób bezrobotnych. W konsekwencji, w świetle ustawy z dnia 20 stycznia
2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99,
poz. 1001, z późn. zm.), osoba taka nie może już być uznana za bezrobotną
i korzystać z praw wynikających z tej ustawy. Dlatego też zaproponowano
zmianę odpowiedniego przepisu powołanej ustawy o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy w taki sposób, aby ze świadczeń określonych w tej
ustawie mogły korzystać także osoby odbywające karę pozbawienia wolności
w systemie tygodniowym.
Uregulowany w art. 48 projektowanej ustawy sposób udzielania skazanym
odbywającym karę pozbawienia wolności w systemie tygodniowym świadczeń
zdrowotnych wymagał uzupełnienia o odpowiednią zmianę także ustawy z dnia
27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, z późn. zm.).
Zmiana art. 12 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych wskazuje, że źródłem finansowania świadczeń

32
zdrowotnych udzielanych skazanemu w trakcie pobytu w zakładzie karnym jest
budżet państwa z części, której dysponentem jest Minister Sprawiedliwości.
Zgodnie bowiem z art. 115 § 4 K.k.w., który będzie miał zastosowanie dla
skazanych przebywających w zakładzie karnym w systemie tygodniowym,
świadczenia zdrowotne będą udzielane przede wszystkim przez zakłady opieki
zdrowotnej dla osób pozbawionych wolności, co ograniczy możliwość wyboru
skazanemu innego świadczeniodawcy niż zakład opieki dla osób pozbawionych
wolności (art. 53 projektu ustawy).
Art. 54 i 55 projektowanej ustawy zawierają niezbędne przepisy przejściowe.
Natomiast w art. 57 wejście w życie projektowanej ustawy określono na dzień
1 lipca 2008 r. oraz założono czasowe obowiązywanie ustawy – do dnia
30 czerwca 2012 r.
Odległy moment wejścia w życie projektowanej ustawy jest uzasadniony
przewidywanym czasem rozpatrzenia tej nowelizacji przez Sejm oraz
koniecznością przygotowania przez Centralny Zarząd Służby Więziennej cel
mieszkalnych do wykonywania kary pozbawienia wolności w tym systemie.
Zważywszy zaś na nowatorski charakter wprowadzanej instytucji zachodzi też
potrzeba jak najwcześniejszego zapoznania z nowymi przepisami przede
wszystkim sędziów penitencjarnych i funkcjonariuszy więziennictwa, w celu jak
najlepszego przygotowania ich do stosowania tej instytucji.
Nie bez znaczenia jest też wczesne upowszechnienie nowej instytucji wśród
skazanych w celu zachęcenia ich do korzystania z jej dobrodziejstwa.
Za autonomicznością oraz epizodycznością projektowanej regulacji
przemawiają następujące racje.
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na całkowicie nowatorski dla polskiego
systemu prawa karnego charakter regulacji, wprowadzającej nieznany dotąd
tygodniowy system wykonywania kary pozbawienia wolności, a także na
potrzebę obszernego i kompleksowego uregulowania wszelkich istotnych
zagadnień związanych z kształtem tego systemu i towarzyszącymi mu
instytucjami prawa materialnego i procesowego.

33
Autonomiczny charakter ustawy wprowadzającej tego rodzaju nową regulację
jest uzasadniony nie tylko jej zakresem, ale też prowadzącym do ułatwienia
w stosowaniu nowych przepisów ustawowych zgrupowaniem ich w jednym,
merytorycznie kompletnym akcie prawnym, nadającym przepisom w niej
zawartym charakter przepisów szczególnych, i tym samym wyłączającym
niebezpieczeństwo – którego trudno uniknąć w przypadku wprowadzania
nowatorskich instytucji – niezamierzonego przez ustawodawcę oddziaływania
na kształt nowych instytucji dotychczasowych przepisów kodeksów, do których
następuje inkorporacja przepisów nowych.
Z kolei za epizodycznością ustawy przemawia nie tylko nowatorski charakter
projektowanego systemu wykonywania kary, ale też konieczność rozważenia
ewentualnej modyfikacji regulacji ustawowej, po zgromadzeniu niezbędnych
doświadczeń z funkcjonowaniem jej zapisów w praktyce, wymuszona przecież
czasowym obowiązywaniem.
Modyfikacje tego rodzaju, które mogą się w przyszłości jawić jako niezbędne
lub wysoce celowe, to zarówno poszerzenie przedmiotowego zakresu
stosowania nowego systemu wykonywania kary, jak i zmiana niektórych z jego
założeń, czy też związanych z nim instytucji, niezdających w praktyce
egzaminu.
Epizodyczność ustawy ułatwi i przyspieszy tego rodzaju ewentualne zmiany,
co nie będzie stać w sprzeczności z możliwością ostatecznego wprowadzenia
zapisów dotyczących nowego systemu wykonania kary do regulacji
kodeksowych, dokonanego jednak po „okrzepnięciu” nowej regulacji
i ewentualnym dopracowaniu jej rozwiązań, dokonanym przy uwzględnieniu
doświadczeń z jej stosowania.