Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych

Obowiązek umownego określania oprocentowania kredytu i sposobu
naliczania odsetek oraz zasad spłaty zadłużenia, wynika z ustalonej linii
orzecznictwa sądów powszechnych, w tym uchwał w składzie siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego ( Uchwała SN III CZP 50/92 z dnia 19.05.1992r.; Uchwała
w składzie 7 sędziów SN III CZP 141/91 z dnia 6.02.1992r.;Uchwała 7
sędziów SN III CZP 15/91 dnia z 22.05.1991r.;Uchwała III CZP 4/98 z dnia
3.04.1989r.;wyrok SN – izba Cywilna I CKN 782/97 z dnia 1.10.1998r.; wyrok
SN V CKN 603/00 z dnia 29.11.2001r.).
Stanowisko oparte na zasadach konstytucyjnych, o bezprawności
jednostronnej zmiany postanowień umowy kredytowej wyraziła również pani
Hanna Gronkiewicz -Waltz Prezes Narodowego Banku Polskiego w sprawie
rozstrzyganej przed Trybunałem Konstytucyjnym twierdząc : „...bank nie może
zmienić zawartej z klientem umowy terminowej nawet wtedy, gdy byłoby to dla
niego niekorzystne gospodarczo.”– orzeczenie TK z dnia 16 maja 1995r. sygn.
akt K. 12/93
Ustawowym, wynikającym z przepisów o charakterze normatywnym,
obowiązkiem członka spółdzielni jest wniesienie wkładu mieszkaniowego lub
budowlanego, odpowiadającego w zależności od statusu mieszkania części lub
całości kosztów budowy, w tym kredytu mieszkaniowego. Definicja kosztów
budowy w odniesieniu do wartości wkładów, została określona w sposób nie
budzący wątpliwości w orzecznictwie sądów powszechnych (uchwała SN III
SN CZP 44/92 OSNC 1992/11/198; uchwała SN III CZP 47/89 OSNC
1990/4-5/59.)
W tym miejscu, należy odnieść się również do wyroków Trybunału
Konstytucyjnego, który wiele razy orzekał w sprawach dotyczących
spółdzielni mieszkaniowych , uznając ochronę konstytucyjną tej formy
korporacji osób fizycznych.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 kwietnia 2005r, sygn. akt
K 42/02 – z uzasadnienia pkt 3. „ Art. 76 Konstytucji , zobowiązujący władze
publiczne do ochrony „konsumentów, użytkowników i najemców”, m. in. „
przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi ” , ma także znaczenie dla
spółdzielców zrzeszonych w spółdzielniach mieszkaniowych. Przepis ten
traktować należy jak konkretyzację ogólnych zasad sprawiedliwości społecznej
i nie można ograniczać jego zasad do konsumentów, najemców i użytkowników
w ustawowym, cywilnoprawnym rozumieniu tych pojęć.
(...)Ingerencja ustawodawcy w tego rodzaju stosunki prawne jest dopuszczalna,
jeżeli jest to konieczne dla realizacji celów określonych przez Konstytucje ,np.
ochrony konsumenta (art..760 lub ochrony wartości wskazanych w art.31
ust.3.”.
Należałoby tu jeszcze powołać się na art.31 ust. 2 Konstytucji , zdanie drugie
„Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje”.
Za ograniczeniem do 1,5 wartości minimalnego wynagrodzenia za
pracę nominalnej kwoty umorzenia kredytu, która została przekazana bankowi
ze środków budżetu państwa przemawia solidarność społeczna;
znacznie zróżnicowane wartości kosztów budowy , którymi kredytobiorcy
zostali zaskoczeni w trakcie procesu inwestycyjnego i na co nie mieli wpływu
oraz wartość nabywcza pieniądza odniesiona do wynagrodzenia za pracę.
Podaną przykładową zależność ustalono na podstawie cen 1 m2
powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych i minimalnego
wynagrodzenia, zamieszczonych w Monitorze Polskim – przy założeniu
dwuletniego okresu realizacji zadania inwestycyjnego.
Proponowane obecnie ograniczenie wartości nominalnego umorzenia, do
aktualnego 1,5 minimalnego wynagrodzenia za pracę jest uzasadnione.
Zmiana przepisów art. 10a polega na skróceniu okresu spłaty do co
najmniej dziesięciu lat licząc od dnia jej rozpoczęcia, odniesionym zgodnie z
art. 1 ust.2 ustawy z dnia 30 listopada 1995r. do” kredytów mieszkaniowych
udzielanych i spłacanych na warunkach określonych przez Radę Ministrów.”
Określenie „pozostałe zadłużenie” zawiera dotychczasowe enumeratywne
wyliczenie. W okresie od 1990 roku do 1995r. określenie „wykup odsetek”
stosowane było zamiennie z określeniem „przejściowy wykup odsetek” –
mogłoby to spowodować wątpliwości w interpretacji przepisów.

Nowelizacja ustawy przyniesie dawno oczekiwane przez około 120 tys.
rodzin członków spółdzielni mieszkaniowych rozwiązanie prawne, które
uwolni ich od ciążących, nadmiernych zadłużeń kredytowych.
Ze względu na powszechność występowania zjawiska, problem wymaga
uregulowania ustawowego. Wprowadzenie nowych uregulowań prawnych
słuszne jest ze względu na zasadę sprawiedliwości społecznej i konstytucyjną
zasadę solidaryzmu , równości i proporcjonalności.
Zmiana przepisów nie pogorszy stanu prawnego ani materialnego żadnej grupy
społecznej – pogorszenie byłoby przejawem zakazanej konstytucyjnie
dyskryminacji. „...na zagadnienie równości patrzeć należy nie tylko przez
pryzmat samych preferencji dla określonej kategorii osób, ale także ocenić ,
czy łączy się to z pogorszeniem ( dyskryminacją ) sytuacji prawnej innych osób
czyli czy ich sytuacja prawna uległa pogorszeniu (...) W szczególności zasada
równości nie powinna być rozumiana w sposób, który uniemożliwiałby
ustawodawcy wprowadzenie rozwiązań korzystniejszych dla podmiotów
stosunków prawnych z uwagi na to , że wcześniej pewna kategoria osób
dostosowała swoje działania do regulacji mniej korzystnych ...” – z
uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 maja 2001r. sygn.
akt K. 5/01.
Suwerenne decyzje podejmowane przez niektóre osoby, o wcześniejszym
spłaceniu zadłużenia podawanego przez banki, nie wynikały z nakazu prawa;
podejmowane były przy stanie, który był przez spłacających zaakceptowany.
Sytuacja ta nie może być zarzutem nierównego traktowania członków
spółdzielni. Nie można przypisywać uprzywilejowanej pozycji tym, którzy
wykazując naruszenie prawa, nie godzą się z ponoszeniem jego skutków.
Podobne stanowisko wyraził Trybunał Konstytucyjny uzasadniając wyrok z
dnia 5 września 2006r. Sygn akt K 51/05* stwierdzając, że odstępstwo od
zasady równości wyrażonej w art.32 Konstytucji jest możliwe , jeżeli
kryterium różnicowania pozostaje w racjonalnym związku z celem i treścią
danej regulacji oraz ; waga interesu, któremu zróżnicowanie ma służyć
pozostaje w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, które zostaną
naruszone .
Państwo nie może przenosić na jedną grupę społeczną odpowiedzialności za
koszty restrukturyzacji – w tym wypadku restrukturyzacji sektora bankowego.
Uchwalenie znowelizowanej ustawy nie powinno mieć negatywnych
skutków dla budżetu państwa, ponieważ zgodnie z art.1 ustawy z dnia 30
listopada 1995r. sprawę tę reguluje ustawa budżetowa .Biorąc pod uwagę
przedstawiony powyżej stan faktyczny i prawny, nie sposób jest określić
zgodny z prawem stan zadłużenia. Odmienne potraktowanie mogłoby się
spotkać z zarzutem sankcjonowania nieuzasadnionego wzbogacenia
komercyjnych banków.
Znowelizowana ustawa poprzez umorzenie „zadłużenia” zwolni budżet
państwa od zobowiązań z tytułu przejściowego wykupienia odsetek. Trzeba tu
mieć na względzie kwoty, które banki już otrzymały od kredytobiorców i ze
środków budżetowych w formie „wykupów i umorzeń”.
Dotychczasowe rozliczenia z tych tytułów następowały na podstawie
ustawowej dyspozycji do zawarcia umów trójstronnych między bankami,
Ministerstwem Finansów i ministerstwem właściwym do spraw budownictwa.
Kredytobiorcy nie byli i nie są stroną tych umów.
Ocena i zmiana stanu prawnego należy do ustawodawcy, co potwierdza
Trybunał Konstytucyjny „ Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie przypominał,
że ustawodawca jest uprawniony do stanowienia prawa zgodnie z
przyjmowanymi przez siebie celami politycznymi i gospodarczymi. Trybunał
Konstytucyjny nie jest kompetentny do oceny celowości stanowionych regulacji
prawnych i może interweniować tylko w przypadku oczywistego naruszenia
norm konstytucyjnych” (wyrok TK z dnia 7 czerwca 2001r., sygn. K. 20/00).

Biorąc pod uwagę powyższe projektowana zmiana przepisów nie powinna
powodować kierowanych przez banki roszczeń do kredytobiorców i budżetu
państwa.
Projekt ustawy przywróci zaufanie objętych nią obywateli do Państwa ;
zgodny jest z właściwie pojętym interesem Państwa.

Materia projektu ustawy nie jest objęta prawem Unii Europejskiej.
Projekt nie powoduje skutków finansowych dla budżetu państwa.