Poselski projekt ustawy o świadomym rodzicielstwie

konstytucyjnym państw demokratycznych. Można jej ślady dostrzec również w nowym
orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego. W tym celu przewidziana też
współdziałanie z organizacjami pozarządowymi w zakresie świadomego rodzicielstwa.
Art. 5 określa obowiązki organów administracji rządowej i samorządowej w zakresie pomocy
i opieki nad kobietą w ciąży. Szczegółowy zakres i formy oraz tryb udzielania pomocy i
świadczeń, o których mowa w ust. 1 określi w rozporządzeniu Rada Ministrów. W ust. 2
wprowadza się uprawnienie dla uczennicy w ciąży do skorzystania z urlopu i pomocy
niezbędnej do ukończenia edukacji.
Art. 6 ustawy wprowadza do programów nauczania szkolnego obowiązkowy przedmiot
„wiedza o seksualności człowieka”. Przedmiot ten ma być dostosowany do wieku dzieci i
wynikających z tego potrzeb. Wprowadzenie obligatoryjności edukacji w tym zakresie oprócz
podstawowego celu – ochrony polskich dzieci i młodzieży przed tragediami wynikającymi z
niewiedzy, nada temu przedmiotowi właściwą, do jego znaczenia rangę. Zwłaszcza, gdy
nauczać będą osoby spełniające kryteria opisane w ust. 4, a nie tak jak to często dzieje się
obecnie, osoby nieprzygotowane, albo z przyczyn światopoglądowych nie uznające norm i
standardów współczesnej wiedzy w tym zakresie. Minister właściwy do spraw oświaty w
porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia ustali zakres treści przedmiotu
Art. 7 zobowiązuje organy administracji rządowe i samorządowej do zapewnienia
rzeczywistej dostępności metod i środków zapobiegania ciąży. Ust. 2 zobowiązuje ministra
właściwego do spraw zdrowia do wprowadzenia na listę leków refundowanych, zgodnie z
przepisami ustawy o refundacji, środków antykoncepcyjnych, w tym środków postkoitalnych.
Uwzględnienie antykoncepcji postkoitalnej ma na celu zmniejszenie traumy kobiet
zgwałconych, które nie powinny być zmuszane do dokonywania wyboru pomiędzy legalnym,
ale przecież często trudnym do zaakceptowania przerwaniem ciąży albo donoszeniem ciąży,
która jest skutkiem zgwałcenia. W pełni dostępna antykoncepcja postkoitalna w krajach,
gdzie ją wprowadzono – realnie przyczyniła się do zmniejszenia liczby niechcianych ciąż i
zabiegów przerywania ciąży, także w sytuacji, gdy zawiodły inne metody planowania
rodziny. Zamierzeniem projektodawców jest zapewnienie dostępu do nowoczesnej
antykoncepcji również osobom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej. Dlatego art.
15 projektu wprowadza zmiany do art. 39 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej umożliwiające
przeznaczenie zasiłku celowego także na pokrycie kosztów zakupu środków zapobiegania
ciąży.
Celem ust. 3 art. 7 jest powstanie sieci placówek świadczących poradnictwo i usługi z zakresu
planowania rodziny. Przewiduje się powstanie co najmniej jednej takiej placówki w powiecie,
co powinno urealnić korzystanie z praw zapisanych w ustawie. Utworzenie przez władze
samorządowe nowoczesnych placówek zapewniających poradnictwo i edukację z zakresu
zdrowia reprodukcyjnego powinno zapewni realizację podstawowego prawa człowieka –
prawa do wiedzy wszystkim obywatelom.
Art. 8 wprowadza finansowanie ze środków publicznych leczenia niepłodności metodą
zapłodnienia pozaustrojowe do trzech cykli leczenia. W przypadku nieskuteczności tych prób
dalsze leczenie będzie mogło finansowane ze środków własnych zainteresowanych.
Zapłodnienie pozaustrojowe, tzw. „in vitro”, jest jedną z uznanych metod leczenia
niezamierzonej bezdzietności mającą zastosowane w razie braku powodzenia leczenia
konwencjonalnego lub też jako metoda „z wyboru” dla eliminacji specyficznych problemów
będących przyczyną niepłodności.
Podstawowe znaczenie dla kwestii przerywania ciąży ma art. 9 projektu. Zgodnie z projektem
możliwość dokonania takiego zabiegu uzależniona jest od zaawansowania ciąży. W
pierwszym trymestrze przerwanie ciąży może być dokonane na wniosek kobiety. W ust. 2
określone zostało ograniczone prawo przerwania ciąży po upływie 12 tygodni jej trwania.
Zamysłem projektodawców było tu stworzenie zamkniętego, restrykcyjnego katalogu
przesłanek przerwania ciąży, tj. gdy: ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety
ciężarnej, występuje duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia
płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, ciąża jest następstwem czynu
zabronionego. Są to przesłanki istniejące w obecnym stanie prawnym. Zgodnie z ust. 5 nie
jest dopuszczalne przerwanie ciąży w przypadku, gdy występuje duże prawdopodobieństwo
ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego
życiu oraz gdy ciąża jest następstwem czynu zabronionego, jeśli płód osiągnął zdolność do
samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej. Zgodnie z ust. 3 przerwania ciąży
dokonuje lekarz w możliwie najwcześniejszym jej stadium, zgodnie z aktualnym stanem
wiedzy medycznej, w tym również metodami farmakologicznymi.
W art. 10 przerwanie ciąży jest świadczeniem zdrowotnym w rozumieniu ustawy o
świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. wiadczenie to
przysługuje bezpłatnie osobom uprawnionym na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o
świadczeniach. Art. 11 stanowi gwarancję zachowania tajemnicy we wszystkich sprawach
leżących w zakresie nowej regulacji. W ust. 2 przewidziano zadośćuczynienie dla osób
pokrzywdzonych ujawnieniem tajemnicy zawodowej w sprawach dotyczących zapobiegania,
przerywania ciąży, diagnostyki prenatalnej.
Grupa przepisów art. 13 - 15 stanowi dostosowanie obowiązującego obecnie prawa do zmian
wprowadzanych projektem. Znaczącym nowym rozwiązaniem jest zmiana art. 156 par.
polegająca na dekryminalizacji sterylizacji dobrowolnej.
Art. 16 deroguje ustawę o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach
dopuszczalności przerywania ciąży, a art. 17 określa datę wejścia w życie ustawy na dzień 1
stycznia 2012 r.
VI. Projektodawcy przewidują, że wprowadzenie w życie nowej ustawy przyniesie wymierne
korzyści społeczne oraz wyraźnie poprawi sytuację kobiet i mężczyzn planujących posiadanie
dzieci. Pierwszą ewidentną korzyścią, będzie likwidacja podziemia aborcyjnego. Nie bez
znaczenie jest fakt, że podziemie aborcyjne ma się możliwie najlepiej w rejonach
najuboższych. Pokątne zabiegi przerwania ciąży przejdą do historii, do której należą już we
wszystkich państwach europejskich. Nie jest tajemnicą że system ubezpieczeń zdrowotnych
ponosi dziś koszty negatywnych skutków, często niefachowego lub niestarannego działania
osób świadczących nielegalne usługi aborcyjne. Zdrowie kobiet, możliwość posiadania dzieci
w innym terminie jest wartością większą niż pozorowanie, że problem nie istnieje.
Nie bez znaczenia jest również fakt, że spadnie w ten sposób liczba porzuceń dzieci,
dzieciobójstw i liczba noworodków zostawianych w oddziałach położniczych. Istotną
korzyścią będzie pomoc państwa dla każdej pary planującej odpowiedzialne świadome
rodzicielstwo. W efekcie, można spodziewać się poprawy sytuacji demograficznej kraju.
Przyczyniać się do tego będzie również wpisanie do koszyka refundowanych świadczeń
medycznych leczenia bezpłodności.
Pozytywną rolę powinno odegrać wprowadzenie do systemu nauczania przedmiotu „wiedza o
seksualności człowieka". Przedmiot ten będzie realizowany od nauczania początkowego przez
wszystkie etapy edukacji szkolnej. Konieczne jest dostosowanie przekazywanej wiedzy do
wieku, stopnia rozwoju i możliwości percepcyjnych dzieci i młodzieży. Projektodawcy
przewidują ogromną rolę w prewencji nadużyć seksualnych popełnianych na dzieciach i
młodzieży. Tylko szkoła jest w stanie skonsolidować wiedzę, która teraz fragmentarycznie
występuje w programach niektórych organizacji pozarządowych.
VII. Szacowane koszty stosowania przepisów projektu. Na koszt wdrożenia w życie
przepisów ustawy składać się będą głównie:
- koszty upowszechnienia dostępu do badań prenatalnych, które wyniosą około 5 mln zł. w
skali roku;
- koszty zapewnienia dostępności do środków zapobiegania ciąży w kwocie łącznej od 250
mln zł do 500 mln zł - przy założeniu, że poziom spożycia będzie zbliżony do obecnego
spożycia doustnych środków antykoncepcyjnych, a refundowanych w wysokości 50%;
- finansowanie leczenia niepłodności metodą in vitro od 100 mln zł do 150 mln zł;
- koszty zabiegów przerywania ciąży szacuje się na kwotę od 25 mln zł do 50 mln zł
rocznie.
Przedstawione wyżej koszty, których łączna wysokość mieści się w granicach od 380 mln zł
do 705 mln zł będą mieścić się w kosztach świadczeń opieki zdrowotnej ponoszonych przez
Narodowy Fundusz Zdrowia i nie będą obciążać budżetu państwa ani budżetów jednostek
samorządu terytorialnego. Budżety jednostek samorządu terytorialnego będą obciążone
kosztami utworzenia placówek, o których mowa w art. 7 ust. 3 w wysokości 300 tys. do 800
tys. złotych oraz na zasiłków celowych przeznaczonych na pokrycie kosztów zakupu środków
zapobiegania ciąży.
Przedmiotowy projekt nie będzie miał wpływu na sytuację i rozwój regionalny, jak również
nie będzie miał wpływu na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na
funkcjonowanie przedsiębiorstw.
Projekt ustawy nie był poddany konsultacjom w rozumieniu art. 34 Regulaminu Sejmu.
Przedmiot ustawy nie jest regulowany prawem Unii Europejskiej.

Warszawa, 19 lipca 2011 r.
BAS-WAPEiM-1726/11


Pan
Grzegorz Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o świadomym rodzicielstwie (przedstawiciel wnioskodawców: poseł
Marek Balicki)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2009 r. Nr 5, poz.
47, ze zmianami) sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy formułuje dwa prawa każdej osoby: do samostanowienia
w dziedzinie rozrodczości w warunkach umożliwiających świadome
decydowanie o rodzicielstwie (art. 1) oraz do informacji, edukacji, poradnictwa i
środków umożliwiających korzystanie z prawa do świadomego rodzicielstwa
(art. 2). Kolejne przepisy ustawy mają zapewnić realizację tych praw, poprzez
nałożenie szeregu obowiązków na organy administracji rządowej i
samorządowej, w tym związanych z opieką nad kobietą będącą w ciąży (art. 5),
wprowadzenia do programów nauczania szkolnego przedmiotu „wiedza o
seksualności człowieka” (art. 6), zapewnienia dostępności metod i środków
zapobiegania ciąży (art. 7), zapewnienia dostępności do procedury medycznie
wspomaganej prokreacji (art. 8) oraz zagwarantowania prawa do przerwania
ciąży w określonych sytuacjach (art. 9 i 10).
Projekt przewiduje nowelizację: ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o
zawodzie lekarza (Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 ze zmianami), ustawy z
dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 533 ze zmianami),
ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz. U. Nr 6, poz.
69 ze zmianami), ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z
2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zmianami). Projekt ustawy zakłada również
uchylenie ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie
płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17,
poz. 78 ze zmianami).
Proponowana ustawa ma wejść w życie 1 stycznia 2012 r.