Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego

- 6 -
odszkodowania stanowi tytuł wykonawczy bez potrzeby zaopatrywania go w klauzulę
wykonalno ci. Reguła ta stanowi gwarancję skuteczno ci proponowanych rozwiązań.
W celu umożliwienia pokrzywdzonemu, a w razie potrzeby osobie dla niego
najbliższej, skorzystania z uprawnień, wprowadzono obowiązek pouczenia ich o zasadach
i przesłankach uwzględnienia wniosku, a także okoliczno ciach, kiedy odmawia się przyjęcia
wniosku.
Przed wydaniem postanowienia, organ prowadzący postępowanie, wzywa
niezwłocznie podmiot zobowiązany do wypłaty odszkodowania do przedstawienia w terminie
14 dni dokumentacji dotyczącej umowy oraz oszacowania wysoko ci odszkodowania, ze
wskazaniem sposobu jego wyliczenia. Niezłożenie dokumentacji w terminie, który płynie od
daty doręczenia temu podmiotowi wezwania, nie wstrzymuje wydania postanowienia.
Informacje udzielone przez podmiot zobowiązany do odszkodowania mają kluczowe
znaczenie dla rozstrzygnięcia, jednak sąd i prokurator nie są związani wyrażonym przez ten
podmiot stanowiskiem. Oszacowanie wysoko ci odszkodowania podlega weryfikacji przez
organ, który od podmiotu zobowiązanego uzyskuje również informacje o sposobie wyliczenia
odszkodowania, a zatem zarówno samej szkody, jak i podstaw wyliczenia przewidywanego
wiadczenia.
Pomocne w szacunkach powinny być również informacje uzyskane od
pokrzywdzonego lub osoby dla niego najbliższej, która wystąpiła z wnioskiem. Przewiduje
się, iż w uzasadnionych przypadkach, przed wydaniem orzeczenia można, o ile nie wiąże się
to z nadmiernymi trudno ciami, odebrać o wiadczenie od pokrzywdzonego lub osoby dla
niego najbliższej, która złożyła wniosek na podstawie art. 296a § 1, odno nie okoliczno ci
wpływających na zakres obowiązku nakładanego na podmiot zobowiązany do
odszkodowania. Obowiązek należy uchylić lub zmienić, jeżeli w toku postępowania powstaną
lub ujawnią się okoliczno ci uzasadniające jego uchylenie lub zmianę.
Krąg podmiotów uprawnionych do wniesienia zażalenia na postanowienie w
przedmiocie zabezpieczenia, niezależnie od zasad ogólnych, w tym przepisu art. 459 § 3
k.p.k., poszerzono w art. 296d również o osobę, która złożyła wniosek na podstawie art. 296a
§ 1. Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd rejonowy, w którego okręgu
prowadzi się postępowanie.
Projekt nie wyklucza złożenia wniosku o zabezpieczenie roszczeń także na etapie
postępowania przed sądem II instancji. W związku z tym konieczne stało się wprowadzenie
zasady, iż zażalenie na postanowienie wydane przez sąd odwoławczy rozpoznaje ten sam sąd
- 7 -
w innym składzie.
Zaliczka wypłacona uprawnionemu podlega zaliczeniu na poczet należnego
odszkodowania. Jednakże pokrzywdzony jest obowiązany zwrócić podmiotowi
zobowiązanemu do wypłaty odszkodowania wiadczenie wypłacone tytułem zliczki w
wypadku, gdy wiadczenie nie przysługiwało w cało ci lub w czę ci.
Należy zwrócić uwagę, iż podmiot zobowiązany do wypłaty odszkodowania nie musi
obawiać się ograniczeń wynikających z tre ci art. 409 k.c., statuującego zasadę obowiązku
wydania korzy ci w granicach aktualnie istniejącego wzbogacenia osoby, która uzyskała
wiadczenie. Prawomocne orzeczenie, wydane na podstawie art. 296a §1 k.p.k. stanowić
bowiem będzie tytuł prawny, wyłączający przesłanki pozwalające na stosowanie w tych
wypadkach instytucji bezpodstawnego wzbogacenia oraz nienależnego wiadczenia.
Roszczenie przeciwko podmiotowi zobowiązanemu do odszkodowania o zapłatę kwot
przenoszących warto ć wypłaconych wiadczeń oraz roszczenie tego podmiotu przeciwko
pokrzywdzonemu mogą być dochodzone wyłącznie w postępowaniu cywilnym.
Projektowana instytucja nie czyni wyłomu w zasadzie kontradyktoryjno ci w zakresie,
w jakim zasada ta znajduje odzwierciedlenie w polskim procesie karnym. Działanie organu
procesowego upoważnionego do wydania postanowienia uzależnione jest od aktywno ci
prokuratora, pokrzywdzonego lub osoby dla niego najbliższej (pouczonych o takim
uprawnieniu) w sytuacji, gdy zasługujące na ochronę interesy pokrzywdzonego uzasadniają
taką reakcję ze strony prokuratora lub sądu, związaną z udzieleniem niezbędnej pomocy.
Przesłankami zastosowania instytucji jest duże prawdopodobieństwo wskazujące na
popełnienie czynu zabronionego przez okre loną osobę oraz w związku z tym powstanie
szkody objętej obowiązkiem ubezpieczenia odpowiedzialno ci cywilnej.
6. Skutki wprowadzenia projektowanych rozwiązań
Ustawa będzie oddziaływać na:
- osoby pokrzywdzone wypadkami i katastrofami komunikacyjnymi, które dzięki
rozwiązaniom przyjętym w ustawie będą mogły uzyskać wypłatę czę ci należnego
odszkodowania, nie oczekując na zakończenie postępowania karnego,
- organy postępowania karnego, które będą stosować przedmiotowe regulacje,
- zakłady ubezpieczeń, Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny i
Polskie Biuro
Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, które będą zobowiązane do wypłaty zaliczek na
poczet odszkodowania.
- 8 -
Poza zmianami przewidzianymi w projekcie ustawa nie wywoła innych skutków
prawnych.
Projektowana ustawa pozostaje bez wpływu na finanse publiczne, gdyż nie generuje
kosztów dla budżetu Państwa. Nie przewiduje się bowiem tworzenia dodatkowych etatów w
sądach z tytułu wej cia w życie proponowanej regulacji. Potrzeba taka nie istnieje, bowiem
do wydawania postanowień na podstawie projektowanych przepisów będzie dochodzić
wyłącznie w ramach prowadzonych postępowań karnych, za liczba tych postępowań nie jest
w żaden sposób zależna od kształtu proponowanej regulacji.
Wej cie w życie projektowanej ustawy nie wpłynie na konkurencyjno ć gospodarki
i przedsiębiorczo ć. Nie powinno również spowodować wzrostu stawek ubezpieczeniowych,
ponieważ wzrost taki nie posiadałby uzasadnienia. Zakłady ubezpieczeń - w sytuacji wąsko
okre lonej w ustawie, wymagającej zaistnienia i spełnienia szeregu warunków - będą
wypłacać jedynie zaliczki na poczet odszkodowania, do wypłaty którego i tak byłyby
zobowiązane, za je li wypłacenie zaliczki w wyniku późniejszych ustaleń okaże się
bezpodstawne, przysługiwać im będzie roszczenie regresowe.
Proponowana regulacja nie będzie miała wpływu na rynek pracy, a także na sytuację
i rozwój regionów.
7. Konsultacje:
Projekt ustawy był konsultowany z:
- Ministrem Sprawiedliwo ci, który przedstawił o projekcie ustawy opinię pozytywną,
- Sądem Najwyższym, który nie zgłosił uwag do projektu ustawy,
- Helsińską Fundacją Praw Człowieka, która nie zgłosiła uwag do projektu ustawy,
- Krajową Radą Radców Prawnych, która nie zgłosiła uwag do projektu ustawy,
- Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji, który przedstawił kilka uwag do
projektu ustawy,
- Polską Izbą Ubezpieczeń, która przedstawiła dwa rozbudowane stanowiska, zasadniczo
oceniając nowelizację jako niecelową i zgłosiła szereg uwag do projektu ustawy,
- SSP Iustitia, które oceniło projekt ustawy negatywnie,
- Ubezpieczeniowym Funduszem Gwarancyjnym, który przedstawił dwa rozbudowane
stanowiska, generalnie negatywnie wypowiadające się na temat potrzeby wej cia w życie
nowelizacji, zawierające propozycje poprawek istotnie zmieniające rozwiązania
zaproponowane w projekcie ustawy,
- 9 -
- Rzecznikiem Ubezpieczonych, który ocenił projekt pozytywnie i przedstawił szereg
propozycji poprawek.
Projekt ustawy został przesłany również do:
- Krajowej Rady Sądownictwa,
- Naczelnej Rady Adwokackiej,
- Prokuratora Generalnego oraz do
- Stowarzyszenia Prokuratorów RP
którzy nie przedstawili stanowisk.
Z pismem zawierającym uwagi do projektu ustawy oraz z wnioskiem o włączenie do kręgu
podmiotów uczestniczących w dalszym postępowaniu, zwróciło się do Przewodniczącego
Komisji Ustawodawczej Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.
8. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej
Przedmiot projektowanej regulacji nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej.