Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo bankowe

Druk nr 4381

Warszawa, 27 czerwca 2011 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2
kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani
posłowie wnoszą projekt ustawy:


- o zmianie ustawy - Prawo bankowe.


Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy
upoważniamy pana posła Wiesława Rygla.



(-) Bronisław Dutka; (-) Eugeniusz Grzeszczak; (-) Stanisław Kalemba;
(-) Mieczysław Kasprzak; (-) Eugeniusz Kłopotek; (-) Adam Krzyśków;
(-) Jan Łopata; (-) Mieczysław Marcin Łuczak; (-) Stanisław Olas;
(-) Mirosław Pawlak; (-) Waldemar Pawlak; (-) Józef Racki; (-) Stanisław
Rakoczy; (-) Wiesław Rygiel; (-) Tadeusz Sławecki; (-) Aleksander Sopliński;
(-) Franciszek Jerzy Stefaniuk; (-) Andrzej Sztorc; (-) Piotr Walkowski;
(-) Stanisław Witaszczyk; (-) Stanisław elichowski.
Projekt

U S T A W A
z dnia ………………………….2011 r.
o zmianie ustawy – Prawo bankowe


Art. 1. W ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U.
z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.) po art. 75a dodaje się art. 75b oraz art.
75c w brzmieniu:
„Art.75b 1. Spłata rat kredytu zabezpieczonego hipotecznie,
udzielonego w walucie obcej, denominowanego lub indeksowanego do
waluty obcej, jego części lub całości, może być dokonywana w walucie,
w której został udzielony.
Art.75c Przepisu artykułu 75b nie stosuje się w przypadku kredytu
zabezpieczonego hipotecznie denominowanego lub indeksowanego do
waluty obcej, gdy do przeliczenia spłaty rat kredytu, jego części lub
całości oraz rat przeterminowanych stosuje się kurs średni ogłaszany
przez Narodowy Bank Polski albo kurs średni banku, z dnia
poprzedzającego dzień spłaty. Do przeliczenia wypłaty transzy lub
całości kredytu stosuje się kurs średni ogłaszany przez Narodowy Bank
Polski albo kurs średni banku, z dnia poprzedzającego wypłatę. O
wyborze kursu stosowanego do przeliczenia rat, transzy lub całości
kredytu decyduje kredytobiorca.”



1 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr 126, poz. 1070, Nr
141, poz. 1178, Nr 144, poz. 1208, Nr 153, poz. 1271, Nr 169, poz. 1385 i 1387 i Nr 241, poz. 2074, z 2003 r.
Nr 50, poz. 424, Nr 60, poz. 535, Nr 65, poz. 594, Nr 228, poz. 2260 i Nr 229, poz. 2276, z 2004 r. Nr 64, poz.
594, Nr 68, poz. 623, Nr 91, poz. 870, Nr 96, poz. 959, Nr 121, poz. 1264, Nr 146, poz. 1546 i Nr 173, poz.
1808, z 2005 r. Nr 83, poz. 719, Nr 85, poz. 727, Nr 167, poz. 1398 i Nr 183, poz. 1538, z 2006 r. Nr 104, poz.
708, Nr 157, poz. 1119, Nr 190, poz. 1401 i Nr 245, poz. 1775, z 2007 r. Nr 42, poz. 272 i Nr 112, poz. 769, z
2008 r. Nr 171, poz. 1056, Nr 192, poz. 1179, Nr 209, poz. 1315 i Nr 231, poz. 1546, z 2009 r. Nr 18, poz. 97,
Nr 42, poz. 341, Nr 65, poz. 545, Nr 71, poz. 609, Nr 127, poz. 1045, Nr 131, poz. 1075, Nr 144, poz. 1176,
Nr 165, poz. 1316, Nr 166, poz. 1317, Nr 168, poz. 1323 i Nr 201, poz. 1540, z 2010 r. Nr 40, poz. 226, Nr 81,
poz. 530, Nr 126, poz. 853, Nr 182, poz. 1228 i Nr 257, poz. 1724 oraz z 2011 r. Nr 72, poz. 388.

1
Art. 2. 1. Przepisy art. 75b i 75c ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu
nadanym niniejszą ustawą, stosuje się do nowo zawieranych umów kredytowych oraz
do umów kredytowych zawartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, w
części dotyczącej niewykonanych wzajemnych zobowiązań stron.
2. Zastosowanie przepisów art. 75b i 75c nie może powodować powstawania
dodatkowych kosztów ani wprowadzania innych ograniczeń dla kredytobiorcy.

Art. 3. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.

2
Uzasadnienie
Na przestrzeni ostatnich kilku lat na polskim rynku w dużym stopniu rozwinięte
zostały instrumenty finansowe wspierające nabywanie mieszkań. Głównym instrumentem
pozostaje kredyt hipoteczny udzielany przez banki komercyjne. Do chwili obecnej około 1,5
mln gospodarstw domowych zaciągnęło taki kredyt, w tym około 1 mln gospodarstw
zaciągnęło kredyt denominowany w walutach obcych, przede wszystkim we frankach
szwajcarskich, euro oraz dolarach amerykańskich (stan na koniec 2010 r.). W przypadku
kredytów zaciąganych w polskich złotych zasady rozliczeń są klarowne. Natomiast w
przypadku kredytów denominowanych w walutach obcych nieuregulowana pozostaje kwestia
ustalania wysokości tzw. spreadu walutowego, czyli różnicy płaconej pomiędzy kursem
kupna a sprzedaży waluty w danym banku. Sposób ustalania wysokości spreadu walutowego
nie jest również określona w samych umowach kredytowych. Spread walutowy jest jedyną na
rynku kredytowym swego rodzaju ukrytą prowizją, której jest kredytobiorca nie może ani
obliczyć ani skontrolować.
Kredytobiorcy, szczególnie w latach 2007 – 2009, masowo zaciągali kredyty
denominowane w walutach obcych, głównie we franku szwajcarskim, często nie posiadając
informacji, że do wysokości rat, gdzie są określone pewne stałe składowe wymienione w
Prawie bankowym takie jak marża, oprocentowanie, dochodzi element w sposób dowolny i
jednostronny ustalany przez bank, jakim jest spread walutowy. Różnice pomiędzy bankami w
ustalaniu spreadu wahają się od kilku do kilkudziesięciu groszy na 1 jednostkę waluty.
Przykładowo, zakładając hipotetyczną ratę w wysokości 700 franków miesięcznie w
banku, w którym spread wynosi w danym dniu 16 groszy rata jest powiększona o 112 zł,
natomiast w banku w którym spread wynosi 41 groszy o 287 zł. Spread stanowi zatem
dodatkowy koszt przy spłacie kredytu. Problem nie jest widoczny, gdy występuje stabilizacja
na rynku walutowym, ale w przypadku wahań kursowych problem zaczyna być odczuwalny
dla kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt przy niskich kursach i oprócz wysokiego kursu
do raty doliczany jest przez kredytodawców (jak wspomniano wyżej w sposób jednostronny i
dowolny) coraz wyższy spread walutowy.
Obejmując projektem dotychczasowe stosunki umowne, należy mieć na uwadze
konstytucyjne zasady sprawiedliwości społecznej, społecznej gospodarki rynkowej, ochrony
rodziny, realizacji polityki sprzyjającej zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych obywateli oraz
ochroną konsumentów przed niewłaściwymi praktykami, szczególnie w dowolnym
kształtowaniu stosunku umownego jakim jest umowa kredytowa, na której treść w praktyce
konsument nie ma rzeczywistego wpływu. Realizacja ww. konstytucyjnych zasad, będzie
miała na celu dążenie do wyeliminowania prawnej i faktycznej nierówności stron w umowach
kredytowych.
Problem spreadów zauważyła KNF. W dniu 17 grudnia 2008 r. KNF podjęła uchwałę
w sprawie przyjęcia Rekomendacji S (II) dotyczącej dobrych praktyk w zakresie ekspozycji
kredytowych zabezpieczonych hipotecznie. Zgodnie z zaleceniami Rekomendacji S (II) bank
powinien umożliwić klientowi na jego wniosek spłatę rat w walucie indeksacyjnej przy
kredycie indeksowanym kursem waluty obcej. W niektórych bankach nastąpiło różnicowanie
wysokości opłat pobieranych przez banki z tytułu sporządzenia aneksu do umowy,
związanego ze zmianą waluty spłaty kredytu od opłat pobieranych za sporządzenie aneksów z
innych przyczyn. Praktyka banków, które pobierają za aneks „walutowy” rażąco wyższe
opłaty niż za inne aneksy, jest nieuzasadniona i sprzeczna z dobrymi obyczajami. W takim
przypadku wysokie koszty aneksów mogą mieć na celu zrekompensować, przewidywaną
przez banki, stratę spowodowaną wyborem przez konsumentów samodzielnej spłaty kredytu,
uniezależniającej ich od polityki kursowej banku.
W rezultacie powyższy cel Rekomendacji S (II) został spełniony jedynie w
odniesieniu do bardzo wąskiej grupy kredytobiorców hipotecznych z uwagi na wprowadzone
przez banki opłat zaporowych, warunkujących zgodę na pozyskiwanie przez kredytobiorcę
waluty na obsługę zadłużenia hipotecznego poza bankiem. W konsekwencji klienci nadal są
skazani na ponoszenie nadmiernych kosztów przy płatności comiesięcznych rat kredytowych,
przeliczanych po wysokich cenach sprzedaży waluty, określanych w sposób dowolny przez
banki.
Również Komisja Europejska próbuje rozwiązać problem kredytów hipotecznych
poprzez opracowanie projektu dyrektywy, w której wymaga się podawania przez bank pełnej
informacji na temat sposobu ustalania spreadu walutowego.
Z uwagi na skalę zjawiska, nie można przejść obojętnie nad sytuacją ok. miliona
gospodarstw domowych, które są skazane na jednostronne działania banków w zakresie
spreadu walutowego. Według obliczeń ekspertów, spread to średnio dodatkowy roczny koszt
w wysokości ok. 1 000 zł na gospodarstwo domowe. W skali kraju ten dodatkowy roczny
koszt wynosi ok. 1 mld zł. Biorąc pod uwagę cały okres spłaty kredytów, pomijając wypłatę
środków, gdzie banki też stosują spread walutowy, dodatkowy koszt w postaci spreadu
wynosi ok. 30 mld zł. Biorąc pod uwagę roczne przychody sektora finansowego w wysokości
3 bln zł rocznie (dane za 2009 r., źródło MF), to uszczuplenie tej kwoty w wysokości 0,03%,
nie stanowi zagrożenia dla płynności banków. Będzie natomiast istotnym wsparciem dla
gospodarstw domowych oraz całej gospodarki.
Celem projektowanej nowelizacji jest ochrona praw konsumentów przed
jednostronnym i dowolnym kształtowaniem wysokości zobowiązania występującego po jego
stronie, tj. wysokości poszczególnych rat przez kredytodawcę skutkującym nadmiernym
wzrostem dodatkowych i nieuzasadnionych kosztów obsługi zadłużenia.
Celem proponowanego rozwiązania jest ponadto wprowadzenie przejrzystych zasad
spłacania rat kredytów walutowych, przy zabezpieczeniu interesów zarówno banków, jak i ich
klientów.
Skutkiem wprowadzenia zmian będzie zwiększenie dostępnych środków u
konsumentów, którzy mogą przeznaczyć te środki na konsumpcję lub inwestycje.
Proponowane zmiany obejmą również stosunki umowne istniejące przed wejściem w
życie ustawy, jednakże możliwość ta ograniczona jest do tej części umowy, która nie została
do dnia wejścia w życie ustawy wykonana.
Analogiczne rozwiązanie zastosowano w art. 21 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o
ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną
przez produkt niebezpieczny, który stanowi, iż przepisy art. 1-18 pkt 1-5 ustawy stosuje się do
umów zawartych i nie wykonanych w dniu wejścia w życie ustawy.
Projekt zakłada dwa rozwiązania. Pierwsze pozwala na spłacanie rat kredytu w
walucie obcej. Drugie rozwiązanie polega na ograniczeniu wysokości spreadu walutowego
poprzez wprowadzenie rozliczeń po kursie średnim NBP lub kursie średnim danego banku.
Proponując powyższe rozwiązania Polska nie jest jedyna w Europie. W październiku
2010 r. węgierski parlament przyjął ustawę, zgodnie z którą kredytobiorcy, którzy zaciągnęli
kredyt denominowany w walucie obcej spłacają go po kursie średnim Narodowego Banku
Węgierskiego lub po kursie banku.
Projektowana ustawa nie jest objęta zakresem prawa Unii Europejskiej.